Wydanie tymczasowe

WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba)

z dnia 27 czerwca 2024 r.(*)

Spis treści

I. Ramy prawne

II. Okoliczności powstania sporu

A. Peryndopryl pochodzący od Servier

B. Peryndopryl pochodzący od Krka

C. Spory dotyczące peryndoprylu

1. Decyzje EUP

2. Orzeczenia sądów krajowych

D. Porozumienia Krka

III. Sporna decyzja

IV. Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok

V. Postępowanie przed Trybunałem i żądania stron

VI. W przedmiocie wniosku o otwarcie ustnego etapu postępowania na nowo

VII. W przedmiocie odwołania

A. W przedmiocie zarzutów od pierwszego do szóstego, dotyczących istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE

1. Istotne punkty spornej decyzji i zaskarżonego wyroku

a) Sporna decyzja

b) Zaskarżony wyrok

2. W przedmiocie dopuszczalności zarzutów od pierwszego do szóstego

3. Rozważania wstępne dotyczące badania co do istoty zarzutów od pierwszego do szóstego

4. W przedmiocie zarzutu pierwszego

a) W przedmiocie tego, czy zarzut pierwszy jest skuteczny

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

b) W przedmiocie części od pierwszej do trzeciej zarzutu pierwszego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

c) W przedmiocie części czwartej i szóstej zarzutu pierwszego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

i) W przedmiocie orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r.

ii) W przedmiocie decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r.

d) W przedmiocie części piątej zarzutu pierwszego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

e) Wnioski w przedmiocie zarzutu pierwszego

5. W przedmiocie zarzutu drugiego

a) W przedmiocie części drugiej zarzutu drugiego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

b) W przedmiocie części pierwszej, trzeciej i czwartej zarzutu drugiego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

c) W przedmiocie części od piątej do ósmej zarzutu drugiego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

6. W przedmiocie zarzutu trzeciego

a) W przedmiocie części pierwszej zarzutu trzeciego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

b) W przedmiocie części drugiej zarzutu trzeciego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

c) W przedmiocie części trzeciej zarzutu trzeciego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

d) W przedmiocie części czwartej zarzutu trzeciego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

e) W przedmiocie części piątej zarzutu trzeciego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

f) W przedmiocie części szóstej zarzutu trzeciego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

7. W przedmiocie zarzutu czwartego

a) W przedmiocie części pierwszej zarzutu czwartego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

b) W przedmiocie części drugiej zarzutu czwartego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

c) W przedmiocie części trzeciej zarzutu czwartego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

d) W przedmiocie części czwartej zarzutu czwartego

1) Argumentacja stron

2) Ocena Trybunału

8. W przedmiocie zarzutu piątego

a) Argumentacja stron

b) Ocena Trybunału

9. Wnioski pośrednie w przedmiocie zarzutów od pierwszego do piątego

10. W przedmiocie zarzutu szóstego

a) Argumentacja stron

b) Ocena Trybunału

B. W przedmiocie zarzutu siódmego, dotyczącego istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na skutek w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE

1. Istotne punkty spornej decyzji i zaskarżonego wyroku

a) Sporna decyzja

b) Zaskarżony wyrok

2. Argumentacja stron

3. Ocena Trybunału

C. W przedmiocie zarzutów od ósmego do jedenastego, dotyczących naruszenia art. 102 TFUE

1. Istotne punkty spornej decyzji i zaskarżonego wyroku

a) Sporna decyzja

b) Zaskarżony wyrok

2. W przedmiocie zarzutu ósmego

a) Argumentacja stron

b) Ocena Trybunału

3. W przedmiocie zarzutów dziewiątego i dziesiątego

4. W przedmiocie zarzutu jedenastego

a) Argumentacja stron

b) Ocena Trybunału

D. Wnioski w przedmiocie odwołania

VIII. W przedmiocie skutków uchylenia zaskarżonego wyroku

IX. W przedmiocie skargi do Sądu

A. W przedmiocie części pierwszej zarzutu dziewiątego skargi w pierwszej instancji

1. Argumentacja stron

2. Ocena Trybunału

a) W przedmiocie potencjalnej konkurencji wywieranej na Servier przez Krka

b) W przedmiocie istnienia porozumienia w sprawie podziału rynku

B. W przedmiocie zarzutu dziesiątego skargi w pierwszej instancji

1. Argumentacja stron

2. Ocena Trybunału

W przedmiocie kosztów

Odwołanie – Konkurencja – Produkty lecznicze – Rynek peryndoprylu – Artykuł 101 TFUE – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Podział rynku – Potencjalna konkurencja – Ograniczenie konkurencji ze względu na cel – Strategia mająca na celu opóźnienie wejścia na rynek generycznych wersji peryndoprylu – Ugoda w sporze patentowym – Umowa licencyjna dotycząca korzystania z patentu – Umowa cesji i licencji na technologię – Artykuł 102 TFUE – Rynek właściwy – Nadużycie pozycji dominującej

W sprawie C‑176/19 P

mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 22 lutego 2019 r.,

Komisja Europejska, którą reprezentowali początkowo F. Castilla Contreras, B. Mongin, J. Norris i C. Vollrath, następnie F. Castilla Contreras, F. Castillo de la Torre, B. Mongin, J. Norris i C. Vollrath, i wreszcie F. Castilla Contreras, F. Castillo de la Torre, J. Norris i C. Vollrath, w charakterze pełnomocników,

strona skarżąca,

popierana przez:

Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, które reprezentowała początkowo D. Guðmundsdóttir, w charakterze pełnomocnika, którą wspierał J. Holmes, KC, następnie L. Baxter, D. Guðmundsdóttir, F. Shibli i J. Simpson, w charakterze pełnomocników, których wspierali J. Holmes, KC, i P. Woolfe, barrister, i wreszcie S. Fuller, w charakterze pełnomocnika, którego wspierali J. Holmes, KC, i P. Woolfe, barrister,

interwenienta w postępowaniu odwoławczym,

w której pozostałymi uczestnikami postępowania są:

Servier SAS, z siedzibą w Suresnes (Francja),

Servier Laboratories Ltd, z siedzibą w Stoke Poges (Zjednoczone Królestwo),

Les Laboratoires Servier SAS, z siedzibą w Suresnes,

które reprezentowali O. de Juvigny, J. Jourdan, T. Reymond, A. Robert, avocats, J. Killick, advocaat, i M.I.F. Utges Manley, solicitor,

skarżące w pierwszej instancji,

European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations (EFPIA), z siedzibą w Genewie (Szwajcaria), którą reprezentowały F. Carlin, avocate, i N. Niejahr, Rechtsanwältin,

interwenient w pierwszej instancji,

TRYBUNAŁ (pierwsza izba),

w składzie: A. Arabadjiev (sprawozdawca), prezes izby, K. Lenaerts, prezes Trybunału, pełniący obowiązki sędziego pierwszej izby, P.G. Xuereb, A. Kumin i I. Ziemele, sędziowie,

rzecznik generalny: J. Kokott,

sekretarze: M. Longar i R. Şereş, administratorzy,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniach 20 i 21 października 2021 r.,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 14 lipca 2022 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        W odwołaniu Komisja Europejska wnosi o częściowe uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 12 grudnia 2018 r., Servier i in./Komisja (T‑691/14, zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”, EU:T:2018:922), w którym Sąd stwierdził nieważność art. 4 – w zakresie, w jakim stwierdzono w nim udział Servier SAS i Les Laboratoires Servier SAS w porozumieniach, o których mowa w tym artykule – art. 6, art. 7 ust. 4 lit. b) oraz art. 7 ust. 6 decyzji Komisji C(2014) 4955 final z dnia 9 lipca 2014 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 101 i 102 [TFUE] [sprawa AT.39612 – Peryndopryl (Servier)] (zwanej dalej „sporną decyzją”).

I.      Ramy prawne

2        Punkty 13–15, 17 i 24 obwieszczenia Komisji w sprawie definicji rynku właściwego do celów wspólnotowego prawa konkurencji (Dz.U. 1997, C 372, s. 5) mają następujące brzmienie:

„Ograniczenia konkurencji

13.      Przedsiębiorstwa podlegają trzem głównym źródłom ograniczania konkurencji: substytucyjności popytu, substytucyjności podaży oraz potencjalnej konkurencji. Z gospodarczego punktu widzenia dla zdefiniowania rynku właściwego substytucyjność popytu stanowi najbardziej bezpośrednią oraz skuteczną siłę dyscyplinującą działającą na dostawców danego produktu, w szczególności w odniesieniu do ich decyzji w sprawie ustalania cen. Przedsiębiorstwo lub grupa przedsiębiorstw nie może mieć wpływu na panujące warunki sprzedaży, takie jak ceny, jeśli jej klienci są w stanie łatwo przestawić się na produkty substytucyjne lub korzystanie z usług dostawców zlokalizowanych w innym miejscu. Zasadniczo wykorzystanie definicji rynku polega na określaniu skutecznych alternatywnych źródeł podaży dla klientów danych przedsiębiorców, pod względem zarówno produktów/usług oraz [jak i] geograficznej lokalizacji dostawców.

14.      Ograniczenia konkurencji powstające po stronie substytucyjności podaży, inne niż opisane w ust. 20–23, oraz po stronie potencjalnej konkurencji [ograniczenia konkurencji wynikające z substytucyjności po stronie podaży, inne niż opisane w ust. 20–23, oraz z potencjalnej konkurencji] są zasadniczo mniej bezpośrednie i w każdym przypadku wymagają analizy dodatkowych czynników. W wyniku tego takie ograniczenia są uwzględniane na etapie oceny analizy konkurencji.

Substytucyjność popytu

15.      Ocena substytucyjności popytu pociąga za sobą określenie zakresu produktów, które są postrzegane przez konsumenta za [jako] substytuty. Jednym ze sposób przeprowadzania takiego oznaczania pozostaje doświadczenie oparte na przypuszczeniach, zakładające hipotetycznie drobną, stałą zmianę w cenach względnych oraz oceniające przypuszczalne reakcje klientów na taki wzrost. Wykorzystanie definicji rynku koncentruje się na cenach do celów operacyjnych i praktycznych oraz bardziej szczegółowo [a dokładniej] na substytucyjności popytu wynikającej z drobnych, stałych zmian w cenach względnych. Taka koncepcja może dostarczyć jasnych wskazań co do dowodu, który jest istotny w definiowaniu rynków.

[…]

17.      Należy odpowiedzieć na pytanie, czy klienci stron przestawią się od razu na dostępne substytuty lub na korzystanie z usług dostawców zlokalizowanych w innym miejscu w odpowiedzi na hipotetyczn[y] mały (w zakresie 5–10 %), ale stały wzrost cen względnych produktów oraz obszarów rozważanych. Jeśli substytucja była wystarczająca, aby uniemożliwić czerpanie korzyści ze wzrostu cen ze względu na spadek sprzedaży, dodatkowe substytuty oraz obszary są włączane do właściwego rynku. Będzie to przeprowadzane do momentu, kiedy asortyment produktów oraz obszary geograficzne będą takie, że mały, stały wzrost cen będzie opłacalny […].

[…]

Potencjalna konkurencja

24.      Trzecie źródło ograniczenia konkurencji, potencjalna konkurencja, nie jest uwzględniane przy definiowaniu rynku ze względu na to, że warunki, na podstawie których potencjalna konkurencja będzie rzeczywiście stanowiła skuteczne ograniczenia konkurencji, zależą od analizy poszczególnych czynników oraz okoliczności związanych w warunkami wejścia na rynek. W miarę potrzeb analiza ta przeprowadzana jest jedynie na dalszym etapie, w momencie, gdy pozycja przedsiębiorstw na rynku właściwym została już potwierdzona, oraz jeśli taka pozycja budzi obawy z punktu widzenia konkurencji”.

II.    Okoliczności powstania sporu

3        Okoliczności powstania sporu, które wynikają w szczególności z pkt 1–73 zaskarżonego wyroku, można streścić w następujący sposób:

4        Servier SAS jest spółką dominującą grupy farmaceutycznej Servier, która obejmuje Les Laboratoires Servier SAS i Servier Laboratories Ltd (zwane dalej, indywidualnie lub łącznie, „Servier”). Spółka Les Laboratoires Servier specjalizuje się w opracowywaniu oryginalnych produktów leczniczych, a jej spółka zależna Biogaran SAS – w opracowywaniu generycznych produktów leczniczych.

A.      Peryndopryl pochodzący od Servier

5        Servier opracowała peryndopryl, produkt leczniczy przeznaczony głównie do zwalczania nadciśnienia i niewydolności serca. Ten produkt leczniczy należy do inhibitorów enzymu konwertującego angiotensynę (zwanych dalej „produktami leczniczymi ACE”). Szesnaście produktów leczniczych ACE, które istniały w okresie wystąpienia okoliczności faktycznych, było zaklasyfikowanych zarówno na trzecim poziomie klasyfikacji anatomiczno-terapeutyczno-chemicznej (ATC) produktów leczniczych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), która odpowiada wskazaniom terapeutycznym, jak i na czwartym poziomie tej klasyfikacji, odpowiadającym sposobowi działania, w ramach tej samej grupy, zatytułowanej „same inhibitory [enzymu konwertującego angiotensynę]”. Składnik aktywny peryndoprylu występuje w postaci soli. Początkowo używaną solą była erbumina.

6        Patent EP0049658, dotyczący składnika aktywnego peryndoprylu, został zgłoszony w Europejskim Urzędzie Patentowym (EUP) w dniu 29 września 1981 r. przez spółkę grupy Servier. Patent ten miał wygasnąć w dniu 29 września 2001 r., ale jego ochrona została przedłużona w kilku państwach członkowskich, między innymi w Zjednoczonym Królestwie, do dnia 22 czerwca 2003 r. We Francji ochronę rzeczonego patentu przedłużono do dnia 22 marca 2005 r., a we Włoszech do dnia 13 lutego 2009 r.

7        W dniu 16 września 1988 r. Servier zgłosiła w EUP szereg patentów dotyczących procesów produkcji składnika aktywnego peryndoprylu, które to patenty wygasały w dniu 16 września 2008 r., a mianowicie: EP0308339, EP0308340 (zwany dalej „patentem 340”), EP0308341 i EP0309324.

8        W dniu 6 lipca 2001 r. Servier zgłosiła w EUP patent EP1296947 (zwany dalej „patentem 947”), dotyczący krystalicznej postaci peryndoprylu opartego na erbuminie alfa i procesu jej wytwarzania, a EUP udzielił go w dniu 4 lutego 2004 r.

9        W dniu 6 lipca 2001 r. Servier dokonała również krajowych zgłoszeń patentowych w kilku państwach członkowskich, zanim zostały one stronami Konwencji o udzielaniu patentów europejskich, którą podpisano w Monachium w dniu 5 października 1973 r. i która weszła w życie w dniu 7 października 1977 r. Servier dokonała między innymi zgłoszenia patentowego odpowiadającego patentowi 947 w Bułgarii (BG 107 532), Republice Czeskiej (PV2003‑357), Estonii (P200300001), na Węgrzech (HU225340), w Polsce (P348492) i na Słowacji (PP0149‑2003). Patentów tych udzielono w dniu 16 maja 2006 r. w Bułgarii, w dniu 17 sierpnia 2006 r. na Węgrzech, w dniu 23 stycznia 2007 r. w Republice Czeskiej, w dniu 23 kwietnia 2007 r. na Słowacji i w dniu 24 marca 2010 r. w Polsce.

B.      Peryndopryl pochodzący od Krka

10      Od 2003 r. KRKA, tovarna zdravil, d.d. (zwana dalej „Krka”), spółka z siedzibą w Słowenii zajmująca się wytwarzaniem generycznych produktów leczniczych, rozpoczęła opracowywanie produktów leczniczych opartych na składniku aktywnym peryndopryl składającym się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947 (zwanym dalej „peryndoprylem Krka”). W latach 2005 i 2006 uzyskała ona szereg pozwoleń na dopuszczenie do obrotu i rozpoczęła sprzedaż tego produktu leczniczego w kilku państwach członkowskich w Europie Środkowo‑Wschodniej, w szczególności na Węgrzech i w Polsce. W tym okresie przygotowała ona również wprowadzenie tego produktu leczniczego do obrotu w innych państwach członkowskich, między innymi we Francji, w Niderlandach i Zjednoczonym Królestwie.

C.      Spory dotyczące peryndoprylu

11      W latach 2003–2009 powstało wiele sporów między Servier a producentami przygotowującymi się do sprzedaży generycznej wersji peryndoprylu.

1.      Decyzje EUP

12      W 2004 r. dziesięciu wytwórców generycznych produktów leczniczych, w tym Niche Generics Ltd (zwana dalej „Niche”), Krka, Lupin Ltd i Norton Healthcare Ltd, spółka zależna spółki Ivax Europe, która połączyła się następnie z Teva Pharmaceutical Industries Ltd, spółką wiodącą grupy Teva specjalizującą się w produkcji generycznych produktów leczniczych, wniosło do EUP sprzeciw wobec patentu 947 w celu jego unieważnienia, powołując się na brak aspektu nowości i brak poziomu wynalazczego, a także na niedostatecznie jasne ujawnienie wynalazku.

13      W dniu 27 lipca 2006 r. wydział ds. sprzeciwów EUP potwierdził ważność patentu 947 (decyzja zwana dalej „decyzją EUP z dnia 27 lipca 2006 r.”). Decyzja ta została zakwestionowana przed techniczną komisją odwoławczą EUP. Po zawarciu ugody z Servier Niche wycofała się z postępowania w sprawie sprzeciwu w dniu 9 lutego 2005 r. Krka i Lupin wycofały się z postępowania przed techniczną komisją odwoławczą EUP w dniach, odpowiednio, 11 stycznia 2007 r. i 5 lutego 2007 r.

14      Decyzją z dnia 6 maja 2009 r. techniczna komisja odwoławcza EUP uchyliła decyzję EUP z dnia 27 lipca 2006 r. i unieważniła patent 947. Wniosek Servier o zbadanie tej decyzji technicznej komisji odwoławczej został oddalony w dniu 19 marca 2010 r.

2.      Orzeczenia sądów krajowych

15      Wytwórcy generycznych produktów leczniczych zakwestionowali ważność patentu 947 przed niektórymi sądami krajowymi, a Servier wniosła przeciwko tym wytwórcom powództwa o stwierdzenie naruszenia oraz złożyła wnioski o wydanie przeciwko nim zakazów tymczasowych. Ze względu na zawarcie w latach 2005–2007 przez Servier ugód z Niche, Matrix Laboratories Ltd (zwaną dalej „Matrix”), Teva, Krka i Lupin większość tych postępowań została zakończona, zanim sądy rozpatrujące spory mogły ostatecznie orzec w przedmiocie ważności patentu 947.

16      Jedynie spór między Servier a Apotex Inc. w Zjednoczonym Królestwie doprowadził do sądowego unieważnienia patentu 947. Otóż w dniu 1 sierpnia 2006 r. Servier wniosła do High Court of Justice (England & Wales), Chancery Division (patents court) [wysokiego trybunału (Anglia i Walia), wydział kanclerski (izba patentowa), Zjednoczone Królestwo] powództwo o stwierdzenie naruszenia patentu 947 przeciwko Apotex, która rozpoczęła sprzedaż generycznej wersji peryndoprylu na rynku Zjednoczonego Królestwa. W dniu 8 sierpnia 2006 r. Servier uzyskała zakaz tymczasowy wobec Apotex. W dniu 6 lipca 2007 r. w następstwie powództwa wzajemnego wniesionego przez Apotex ów zakaz tymczasowy został uchylony, a patent 947 został unieważniony, co umożliwiło temu przedsiębiorstwu wprowadzenie do obrotu w Zjednoczonym Królestwie generycznej wersji peryndoprylu. W dniu 9 maja 2008 r. orzeczenie unieważniające patent 947 zostało utrzymane w mocy w postępowaniu apelacyjnym.

17      W Niderlandach w dniu 13 listopada 2007 r. Katwijk Farma BV, spółka zależna Apotex, wniosła do sądu tego państwa członkowskiego powództwo o unieważnienie patentu 947. Servier złożyła do tego sądu wniosek o wydanie zakazu tymczasowego, który został oddalony w dniu 30 stycznia 2008 r. Rzeczony sąd, orzeczeniem z dnia 11 czerwca 2008 r., wydanym w postępowaniu wszczętym przez Pharmachemie BV, spółkę należącą do grupy Teva, unieważnił patent 947 w Niderlandach. W następstwie tego orzeczenia Servier i Katwijk Farma cofnęły swoje żądania.

18      Ponadto do sądów krajowych trafiło kilka sporów między Servier i Krka dotyczących peryndoprylu.

19      Na Węgrzech w dniu 30 maja 2006 r. Servier złożyła wniosek o wydanie zakazu tymczasowego w celu zakazania wprowadzania do obrotu peryndoprylu Krka z powodu naruszenia patentu 947. Wniosek ten został oddalony we wrześniu 2006 r.

20      W Zjednoczonym Królestwie w dniu 28 lipca 2006 r. Servier wniosła do High Court of Justice (England & Wales), Chancery Division (patents court) [wysokiego trybunału (Anglia i Walia), wydział kanclerski (izba patentowa)] przeciwko Krka powództwo o stwierdzenie naruszenia patentu 340. W dniu 2 sierpnia 2006 r. Servier wniosła do tego sądu przeciwko Krka powództwo o stwierdzenie naruszenia patentu 947 oraz złożyła wniosek o wydanie przeciwko tej spółce zakazu tymczasowego. W dniu 1 września 2006 r. Krka wniosła pierwsze powództwo wzajemne o unieważnienie patentu 947, z którym związany był wniosek o wydanie orzeczenia w trybie uproszczonym (motion of summary judgment), a w dniu 8 września 2006 r. – drugie powództwo wzajemne o unieważnienie patentu 340. W dniu 3 października 2006 r. wspomniany sąd uwzględnił wniosek Servier o wydanie zakazu tymczasowego i oddalił wniosek o wydanie orzeczenia w trybie uproszczonym złożony przez Krka w dniu 1 września 2006 r. (orzeczenie zwane dalej „orzeczeniem High Court z dnia 3 października 2006 r.”). W dniu 1 grudnia 2006 r. postępowanie zostało zakończone w wyniku ugody zawartej między stronami, a rzeczony zakaz tymczasowy został zniesiony.

D.      Porozumienia Krka

21      Servier i Krka zawarły trzy porozumienia (zwane dalej „porozumieniami Krka”). W dniu 27 października 2006 r. Servier i Krka zawarły ugodę (zwaną dalej „ugodą Krka”) i umowę licencyjną, która została uzupełniona aneksem z dnia 2 listopada 2006 r. (zwaną dalej „umową licencyjną Krka”; dwie te umowy zwane dalej łącznie „ugodą i umową licencyjną Krka”). Ponadto w dniu 5 stycznia 2007 r. zawarły umowę cesji i licencji (zwaną dalej „umową cesji i licencji Krka”).

22      Ugoda Krka dotyczyła patentu 947 oraz równoważnych patentów krajowych. W owej ugodzie, której termin obowiązywania został ustalony na dzień wygaśnięcia lub unieważnienia patentów 947 lub 340, Krka zobowiązała się zrzec wszelkich roszczeń odnoszących się do patentu 947 na całym świecie oraz do patentu 340 w Zjednoczonym Królestwie i nie kwestionować żadnego z tych dwóch patentów w przyszłości na całym świecie. Ponadto Krka i jej spółki zależne nie były uprawnione do wprowadzenia na rynek ani do sprzedaży generycznej wersji peryndoprylu naruszającej patent 947 przez okres ważności tego patentu w krajach, w których był on nadal ważny, chyba że za wyraźnym zezwoleniem Servier. Podobnie Krka nie mogła dostarczać żadnym osobom trzecim generycznej wersji peryndoprylu naruszającej patent 947 bez wyraźnego zezwolenia Servier. W zamian Servier była zobowiązana do wycofania się z toczących się przeciwko Krka na całym świecie postępowań związanych z naruszeniem patentów 947 i 340, w tym do wycofania wniosków o wydanie zakazów tymczasowych.

23      Na podstawie umowy licencyjnej Krka, której okres obowiązywania odpowiadał okresowi ważności patentu 947, Servier udzieliła Krka wyłącznej i nieodwołalnej licencji na ów patent w zakresie wykorzystywania, wytwarzania, sprzedawania, oferowania do sprzedaży, promowania i przywozu własnych produktów zawierających krystaliczną postać erbuminy alfa w Republice Czeskiej, na Łotwie, Litwie, Węgrzech, w Polsce, Słowenii i na Słowacji (zwanych dalej „głównymi rynkami Krka”). W zamian Krka była zobowiązana, zgodnie z art. 3 tej umowy, do uiszczenia na rzecz Servier opłaty w wysokości 3 % kwoty netto swojej sprzedaży na wszystkich tych terytoriach. W tych samych państwach Servier posiadała zezwolenie na korzystanie z patentu 947 bezpośrednio lub pośrednio, to znaczy dla jednej ze swoich spółek zależnych lub dla tylko jednej osoby trzeciej na państwo.

24      Krka, na podstawie umowy cesji i licencji Krka, przeniosła na Servier dwa zgłoszenia patentowe, jedno dotyczące procesu syntezy peryndoprylu (WO 2005 113500) i drugie dotyczące wytwarzania postaci użytkowych peryndoprylu (WO 2005 094793). Technologia chroniona tymi zgłoszeniami patentowymi była wykorzystywana do produkcji peryndoprylu Krka. Krka zobowiązała się do niekwestionowania ważności patentów, które miałyby zostać wydane na podstawie rzeczonych zgłoszeń. W zamian za to przeniesienie Servier zapłaciła na rzecz Krka kwotę 30 mln EUR.

25      Ponadto w drodze tej umowy Servier udzieliła również Krka niewyłącznej, nieodwołalnej, niezbywalnej i nieodpłatnej licencji bez prawa do udzielania sublicencji, z wyjątkiem jej spółek zależnych, na rzeczone zgłoszenia lub wynikające z nich patenty, przy czym licencja ta nie była ograniczona czasowo, terytorialnie ani w zakresie zastosowań, do których mogłaby służyć.

III. Sporna decyzja

26      W dniu 9 lipca 2014 r. Komisja wydała sporną decyzję.

27      W art. 1–5 tej decyzji Komisja stwierdziła, że Servier naruszyła art. 101 TFUE, uczestnicząc w porozumieniach Niche, Matrix, Teva, Krka i Lupin. W szczególności w art. 4 owej decyzji Komisja podkreśliła, że porozumienia Krka stanowiły jednolite i ciągłe naruszenie obejmujące wszystkie państwa, które w chwili zaistnienia okoliczności faktycznych były członkami Unii Europejskiej, z wyjątkiem tych, które stanowiły główne rynki Krka; że naruszenie to rozpoczęło się w dniu 27 października 2006 r., z wyjątkiem Bułgarii i Rumunii, gdzie rozpoczęło się w dniu 1 stycznia 2007 r., Malty, gdzie rozpoczęło się w dniu 1 marca 2007 r., oraz Włoch, gdzie rozpoczęło się w dniu 13 lutego 2009 r.; oraz że wspomniane naruszenie zakończyło się w dniu 6 maja 2009 r., z wyjątkiem Zjednoczonego Królestwa, gdzie zakończyło się w dniu 6 lipca 2007 r., i Niderlandów, gdzie zakończyło się w dniu 12 grudnia 2007 r.

28      W art. 7 ust. 1–5 spornej decyzji Komisja nałożyła na Servier, z tytułu naruszeń art. 101 TFUE, grzywny w łącznej wysokości 289 727 200 EUR, w tym 37 661 800 EUR z tytułu jej udziału w porozumieniach Krka.

29      Ponadto w art. 6 spornej decyzji Komisja wskazała, że Servier naruszyła art. 102 TFUE, opracowując i wdrażając w drodze nabycia technologii i pięciu ugód strategię wykluczenia obejmującą rynek peryndoprylu i technologii dotyczącej składnika aktywnego tego produktu leczniczego we Francji, w Niderlandach, Polsce i Zjednoczonym Królestwie.

30      W art. 7 ust. 6 spornej decyzji Komisja nałożyła na Servier, z tytułu naruszenia art. 102 TFUE, grzywnę w wysokości 41 270 000 EUR.

IV.    Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok

31      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 21 września 2014 r. Servier wniosła skargę zmierzającą, tytułem żądania głównego, do stwierdzenia nieważności spornej decyzji oraz, tytułem żądania ewentualnego, do obniżenia kwoty grzywny nałożonej na nią w tej decyzji.

32      Pismem złożonym w dniu 2 lutego 2015 r. European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations (EFPIA) wniosła o dopuszczenie jej do sprawy w charakterze interwenienta popierającego żądania Servier. Postanowieniem z dnia 14 października 2015 r. prezes drugiej izby Sądu uwzględnił ten wniosek.

33      W skardze w pierwszej instancji Servier podniosła siedemnaście zarzutów na poparcie swoich żądań stwierdzenia nieważności spornej decyzji. Siedem z tych zarzutów ma znaczenie dla niniejszego postępowania odwoławczego, a mianowicie zarzuty czwarty, dziewiąty i dziesiąty, dotyczące naruszenia art. 101 TFUE ze względu na udział tego przedsiębiorstwa w porozumieniach Krka, a także zarzuty od czternastego do siedemnastego, które dotyczą naruszenia art. 102 TFUE.

34      Sąd uwzględnił zarzuty dotyczące kwalifikacji porozumień Krka jako naruszenia art. 101 ust. 1 TFUE. Uznał on w istocie, że Komisja nie wykazała istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel ani ograniczenia konkurencji ze względu na skutek. W konsekwencji Sąd stwierdził nieważność art. 4 spornej decyzji, w którym stwierdzono naruszenie przez Servier art. 101 TFUE ze względu na jej udział w porozumieniach Krka, oraz art. 7 ust. 4 lit. b) tej decyzji, nakładającego na Servier grzywnę z tytułu tego naruszenia.

35      Sąd uwzględnił również zarzuty dotyczące definicji rynku peryndoprylu i stwierdzenia nadużycia przez Servier pozycji dominującej na tym rynku, a także na rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego peryndoprylu. Uznał on w istocie, że definicja rynku peryndoprylu jest obarczona błędami w ocenie mogącymi spowodować wadliwość zawartych w spornej decyzji ustaleń dotyczących pozycji dominującej Servier na rynkach właściwych. W konsekwencji Sąd stwierdził nieważność art. 6 tej decyzji, w którym stwierdzono nadużycie pozycji dominującej przez Servier, a także art. 7 ust. 6 owej decyzji, nakładającego na Servier grzywnę z tytułu tego naruszenia.

36      Sąd oddalił skargę w pozostałym zakresie.

V.      Postępowanie przed Trybunałem i żądania stron

37      Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 22 lutego 2019 r. Komisja wniosła rozpatrywane odwołanie.

38      Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 22 maja 2019 r. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej wniosło o dopuszczenie do niniejszej sprawy w charakterze interwenienta popierającego żądania Komisji. Decyzją z dnia 19 czerwca 2019 r. prezes Trybunału uwzględnił ten wniosek.

39      Trybunał wezwał strony do przedstawienia do dnia 4 października 2021 r. uwag na piśmie dotyczących wyroków: z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in. (C‑307/18, EU:C:2020:52), z dnia 25 marca 2021 r., Lundbeck/Komisja (C‑591/16 P, EU:C:2021:243), z dnia 25 marca 2021 r., Sun Pharmaceutical Industries i Ranbaxy (UK)/Komisja (C‑586/16 P, EU:C:2021:241), z dnia 25 marca 2021 r., Generics (UK)/Komisja (C‑588/16 P, EU: C:2021:242), z dnia 25 marca 2021 r., Arrow Group i Arrow Generics/Komisja (C‑601/16 P, EU:C:2021:244) oraz z dnia 25 marca 2021 r., Xellia Pharmaceuticals i Alpharma/Komisja (C‑611/16 P, EU:C:2021:245). Komisja, Servier, EFPIA i Zjednoczone Królestwo zastosowały się do tego wezwania w wyznaczonym terminie.

40      Ustny etap postępowania został zamknięty w dniu 14 lipca 2022 r. po przedstawieniu opinii przez rzecznik generalną.

41      W odwołaniu Komisja wnosi do Trybunału o:

–        uchylenie pkt 1–3 sentencji zaskarżonego wyroku, w których stwierdzono nieważność: i) art. 4 spornej decyzji w zakresie, w jakim stwierdzono w nim udział Servier w porozumieniach Krka; ii) art. 7 ust. 4 lit. b) tej decyzji, w którym ustalono kwotę grzywny nałożonej na Servier za zawarcie tych porozumień; iii) art. 6 owej decyzji, w którym stwierdzono, że Servier naruszyła art. 102 TFUE; oraz iv) art. 7 ust. 6 rzeczonej decyzji, w którym ustalono kwotę grzywny nałożonej na Servier za to naruszenie;

–        uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie, w jakim stwierdzono w nim dopuszczalność załączników A 286 i A 287 do skargi w pierwszej instancji oraz załącznika C 29 do repliki w pierwszej instancji;

–        wydanie ostatecznego orzeczenia w przedmiocie wniesionej przez Servier skargi o stwierdzenie nieważności spornej decyzji i oddalenie żądania Servier dotyczącego stwierdzenia nieważności art. 4, art. 7 ust. 4 lit. b), art. 6 i art. 7 ust. 6 tej decyzji oraz uwzględnienie wniosku Komisji o uznanie za niedopuszczalne załączników A 286 i A 287 do skargi w pierwszej instancji oraz załącznika C 29 do repliki w pierwszej instancji; oraz

–        obciążenie Servier wszystkimi kosztami niniejszego postępowania odwoławczego.

42      Servier wnosi do Trybunału o:

–        oddalenie odwołania w całości; oraz

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

43      EFPIA wnosi do Trybunału o:

–        oddalenie odwołania w całości; oraz

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

44      Zjednoczone Królestwo wnosi do Trybunału o uwzględnienie żądań Komisji.

VI.    W przedmiocie wniosku o otwarcie ustnego etapu postępowania na nowo

45      Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 21 lipca 2022 r. Servier wniosła o otwarcie ustnego etapu postępowania na nowo. Na poparcie tego wniosku Servier powołuje się na konieczność zapewnienia wystarczającej kontradyktoryjnej debaty na temat kluczowych kwestii stanu faktycznego niniejszej sprawy, krytykując jednocześnie różne elementy opinii rzecznik generalnej. Zdaniem Servier takie otwarcie ustnego etapu postępowania na nowo jest konieczne, ponieważ rzecznik generalna proponuje w swej opinii Trybunałowi wydanie ostatecznego orzeczenia w sprawie, mimo że niektóre zarzuty podniesione w pierwszej instancji, które wiążą się ze złożonymi ocenami faktycznymi, nie zostały ani zbadane, ani tym bardziej rozstrzygnięte przez Sąd.

46      Należy przypomnieć, że zgodnie z art. 83 regulaminu postępowania Trybunał może w każdej chwili, po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, postanowić o otwarciu ustnego etapu postępowania na nowo, w szczególności jeżeli uzna, że okoliczności zawisłej przed nim sprawy nie są wystarczająco wyjaśnione, lub jeśli po zamknięciu ustnego etapu postępowania strona przedstawiła nowy fakt mogący mieć decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia Trybunału, lub też jeśli sprawa ma zostać rozstrzygnięta na podstawie argumentu, który nie był jeszcze przedmiotem dyskusji.

47      Należy przypomnieć, że statut Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz regulamin postępowania przed Trybunałem nie dają stronom możliwości przedkładania uwag w odpowiedzi na przedstawioną przez rzecznika generalnego opinię. Na podstawie art. 252 akapit drugi TFUE rzecznik generalny przedstawia publicznie, przy zachowaniu całkowitej bezstronności i niezależności, uzasadnioną opinię w sprawach, które wymagają jego zaangażowania. Trybunał nie jest związany ani tą opinią, ani uzasadnieniem, w oparciu o które rzecznik generalny dochodzi do zawartych w opinii wniosków. W konsekwencji okoliczność, że jedna ze stron nie zgadza się z opinią rzecznika generalnego, bez względu na to, jakie kwestie poruszono w tej opinii, nie może sama w sobie stanowić uzasadnienia dla otwarcia ustnego etapu postępowania na nowo (wyrok z dnia 31 stycznia 2023 r., Puig Gordi i in., C‑158/21, EU:C:2023:57, pkt 37, 38 i przytoczone tam orzecznictwo).

48      W niniejszej sprawie Trybunał, po wysłuchaniu rzecznik generalnej, stwierdza, że przedstawione przez Servier elementy nie wskazują na żadną nową okoliczność faktyczną mogącą mieć decydujący wpływ na orzeczenie, które Trybunał ma wydać w niniejszej sprawie, oraz że sprawa ta nie ma zostać rozstrzygnięta na podstawie argumentu, który nie był jeszcze przedmiotem dyskusji między stronami lub zainteresowanymi. Po zakończeniu etapów pisemnego i ustnego postępowania Trybunał dysponuje wszystkimi niezbędnymi informacjami, wobec czego posiada wystarczającą wiedzę, aby orzec w przedmiocie niniejszego odwołania. W każdym razie należy przypomnieć, że Trybunał może wydać orzeczenie ostateczne w sprawie, jeżeli odwołanie jest zasadne i jeżeli stan postępowania na to pozwala w rozumieniu art. 61 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W świetle powyższego nie należy uwzględniać wniosku o otwarcie ustnego etapu postępowania na nowo.

VII. W przedmiocie odwołania

49      Na poparcie odwołania Komisja podnosi jedenaście zarzutów. W ramach zarzutów od pierwszego do szóstego Komisja twierdzi, że Sąd naruszył prawo, gdy uznał, iż porozumienia Krka nie stanowiły ograniczenia konkurencji ze względu na cel w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE. W ramach zarzutu siódmego Komisja podnosi, że Sąd naruszył prawo, gdy uznał, iż Komisja nie wykazała, że owe porozumienia stanowiły ograniczenie konkurencji ze względu skutek.

50      Zarzuty ósmy i dziewiąty są oparte na naruszeniach prawa dotyczących definicji rynku produktu leczniczego peryndopryl przyjętej w spornej decyzji na poparcie istnienia naruszenia art. 102 TFUE. W zarzucie dziesiątym Komisja podnosi naruszenia prawa, jakich Sąd miał się dopuścić, gdy uznał za dopuszczalne niektóre dokumenty, które Servier załączyła do swej skargi i repliki w pierwszej instancji. Zarzut jedenasty dotyczy naruszeń prawa przy dokonywaniu przez Sąd oceny istnienia nadużycia pozycji dominującej na rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego peryndoprylu.

A.      W przedmiocie zarzutów od pierwszego do szóstego, dotyczących istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE

51      Zarzut pierwszy jest oparty na naruszeniu art. 101 ust. 1 TFUE, ponieważ Sąd orzekł w przedmiocie istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel bez sprawdzenia, czy Krka była potencjalnym konkurentem Servier, ani bez ustosunkowania się do argumentacji Servier w tym zakresie, na naruszeniu granic kontroli sądowej, naruszeniu zasad postępowania dowodowego, przeinaczeniu dowodów dotyczących istnienia potencjalnej konkurencji między Krka i Servier oraz niewystarczającym i wewnętrznie sprzecznym charakterze uzasadnienia zaskarżonego wyroku.

52      Zarzut drugi jest oparty na naruszeniu art. 101 ust. 1 TFUE, ponieważ Sąd zastosował błędne kryteria prawne w celu dokonania oceny istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel, na przeinaczeniu dowodów, a także niewystarczającym i wewnętrznie sprzecznym charakterze uzasadnienia zaskarżonego wyroku.

53      Zarzut trzeci jest oparty na naruszeniu art. 101 ust. 1 TFUE, ponieważ Sąd wymagał, by porozumienie mające na celu podział rynków przewidywało „rygorystyczny” podział między stronami, aby mogło być objęte zakazem przewidzianym w tym postanowieniu, na błędnej wykładni rozporządzenia Komisji (WE) nr 772/2004 z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie stosowania art. [101] ust. 3 [TFUE] do kategorii porozumień o transferze technologii (Dz.U. 2004, L 123, s. 11) i obwieszczenia Komisji zatytułowanego „Wytyczne w sprawie stosowania art. [101 TFUE] do porozumień o transferze technologii” (Dz.U. 2004, C 101, s. 2) oraz na przeinaczeniu niektórych dowodów.

54      Zarzut czwarty jest oparty na naruszeniu art. 101 ust. 1 TFUE, ponieważ Sąd ocenił negatywnie okoliczność, że Komisja stwierdziła w spornej decyzji ograniczenie konkurencji ze względu na cel bez zbadania zamiaru stron, na naruszeniu zasad dotyczących postępowania dowodowego oraz niewystarczającym uzasadnieniu.

55      Zarzut piąty jest oparty na naruszeniu art. 101 ust. 1 TFUE, ponieważ Sąd uwzględnił prokonkurencyjne skutki umowy licencyjnej Krka na głównych rynkach Krka, podczas gdy w spornej decyzji nie stwierdzono naruszenia na tych rynkach.

56      Zarzut szósty jest oparty na naruszeniu art. 101 ust. 1 TFUE, ponieważ naruszenia prawa podnoszone w ramach zarzutów odwołania od pierwszego do piątego skłoniły Sąd do odmowy uznania, że umowa cesji i licencji Krka stanowiła ograniczenie konkurencji ze względu na cel, a także na niewystarczającym uzasadnieniu.

1.      Istotne punkty spornej decyzji i zaskarżonego wyroku

a)      Sporna decyzja

57      W motywach 1670–1859 spornej decyzji Komisja dokonała oceny porozumień Krka w świetle art. 101 TFUE. Z powodów przedstawionych w motywach 1670–1812 tej decyzji Komisja uznała, że owe porozumienia stanowiły jednolite i ciągłe naruszenie, którego celem było ograniczenie konkurencji poprzez podział rynków peryndoprylu w Unii między te dwa przedsiębiorstwa.

58      Po pierwsze, z motywów 1701–1763 spornej decyzji wynika, że ugoda i umowa licencyjna Krka miały na celu podział rynków w Unii i alokację udziałów rynkowych między Servier i Krka. Umowa licencyjna zezwalała Krka na kontynuowanie lub rozpoczęcie sprzedaży generycznej wersji peryndoprylu w ramach faktycznego duopolu z Servier na głównych rynkach Krka. Zezwolenie to stanowiło wynagrodzenie za wynikające z ugody Krka zobowiązanie Krka do niekonkurowania z Servier na pozostałych rynkach krajowych na terytorium Unii, które stanowią główne rynki tego przedsiębiorstwa (zwane dalej „głównymi rynkami Servier”). Komisja uznała zatem, że wspomniana umowa licencyjna stanowiła ze strony Servier zachętę do tego, aby Krka zaakceptowała ograniczenia uzgodnione w ugodzie Krka.

59      Po drugie, Komisja stwierdziła w motywach 1764–1810 spornej decyzji, że umowa cesji i licencji Krka pozwoliła wzmocnić pozycję konkurencyjną stron, jaka wynikała z ugody i umowy licencyjnej Krka, uniemożliwiając Krka zbycie jej technologii produkcji peryndoprylu innym wytwórcom generycznych produktów leczniczych, którzy mogliby ją wykorzystać do sprzedaży generycznych wersji tego produktu leczniczego na głównych rynkach Servier. Ponieważ wypłata przez Servier na rzecz Krka kwoty 30 mln EUR nie miała związku z dochodami, jakie Servier mogła osiągnąć lub jakich mogła się spodziewać dzięki handlowemu wykorzystaniu zbytej przez Krka technologii, Komisja uznała wypłatę tej kwoty za podział renty ekonomicznej wynikającej ze wzmocnienia podziału rynków między Servier i Krka.

b)      Zaskarżony wyrok

60      W pierwszej kolejności Sąd omówił w pkt 255–274 zaskarżonego wyroku warunki, w jakich włączenie do ugód w sporach patentowych klauzul o niekwestionowaniu ważności patentów oraz o niewprowadzaniu do obrotu produktów generycznych jest antykonkurencyjne. Zdaniem Sądu takie włączenie ma charakter antykonkurencyjny, jeżeli opiera się ono nie na uznaniu przez strony ważności patentu i okoliczności, że odnośne generyczne produkty lecznicze naruszają patent, lecz na znacznej nieuzasadnionej płatności odwróconej dokonanej przez uprawnionego z patentu na rzecz wytwórcy generycznych produktów leczniczych, mającej zachęcić tego wytwórcę do zaakceptowania rzeczonych klauzul. Sąd stwierdził w pkt 271 zaskarżonego wyroku, że w przypadku istnienia takiej zachęty ugody tego rodzaju należy uznać za porozumienia zmierzające do wykluczenia z rynku, na podstawie których podmioty pozostające na rynku wypłacają rekompensatę podmiotom opuszczającym rynek.

61      W drugiej kolejności Sąd wyjaśnił w pkt 797–810 zaskarżonego wyroku, że w sytuacji gdy zwykła umowa handlowa jest powiązana z ugodą w sporze patentowym zawierającą klauzule o niewprowadzaniu do obrotu oraz o niekwestionowaniu ważności patentu, taką konstrukcję umowną należy uznać za antykonkurencyjną, jeżeli wartość majątkowa przekazywana na podstawie umowy handlowej przez uprawnionego z patentu na rzecz wytwórcy generycznych produktów leczniczych przewyższa wartość mienia zbywanego przez tego wytwórcę w ramach tej umowy. Innymi słowy, taką konstrukcję umowną należy zakwalifikować jako antykonkurencyjną, jeżeli zwykła umowa handlowa powiązana z ugodą służy w rzeczywistości do ukrycia transferu wartości majątkowych dokonanego przez uprawnionego z patentu na rzecz wytwórcy generycznych produktów leczniczych, względem którego to transferu nie ma innego świadczenia wzajemnego niż zaciągnięte przez tego wytwórcę zobowiązanie do niekonkurowania.

62      W trzeciej kolejności Sąd wypowiedział się w pkt 943–1032 zaskarżonego wyroku w przedmiocie szczególnego przypadku powiązania ugody z umową licencyjną, takiego jak powiązanie wynikające z ugody i umowy licencyjnej Krka. Uznał on, że w takim przypadku rozważania dotyczące powiązania ugody ze zwykłą umową handlową, streszczone w poprzednim punkcie niniejszego wyroku, nie mają zastosowania. Z pkt 943–947 zaskarżonego wyroku wynika, że powiązanie ugody z umową licencyjną stanowi odpowiedni sposób zakończenia sporu umożliwiający wejście na rynek przedsiębiorstwu działającemu w sektorze generycznych produktów leczniczych i pozwalający na uwzględnienie roszczeń obu stron sporu. Ponadto obecność w ugodzie klauzul o niewprowadzaniu do obrotu oraz o niekwestionowaniu ważności patentów jest uzasadniona, gdy ugoda ta opiera się na uznaniu przez strony ważności patentu. Tymczasem umowa licencyjna, która ma sens tylko wtedy, gdy licencja jest faktycznie wykorzystywana, opiera się właśnie na uznaniu przez strony ważności patentu.

63      W pkt 948 i 952 zaskarżonego wyroku Sąd uznał, że aby wykazać, iż powiązanie ugody z umową licencyjną kryje w rzeczywistości płatność odwróconą dokonywaną przez uprawnionego z patentu na rzecz wytwórcy generycznych produktów leczniczych, Komisja powinna udowodnić, że opłata uiszczona przez tego wytwórcę na rzecz uprawnionego z patentu na podstawie tej umowy licencyjnej jest rażąco niska.

64      Sąd wyjaśnił w istocie w pkt 953–956 zaskarżonego wyroku, że rażąco niski poziom tej opłaty musi być jeszcze bardziej oczywisty, aby zakwalifikować ugodę jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel, oraz że antykonkurencyjny charakter klauzul o niewprowadzaniu do obrotu oraz o niekwestionowaniu ważności patentów, jaki pociąga za sobą ta ugoda, jest złagodzony przez prokonkurencyjny skutek umowy licencyjnej, który sprzyja wejściu na rynek wytwórcy generycznych produktów leczniczych.

65      Sąd wywiódł stąd w pkt 963 zaskarżonego wyroku, że „w przypadku prawdziwego sporu pomiędzy zainteresowanymi stronami i istnienia umowy licencyjnej, która wydaje się mieć bezpośredni związek z ugodą zawartą w tym sporze, połączenie tej umowy z ugodą nie stanowi istotnej poszlaki istnienia płatności odwróconej. W takim wypadku Komisja może wykazać na podstawie innych przesłanek, że umowa licencyjna nie stanowi transakcji zawartej na normalnych warunkach rynkowych i kryje płatność odwróconą”.

66      W świetle tych okoliczności Sąd zbadał w pkt 964–1031 zaskarżonego wyroku ugodę i umowę licencyjną Krka i doszedł w pkt 1032 tego wyroku do wniosku, że owe porozumienia nie wykazują „wystarczającego stopnia szkodliwości dla konkurencji, aby Komisja mogła słusznie uznać, że stanowiły one ograniczenie [konkurencji] ze względu na cel”.

2.      W przedmiocie dopuszczalności zarzutów od pierwszego do szóstego

67      Servier utrzymuje, że odwołanie, rozpatrywane w całości, a w szczególności w zakresie zarzutów od pierwszego do szóstego, jest niedopuszczalne z kilku powodów.

68      W pierwszej kolejności znaczna część argumentacji Komisji przedstawionej w ramach zarzutów od pierwszego do czwartego ma na celu zwrócenie się do Trybunału o dokonanie nowej oceny okoliczności faktycznych.

69      W tym względzie należy przypomnieć, że z art. 256 ust. 1 TFUE i z art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, iż odwołanie ogranicza się do kwestii prawnych, wobec czego jedynie Sąd jest właściwy do ustalenia i oceny istotnych okoliczności faktycznych oraz dowodów. Ocena okoliczności faktycznych i dowodów nie stanowi – z zastrzeżeniem przypadków ich przeinaczenia – kwestii prawnej, podlegającej jako taka kontroli Trybunału w postępowaniu odwoławczym. Takie przeinaczenie musi w oczywisty sposób wynikać z dokumentów zawartych w aktach sprawy, bez konieczności dokonywania nowej oceny okoliczności faktycznych i dowodów (wyrok z dnia 10 lipca 2019 r., VG/Komisja, C‑19/18 P, EU:C:2019:578, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo).

70      Natomiast w sytuacji gdy Sąd ustalił lub ocenił okoliczności faktyczne, Trybunał jest właściwy do przeprowadzenia kontroli, jeżeli Sąd ocenił ich charakter prawny i jeżeli wyprowadził z nich konsekwencje prawne. Uprawnienia kontrolne Trybunału obejmują między innymi kwestię, czy przy dokonywaniu oceny okoliczności faktycznych Sąd zastosował prawidłowe kryteria prawne (zob. podobnie wyrok z dnia 2 marca 2021 r., Komisja/Włochy i in., C‑425/19 P, EU:C:2021:154, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).

71      W niniejszym przypadku w ramach zarzutu pierwszego Komisja zarzuca Sądowi w istocie przede wszystkim, że zastosował on nieprawidłowe kryterium prawne przy ocenie zgodności z prawem uzasadnienia spornej decyzji, które doprowadziło do stwierdzenia istnienia potencjalnej konkurencji między Krka i Servier. Następnie Komisja krytykuje Sąd za niewystarczające lub wewnętrznie sprzeczne uzasadnienie zaskarżonego wyroku, a także za przeinaczenie niektórych dowodów. Wreszcie utrzymuje ona, że Sąd naruszył przepisy dotyczące postępowania dowodowego i zakresu kontroli sądowej, gdy nie orzekł w przedmiocie zarzutów szczegółowych dotyczących potencjalnej konkurencji, przedstawionych w szczególności w ramach zarzutu dziewiątego skargi w pierwszej instancji, gdy nie dokonał analizy rozumowania i wszystkich dowodów zawartych w spornej decyzji dotyczących antykonkurencyjnego celu ugody i umowy licencyjnej Krka, a także gdy zastąpił uzasadnienie tej decyzji własną oceną okoliczności faktycznych, w zakresie, w jakim przypisał Krka względy wyjaśniające decyzję tego przedsiębiorstwa o kontynuowaniu postępowania sądowego po wydaniu decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r., mimo że owe względy stanowią jedynie twierdzenie, któremu zresztą przeczą inne ustalenia Sądu.

72      Należy zatem stwierdzić, że poprzez tę argumentację Komisja kwestionuje wykładnię i zastosowanie pojęcia potencjalnej konkurencji oraz powołuje się na naruszenie przepisów proceduralnych oraz przeinaczenie dowodów. Wbrew temu, co twierdzi Servier, zarzuty szczegółowe tego rodzaju należą do właściwości Trybunału w ramach postępowania odwoławczego zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 69 i 70 niniejszego wyroku.

73      W ramach zarzutów od drugiego do czwartego Komisja kwestionuje zasadniczo dokonaną przez Sąd ocenę antykonkurencyjnego celu porozumień Krka polegającego na podziale rynków. Taka kwestia stanowi zaś ewidentnie kwestię prawną, ponieważ wymaga ustalenia, czy Sąd dokonał błędnej wykładni art. 101 ust. 1 TFUE i czy błędnie zastosował owo postanowienie.

74      W zarzucie piątym Komisja podnosi, że Sąd naruszył prawo, gdy uwzględnił podobno prokonkurencyjne skutki umowy licencyjnej Krka na głównych rynkach Krka, podczas gdy Komisja nie stwierdziła żadnego naruszenia na tych rynkach, a takie skutki nie mogły uzasadniać ograniczenia konkurencji na innych rynkach. Należy zauważyć, że taka argumentacja odnosi się do kryterium prawnego zastosowanego przez Sąd przy ocenie znaczenia stwierdzonych przezeń skutków prokonkurencyjnych, wobec czego jej badanie należy do właściwości Trybunału w ramach postępowania odwoławczego.

75      W ramach zarzutu szóstego Komisja zarzuca Sądowi, że odmówił uznania, iż umowa cesji i licencji Krka stanowiła ograniczenie konkurencji ze względu na cel, ze względu na to, że kwalifikacja ta opierała się na błędnym stwierdzeniu istnienia podziału rynku między Krka i Servier. Tak więc rozstrzygnięcie w przedmiocie tego zarzutu zależy od rozstrzygnięcia w przedmiocie zarzutów szczegółowych podniesionych przez Komisję w ramach jej zarzutów od pierwszego do piątego, które rzeczywiście dotyczą naruszeń prawa. W konsekwencji badanie zarzutu szóstego należy do właściwości Trybunału w ramach postępowania odwoławczego.

76      W drugiej kolejności Servier utrzymuje ogólnie, że odwołanie ogranicza się do powtórzenia podniesionych przez Komisję w pierwszej instancji argumentów, które Sąd oddalił, przy czym Komisja nie wykazuje istnienia w zaskarżonym wyroku naruszeń prawa ani przeinaczenia okoliczności faktycznych. Tak jest w przypadku argumentacji Komisji przedstawionej na poparcie zarzutu pierwszego, w szczególności jego części czwartej, oraz części drugiej zarzutu trzeciego.

77      Należy przypomnieć, że z art. 256 TFUE, art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz art. 168 § 1 lit. d) i art. 169 regulaminu postępowania przed Trybunałem wynika, iż odwołanie musi dokładnie wskazywać zakwestionowane części wyroku lub postanowienia, o którego uchylenie się wnosi, oraz zawierać argumenty prawne, które szczegółowo uzasadniają to żądanie. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału odwołanie, które ogranicza się do powtórzenia zarzutów i argumentów przedstawionych już przed Sądem, nie spełnia tego wymogu. Takie odwołanie sprowadza się bowiem w rzeczywistości do żądania ponownego rozpatrzenia skargi wniesionej do Sądu, co nie należy do właściwości Trybunału (wyrok z dnia 24 marca 2022 r., Hermann Albers/Komisja, C‑656/20 P, EU:C:2022:222, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo).

78      Jednakże w sytuacji gdy wnoszący odwołanie kwestionuje wykładnię lub zastosowanie przez Sąd prawa Unii, kwestie prawne rozpatrywane w pierwszej instancji mogą zostać ponownie rozpoznane w ramach postępowania odwoławczego. Gdyby bowiem wnoszący odwołanie nie mógł oprzeć odwołania na zarzutach i argumentach podniesionych już przed Sądem, postępowanie odwoławcze byłoby częściowo pozbawione sensu (wyrok z dnia 24 marca 2022 r., Hermann Albers/Komisja, C‑656/20 P, EU:C:2022:222, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo).

79      W niniejszej sprawie wprawdzie argumentacja przedstawiona przez Komisję w ramach jej odwołania wykazuje pewne podobieństwa do argumentacji zaprezentowanej przez nią w pierwszej instancji, jednak nie ogranicza się ona do powtórzenia argumentów przedstawionych już przez Komisję przed Sądem, lecz kwestionuje konkretnie wykładnię i zastosowanie prawa Unii dokonane przez Sąd. Wynika z tego, że argument Servier oparty na powtórzeniu argumentacji przedstawionej przez Komisję w pierwszej instancji nie może zostać uwzględniony.

80      W trzeciej kolejności Servier podnosi, że argumentacja Komisji, a w szczególności argumentacja przedstawiona w ramach zarzutów od pierwszego do piątego, nie jest wystarczająco jasna, aby była dopuszczalna.

81      W tym względzie, jak wynika z art. 169 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem, podnoszone zarzuty i argumenty prawne powinny wskazywać precyzyjnie motywy orzeczenia Sądu, które wnoszący odwołanie kwestionuje (zob. podobnie wyrok z dnia 20 września 2016 r., Mallis i in./Komisja i EBC, od C‑105/15 P do C‑109/15 P, EU:C:2016:702, pkt 33, 34). Taka sytuacja ma miejsce w niniejszej sprawie, ponieważ Komisja wskazała szczegółowo w odwołaniu kwestionowane części zaskarżonego wyroku oraz argumenty prawne na poparcie swojego żądania uchylenia tego wyroku, odnosząc się przy tym konkretnie do punktów zaskarżonego wyroku stanowiących przedmiot jej argumentacji.

82      W czwartej kolejności Servier twierdzi, że odwołanie ogranicza się do fragmentarycznego i selektywnego przytoczenia zaskarżonego wyroku i opiera się ono na błędnej interpretacji jego treści.

83      Tymczasem poprzez tę argumentację Servier kwestionuje w rzeczywistości ważność zarzutów odwołania co do istoty. Taka argumentacja wchodzi w zakres oceny tych zarzutów co do istoty, wobec czego nie może prowadzić do stwierdzenia niedopuszczalności owego odwołania.

84      Wreszcie w piątej kolejności Servier podnosi, że Komisja – w zakresie, w jakim zarzuca Sądowi w ramach zarzutów pierwszego, czwartego i szóstego, że nie zbadał niektórych fragmentów spornej decyzji oraz wszystkich przytoczonych w niej dowodów – błędnie pojmuje charakter sprawowanej przez ten sąd kontroli.

85      Jednakże ogólny charakter takiego zarzutu niedopuszczalności nie może prowadzić do stwierdzenia niedopuszczalności zarzutów odwołania pierwszego, czwartego i szóstego. Trybunał rozstrzygnie w przedmiocie konkretnych zarzutów niedopuszczalności podniesionych przez Servier na odpowiednim etapie badania odnośnych zarzutów odwołania.

86      W świetle powyższych rozważań należy oddalić zarzuty niedopuszczalności podniesione przez Servier w sposób ogólny w odniesieniu do zarzutów odwołania od pierwszego do szóstego.

3.      Rozważania wstępne dotyczące badania co do istoty zarzutów od pierwszego do szóstego

87      Przed zbadaniem zasadności zarzutów dotyczących istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel należy podkreślić, że w odróżnieniu od okoliczności leżących u podstaw spraw, w których Trybunał miał wydać rozstrzygnięcie w przedmiocie kwalifikacji prawnej, w świetle art. 101 TFUE, porozumień, na mocy których wytwórca oryginalnych produktów leczniczych zapewnił wytwórcy generycznych produktów leczniczych rekompensatę ekonomiczną w zamian za rezygnację przez tego ostatniego z wejścia na rynek, w szczególności spraw, w których zapadły wyroki z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in. (C‑307/18, EU:C:2020:52) i z dnia 25 marca 2021 r., Lundbeck/Komisja (C‑591/16 P, EU:C:2021:243), i w przeciwieństwie do innych porozumień zawartych przez Servier, które były przedmiotem spornej decyzji, ugoda i umowa licencyjna Krka nie przewidywały żadnej płatności ze strony wytwórcy oryginalnych produktów leczniczych na rzecz wytwórcy generycznych produktów leczniczych. Przeciwnie, umowa licencyjna Krka przewidywała płatności ze strony wytwórcy generycznych produktów leczniczych na rzecz wytwórcy oryginalnych produktów leczniczych.

88      Natomiast zgodnie z motywami 1731–1749 spornej decyzji ugoda i umowa licencyjna Krka umożliwiły Servier opóźnienie wejścia na rynek generycznych produktów leczniczych wytwarzanych przez Krka. Te dwa przedsiębiorstwa podzieliły między siebie rynki krajowe na terytorium Unii na dwie strefy wpływów, obejmujące w odniesieniu do każdego z nich ich rynki główne, na których mogły one prowadzić działalność, mając pewność, jeśli chodzi o Servier, że nie będzie ona podlegać presji konkurencyjnej ze strony Krka wykraczającej poza granice wynikające z tych porozumień, a jeśli chodzi o Krka – że nie będzie ona narażona na ryzyko, iż Servier pozwie ją za naruszenie patentu.

89      O ile zatem z okoliczności przedstawionych w spornej decyzji wynika, że Servier nie dokonała płatności odwróconej jako takiej na rzecz Krka w ramach ugody Krka, o tyle zdaniem Komisji wynika z nich również, że przedsiębiorstwa te podzieliły między siebie pod względem geograficznym różne rynki krajowe wewnątrz Unii. Konieczne będzie zatem uwzględnienie tych okoliczności, aby orzec w szczególności w przedmiocie zarzutów drugiego i trzeciego oraz aby ocenić, czy – a jeśli tak, to w jakim zakresie – zasadna jest argumentacja Komisji zmierzająca do podważenia kryteriów prawnych, na podstawie których Sąd uwzględnił zarzuty podniesione przez Servier w pierwszej instancji w celu zakwestionowania kwalifikacji ugody i umowy licencyjnej Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel.

90      W tym względzie należy przypomnieć, że stosownie do art. 101 ust. 1 TFUE niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na handel między państwami członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz rynku wewnętrznego.

91      Aby zachowanie przedsiębiorstw podlegało zakazowi przewidzianemu w art. 101 ust. 1 TFUE, powinno ono świadczyć o istnieniu zmowy między nimi, czyli porozumienia między przedsiębiorstwami, decyzji związku przedsiębiorstw lub uzgodnionej praktyki [zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo].

92      Ten ostatni wymóg zakłada, że w zakresie porozumień o współpracy horyzontalnej zawieranych przez przedsiębiorstwa działające na tym samym poziomie łańcucha produkcji lub dystrybucji rzeczona zmowa istnieje pomiędzy przedsiębiorstwami znajdującymi się w stosunku konkurencji, jeśli nie faktycznie, to przynajmniej potencjalnie [wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 32].

93      Ponadto zgodnie z brzmieniem tego postanowienia konieczne jest wykazanie, że zachowanie to ma na celu zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji lub że ma ono taki skutek (wyrok z dnia 21 grudnia 2023 r., European Superleague Company, C‑333/21, EU:C:2023:1011, pkt 158). Wynika z tego, że owo postanowienie, zgodnie z wykładnią Trybunału, wprowadza wyraźne rozróżnienie pomiędzy pojęciami ograniczenia ze względu na cel i ograniczenia ze względu na skutek, wobec czego każde z nich podlega odrębnym regułom dowodowym [wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 63].

94      Otóż co się tyczy praktyk uznawanych za ograniczenia konkurencji ze względu na cel, nie ma potrzeby badania ani tym bardziej wykazywania ich wpływu na konkurencję, ponieważ z doświadczenia wynika, że tego rodzaju zachowania skutkują zmniejszeniem produkcji i podwyżką cen, prowadząc do niewłaściwego podziału zasobów ze szkodą w szczególności dla konsumentów (zob. podobnie wyroki: z dnia 19 marca 2015 r., Dole Food i Dole Fresh Fruit Europe/Komisja, C‑286/13 P, EU:C:2015:184, pkt 115; a także z dnia 21 grudnia 2023 r., European Superleague Company, C‑333/21, EU:C:2023:1011, pkt 159).

95      Jeśli natomiast nie ustalono antykonkurencyjnego celu porozumienia, decyzji związku przedsiębiorstw lub praktyki uzgodnionej, należy zbadać ich skutki celem przedstawienia dowodu na faktyczne zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji w odczuwalny sposób (zob. podobnie wyrok z dnia 26 listopada 2015 r., Maxima Latvija, C‑345/14, EU:C:2015:784, pkt 17).

96      Rozróżnienie to opiera się na okoliczności, że pewne rodzaje zmowy między przedsiębiorstwami można uznać, z uwagi na sam ich charakter, za szkodliwe dla prawidłowego funkcjonowania normalnej konkurencji (wyroki: z dnia 20 listopada 2008 r., Beef Industry Development Society i Barry Brothers, C‑209/07, EU:C:2008:643, pkt 17; z dnia 14 marca 2013 r., Allianz Hungária Biztosító i in., C‑32/11, EU:C:2013:160, pkt 35). Pojęcie ograniczenia konkurencji ze względu na cel należy interpretować w sposób ścisły i można je stosować tylko do niektórych porozumień między przedsiębiorstwami, które – same w sobie i ze względu na treść swych postanowień, cele, do których zmierzają, a także kontekst gospodarczy i prawny, w jaki się wpisują – wykazują stopień szkodliwości dla konkurencji wystarczający do tego, aby można było uznać, iż nie ma konieczności badania ich skutków (zob. podobnie wyroki: z dnia 26 listopada 2015 r., Maxima Latvija, C‑345/14, EU:C:2015:784, pkt 20; z dnia 21 grudnia 2023 r., European Superleague Company, C‑333/21, EU:C:2023:1011, pkt 161, 162 i przytoczone tam orzecznictwo).

97      Trybunał orzekł już, że porozumienia w sprawie podziału rynków stanowią szczególnie poważne naruszenia konkurencji (zob. podobnie wyroki: z dnia 11 lipca 2013 r., Gosselin Group/Komisja, C‑429/11 P, EU:C:2013:463, pkt 50; z dnia 5 grudnia 2013 r., Solvay Solexis/Komisja, C‑449/11 P, EU:C:2013:802, pkt 82; a także z dnia 4 września 2014 r., YKK i in./Komisja, C‑408/12 P, EU:C:2014:2153, pkt 26). Trybunał uznał ponadto, że porozumienia tego rodzaju mają same w sobie cel polegający na ograniczeniu konkurencji i należą do kategorii porozumień wyraźnie zakazanej przez art. 101 ust. 1 TFUE, przy czym taki cel nie może być uzasadniony w oparciu o analizę kontekstu gospodarczego, w który wpisuje się rozpatrywane antykonkurencyjne zachowanie (wyrok z dnia 19 grudnia 2013 r., Siemens i in./Komisja, C‑239/11 P, C‑489/11 P i C‑498/11 P, EU:C:2013:866, pkt 218).

98      Jeśli więc chodzi o takie kategorie porozumień, to jedynie na podstawie art. 101 ust. 3 TFUE i pod warunkiem, że wszystkie przesłanki określone w tym postanowieniu są spełnione, można je wyłączyć spod zakazu przewidzianego w art. 101 ust. 1 TFUE (zob. podobnie wyroki: z dnia 20 listopada 2008 r., Beef Industry Development Society i Barry Brothers, C‑209/07, EU:C:2008:643, pkt 21; a także z dnia 21 grudnia 2023 r., European Superleague Company, C‑333/21, EU:C:2023:1011, pkt 187).

99      Zastosowanie zasad przypomnianych powyżej w odniesieniu do praktyk o znamionach zmowy mających postać porozumień o współpracy horyzontalnej między przedsiębiorstwami, takich jak porozumienia Krka, wymaga ustalenia w ramach pierwszego etapu, czy praktyki te można uznać za ograniczenie konkurencji przez przedsiębiorstwa znajdujące się w stosunku konkurencji, choćby potencjalnie. Jeśli tak jest, to w ramach drugiego etapu należy zbadać, czy ze względu na swe cechy gospodarcze wspomniane praktyki kwalifikują się jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel.

100    W odniesieniu do pierwszego etapu tej analizy Trybunał orzekł już, że w szczególnym kontekście otwarcia rynku produktu leczniczego dla wytwórców generycznych produktów leczniczych, aby ocenić, czy jeden z tych wytwórców, mimo że jest nieobecny na rynku, znajduje się w stosunku potencjalnej konkurencji z wytwórcą oryginalnych produktów leczniczych obecnym na tym rynku, należy ustalić, czy istnieją rzeczywiste i konkretne możliwości, by pierwszy z tych wytwórców wszedł na ten rynek i konkurował z drugim z nich [zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo].

101    Należy zatem ocenić, po pierwsze, czy w dniu zawarcia takich porozumień wytwórca generycznych produktów leczniczych podjął działania przygotowawcze wystarczające do tego, aby umożliwić mu wejście na dany rynek w terminie pozwalającym mu na wywieranie presji konkurencyjnej na wytwórcę oryginalnych produktów leczniczych. Takie działania pozwalają wykazać silną determinację, jak również zdolność własną wytwórcy generycznych produktów leczniczych do wejścia na rynek produktu leczniczego zawierającego składnik aktywny, który przeszedł do domeny publicznej, mimo istnienia patentów na proces posiadanych przez wytwórcę oryginalnych produktów leczniczych. Po drugie, należy sprawdzić, czy wejście na rynek przez takiego wytwórcę generycznych produktów leczniczych nie napotyka na niemożliwe do pokonania bariery [zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 43–45].

102    Trybunał orzekł już, że ewentualne patenty chroniące oryginalny produkt leczniczy lub jeden z procesów jego wytwarzania stanowią niewątpliwie część kontekstu gospodarczego i prawnego charakteryzującego stosunki konkurencji między uprawnionymi z tych patentów a wytwórcami generycznych produktów leczniczych. Jednakże ocena praw wynikających z patentu nie może polegać na zbadaniu siły patentu ani prawdopodobieństwa, z jakim spór między jego posiadaczem a wytwórcą generycznych produktów leczniczych mógłby zakończyć się ustaleniem, że patent jest ważny i został naruszony. Ocena ta powinna raczej dotyczyć kwestii tego, czy pomimo istnienia owego patentu wytwórca generycznych produktów leczniczych posiada rzeczywiste i konkretne możliwości wejścia na rynek w danym momencie [wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 50].

103    Ponadto ustalenie istnienia potencjalnej konkurencji między wytwórcą generycznych produktów leczniczych a wytwórcą oryginalnych produktów leczniczych może zostać potwierdzone przez dodatkowe okoliczności, takie jak zawarcie porozumienia między nimi, gdy wytwórca generycznych produktów leczniczych nie był obecny na danym rynku, lub istnienie transferów wartości majątkowych na rzecz tego wytwórcy w zamian za odroczenie jego wejścia na rynek [zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 54–56].

104    Na drugim etapie tej analizy, w celu ustalenia, czy odroczenie wejścia na rynek generycznych produktów leczniczych wynikające z ugody w sporze patentowym w zamian za transfer wartości majątkowych dokonany przez wytwórcę oryginalnych produktów leczniczych na rzecz wytwórcy owych generycznych produktów leczniczych należy uznać za praktykę o znamionach zmowy stanowiącą ograniczenie konkurencji ze względu na cel, należy zbadać najpierw, czy te transfery wartości majątkowych można w pełni uzasadnić potrzebą zrekompensowania kosztów lub niedogodności związanych z tym sporem, takich jak koszty i honoraria doradców tego wytwórcy generycznych produktów leczniczych, lub potrzebą wynagrodzenia go za faktyczne i udowodnione dostawy towarów lub usług na rzecz wytwórcy oryginalnych produktów leczniczych. Jeśli tak nie jest, trzeba sprawdzić, czy te transfery wartości majątkowych można wytłumaczyć wyłącznie interesem handlowym owych wytwórców produktów leczniczych w tym, by nie konkurować ze sobą w oparciu o jakość. Do celów tego badania należy w każdym poszczególnym przypadku ocenić to, czy dodatnie saldo netto transferów wartości majątkowych było wystarczająco duże, aby skutecznie zachęcić wytwórcę generycznych produktów leczniczych do odstąpienia od wejścia na dany rynek i w konsekwencji do niekonkurowania w oparciu o jakość z wytwórcą oryginalnych produktów leczniczych, przy czym to dodatnie saldo netto nie musi koniecznie być wyższe niż zyski, które ów wytwórca generycznych produktów leczniczych osiągnąłby, gdyby wygrał w postępowaniu patentowym [zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 84–94].

105    W tym względzie należy przypomnieć, że kwestionowanie ważności i zakresu patentu stanowi element normalnej gry konkurencyjnej w sektorach, w których istnieją prawa wyłączne do technologii, w związku z czym ugody, w ramach których wytwórca generycznych produktów leczniczych starający się wejść na rynek uznaje, przynajmniej tymczasowo, ważność patentu posiadanego przez wytwórcę oryginalnych produktów leczniczych i z tego względu zobowiązuje się do tego, że nie będzie kwestionował patentu i że nie wejdzie na ów rynek, mogą ograniczać konkurencję [zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 81 i przytoczone tam orzecznictwo].

106    W świetle powyższych rozważań do Sądu należało zastosowanie kryteriów przedstawionych w pkt 104 i 105 niniejszego wyroku w celu wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie części argumentacji Servier przedstawionej w szczególności w ramach zarzutu dziewiątego w pierwszej instancji, dotyczącej istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel, a tym samym ustalenie, czy Komisja mogła zgodnie z prawem stwierdzić w spornej decyzji istnienie takiego ograniczenia.

107    Tak więc po ustaleniu istnienia elementów dotyczących potencjalnej konkurencji, które są przedmiotem zarzutu pierwszego odwołania, na tym drugim etapie do Sądu należało zbadanie, czy ugoda i umowa licencyjna Krka stanowiły porozumienie w sprawie podziale rynku, które ograniczało konkurencję ze względu na cel w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE, czyli kategorię porozumień wyraźnie zakazaną przez to postanowienie. Do Sądu należało zbadanie w tym kontekście celów tych porozumień, a także związku gospodarczego, jaki istniał między nimi, zgodnie ze sporną decyzją, a w szczególności kwestii, czy transfer wartości majątkowych dokonany przez Servier na rzecz Krka na podstawie umowy licencyjnej Krka był wystarczająco duży, aby zachęcić Krka do dokonania podziału rynków wspólnie z Servier i do zrezygnowania, choćby tymczasowo, z wejścia na główne rynki Servier w zamian za zapewnienie możliwości sprzedaży jej generycznej wersji peryndoprylu na jej własnych rynkach głównych bez narażania się na ryzyko wytoczenia przez Servier przeciwko niej powództw o stwierdzenie naruszenia.

108    Ponadto Sąd powinien był uwzględnić zamiary zaangażowanych przedsiębiorstw w celu ustalenia, czy w świetle elementów, o których mowa w poprzednim punkcie, zamiary te odpowiadają jego analizie obiektywnych celów w zakresie konkurencji, do których osiągnięcia zmierzały rzeczone przedsiębiorstwa, przy czym należy zaznaczyć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału okoliczność, że owe przedsiębiorstwa działały bez zamiaru zapobieżenia, ograniczenia lub zakłócenia konkurencji, a także okoliczność, że realizowały one pewne uzasadnione cele, nie są decydujące dla zastosowania art. 101 ust. 1 TFUE (wyrok z dnia 21 grudnia 2023 r., European Superleague Company, C‑333/21, EU:C:2023:1011, pkt 167 i przytoczone tam orzecznictwo).

4.      W przedmiocie zarzutu pierwszego

a)      W przedmiocie tego, czy zarzut pierwszy jest skuteczny

1)      Argumentacja stron

109    Servier utrzymuje, że zarzut pierwszy, zgodnie z którym Sąd naruszył prawo, gdy stwierdził, iż Krka nie była źródłem presji konkurencyjnej w stosunku do Servier w dniu zawarcia porozumień Krka, jest bezskuteczny. Okoliczność, że Sąd nie orzekł w przedmiocie potencjalnej konkurencji, nie może podważyć dokonanej przezeń oceny dotyczącej braku ograniczenia konkurencji ze względu na cel. Wykazanie potencjalnej konkurencji nie jest bowiem warunkiem wystarczającym do przyjęcia takiej kwalifikacji. Servier dodaje, że ponieważ Sąd uznał, iż Komisja błędnie przyjęła tę kwalifikację, opierając się na względach niezwiązanych ze statusem Krka jako potencjalnego konkurenta, nie było potrzeby badania takiego statusu, jak wynika zresztą z pkt 1234 zaskarżonego wyroku.

110    Zdaniem Komisji zarzut pierwszy jest skuteczny.

2)      Ocena Trybunału

111    Z orzecznictwa Trybunału wynika, że zarzut skierowany przeciwko elementom uzasadnienia zaskarżonego wyroku, które nie mają wpływu na jego sentencję, jest bezskuteczny, wobec czego należy go oddalić (wyrok z dnia 27 kwietnia 2023 r., Fondazione Cassa di Risparmio di Pesaro i in./Komisja, C‑549/21 P, EU:C:2023:340, pkt 80 i przytoczone tam orzecznictwo).

112    Ponadto po przedstawieniu powodów, dla których zarzut nieważności należy uznać za zasadny, Sąd może stwierdzić ze względów ekonomii procesowej, że nie jest konieczne ustosunkowanie się do wszystkich argumentów przedstawionych na poparcie tego zarzutu, jeżeli owe powody są wystarczające, aby uzasadnić sentencję zaskarżonego wyroku (zob. podobnie wyrok z dnia 16 lutego 2012 r., Rada i Komisja/Interpipe Niko Tube i Interpipe NTRP, C‑191/09 P i C‑200/09 P, EU:C:2012:78, pkt 111).

113    W niniejszej sprawie pkt 1 sentencji zaskarżonego wyroku, w którym Sąd stwierdził nieważność art. 4 spornej decyzji, w którym Komisja stwierdziła istnienie naruszenia art. 101 TFUE ze względu na porozumienia Krka, opiera się, po pierwsze, na względach przedstawionych w pkt 943–1060 zaskarżonego wyroku, w których Sąd orzekł, że Komisja niesłusznie uznała, iż owe porozumienia stanowiły ograniczenie konkurencji ze względu na cel, a po drugie, na względach przedstawionych w pkt 1061–1232 tego wyroku, w których Sąd orzekł, że Komisja błędnie stwierdziła istnienie ograniczenia konkurencji ze względu na skutek. Tak więc uznawszy w istocie w pkt 1233 tego wyroku, że Komisja nie wykazała, iż Servier, zawierając porozumienia Krka, naruszyła art. 101 TFUE, Sąd orzekł w pkt 1234 owego wyroku, że należy stwierdzić nieważność art. 4 spornej decyzji „bez konieczności badania pozostałych zastrzeżeń podniesionych przez [Servier] w ramach niniejszego zarzutu, jak również zarzutu dotyczącego posiadania przez Krka statusu potencjalnego konkurenta”.

114    Wbrew temu, co twierdzi Servier, owa ocena Sądu nie oznacza, że zarzut pierwszy odwołania Komisji jest skierowany przeciwko elementom uzasadnienia zaskarżonego wyroku, które nie mają wpływu na jego sentencję. Zarzut ten zmierza bowiem do podważenia elementów uzasadnienia tego wyroku dotyczących kwalifikacji porozumień Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel, które to elementy skłoniły Sąd do stwierdzenia nieważności art. 4 spornej decyzji. W ramach rzeczonego zarzutu Komisja podnosi w istocie, że Sąd w ramach analizy kwalifikacji porozumień Krka w świetle pojęcia ograniczenia konkurencji ze względu na cel uwzględnił podnoszone uznanie przez Krka ważności patentu 947, opierając się w szczególności na błędnym kryterium prawnym, na częściowej, a nawet wybiórczej ocenie dowodów zawartych w spornej decyzji, a także na przeinaczeniu niektórych z tych dowodów. Komisja utrzymuje w szczególności, że Sąd nie mógł wypowiedzieć się w przedmiocie uznania przez Krka ważności patentu 947 bez zbadania dowodów wymienionych w spornej decyzji w celu wykazania, że Krka była potencjalnym konkurentem Servier. Zdaniem tej instytucji owe dowody świadczą o tym, że Krka, która miała jednocześnie silną determinację i zdolność własną do wejścia na rynek peryndoprylu, zawarła ugodę Krka nie dlatego, że była przekonana o ważności tego patentu, lecz dlatego, że umowa licencyjna Krka skłoniła ją do zawarcia z Servier porozumienia w sprawie geograficznego podziału rynków krajowych, przy czym każda z tych spółek rezygnowała ze swobodnego konkurowania z drugą na jej głównych rynkach.

115    Należy zauważyć w tym względzie, że Sąd stwierdził przede wszystkim w pkt 970 zaskarżonego wyroku, iż w chwili zawarcia ugody i umowy licencyjnej Krka istniały „spójne poszlaki mogące sugerować stronom, że patent 947 był ważny”, a następnie w pkt 971 tego wyroku, że decyzja EUP z dnia 27 lipca 2006 r. potwierdzająca ważność patentu 947 była zatem „jednym z czynników, które doprowadziły do zawarcia ugody i umowy licencyjnej”. Wreszcie w pkt 972 wspomnianego wyroku Sąd doszedł do wniosku, że „połączenie tych dwóch porozumień było uzasadnione, a zatem nie stanowi[ło] istotnej poszlaki istnienia płatności odwróconej dokonanej przez Servier na rzecz Krka, do której miałaby prowadzić umowa licencyjna”.

116    Podobnie Sąd orzekł w pkt 1026 zaskarżonego wyroku, że okoliczność, iż Krka w dalszym ciągu kwestionowała patenty Servier i sprzedawała swój produkt, mimo że ważność patentu 947 została potwierdzona przez wydział ds. sprzeciwów EUP, nie stanowi decydującego dowodu dla celów stwierdzenia istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel, ponieważ takie utrzymanie przez Krka presji konkurencyjnej wywieranej na Servier można wytłumaczyć w ten sposób, że Krka – pomimo ryzyka sporów, które przewidywała – zamierzała wzmocnić swoją pozycję w negocjacjach, które mogła podjąć z Servier w celu zawarcia ugody.

117    Tymczasem rozumowanie to jest zrozumiałe tylko wtedy, gdy uzna się, że Sąd siłą rzeczy orzekł, iż po tym, jak EUP potwierdził ważność patentu 947, peryndopryl Krka składający się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej tym patentem nie mógł już konkurować z peryndoprylem Servier, co kładło kres wszelkiej potencjalnej konkurencji między tymi przedsiębiorstwami. W tym kontekście ugoda Krka, na mocy której przedsiębiorstwo to zrezygnowało z wejścia na rynki Servier, odzwierciedla jedynie prawa wynikające z tego patentu, wobec czego nie może być postrzegana jako prawdziwe świadczenie wzajemne za udzielenie przez Servier licencji na wspomniany patent na głównych rynkach Krka. Tymczasem Sąd wyraźnie wskazał w pkt 1234 zaskarżonego wyroku, że należy stwierdzić nieważność art. 4 spornej decyzji „bez konieczności badania […] zarzutu dotyczącego posiadania przez Krka statusu potencjalnego konkurenta”. Jednakże z elementów uzasadnienia, które doprowadziły do stwierdzenia nieważności tej decyzji, wynika, że Sąd zbadał w rzeczywistości niektóre zarzuty szczegółowe objęte tym zarzutem, a także szereg motywów tej decyzji, które odnoszą się do kwestii potencjalnej konkurencji między Krka i Servier.

118    Z ocen dokonanych w szczególności w pkt 943–1032 i 1140–1233 zaskarżonego wyroku wynika bowiem, że Sąd oparł się w decydującym zakresie na podnoszonym uznaniu przez Krka ważności patentu 947 w następstwie decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. i orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r. w odniesieniu do kwalifikacji porozumień Krka zarówno jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel, jak i jako ograniczenia konkurencji ze względu na skutek. Ponieważ Sąd uznał, że możliwość wejścia Krka na główne rynki Servier w celu konkurowania z Servier zależała głównie od tego, czy Krka w dniu zawarcia porozumień Krka uznawała ważność patentu 947, i ponieważ status Krka jako potencjalnego konkurenta Servier wynikał z możliwości wejścia Krka na te rynki, należy uznać, że istnieje ścisły związek między tym podnoszonym uznaniem ważności patentu a statusem Krka jako potencjalnego konkurenta Servier.

119    W tych okolicznościach, wbrew temu, co twierdzi Servier, okoliczność, że Sąd, po uwzględnieniu argumentacji tego przedsiębiorstwa dotyczącej istnienia naruszenia art. 101 ust. 1 TFUE, wskazał w pkt 1234 zaskarżonego wyroku, iż nie ma potrzeby orzekania w przedmiocie „zarzutu dotyczącego posiadania przez Krka statusu potencjalnego konkurenta”, nie oznacza zatem, że zarzut pierwszy Komisji jest skierowany przeciwko elementom uzasadnienia, które nie mają wpływu na sentencję tego wyroku, ponieważ w szczególności z pkt 967, 968 i 970–972 tego wyroku wynika, że Sąd siłą rzeczy zbadał niektóre zarzuty szczegółowe podniesione przez Servier w pierwszej instancji, dotyczące potencjalnej konkurencji.

120    Z powyższego wynika, że zarzut pierwszy jest skuteczny.

b)      W przedmiocie części od pierwszej do trzeciej zarzutu pierwszego

1)      Argumentacja stron

121    W ramach części pierwszej zarzutu pierwszego Komisja krytykuje pkt 1026 zaskarżonego wyroku. Jej zdaniem Sąd nie zastosował prawidłowego kryterium, gdy – jak się wydaje – uznał, że Krka przestała być potencjalnym konkurentem w następstwie decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. i ponieważ nie miała już zachęty do wejścia na rynek. W tym względzie, po pierwsze, należy ustalić, czy w braku porozumień istniałyby rzeczywiste i konkretne możliwości wejścia na rynek i konkurowania z działającymi na nim przedsiębiorstwami. Po drugie, Sąd zastąpił ocenę Komisji swoją własną oceną, gdy orzekł, że po wydaniu tej decyzji przez EUP Krka nadal wywierała presję konkurencyjną na Servier wyłącznie w celu wzmocnienie swej pozycji w negocjacjach z tym przedsiębiorstwem, przy czym nie wyjaśnił, dlaczego w braku przedmiotowych porozumień Krka nie byłaby w stanie wejść na rynek.

122    W ramach części drugiej zarzutu pierwszego Komisja krytykuje pkt 970 i 1028 zaskarżonego wyroku. Sąd uznał w istocie, że Komisji nie udało się wykazać, iż Krka zawarła ugodę Krka z powodów innych niż okoliczność, że decyzja EUP z dnia 27 lipca 2006 r. przekonała ją o ważności patentu 947. Tymczasem Sąd nie zbadał przeciwnych dowodów i rozumowania, zawartych w motywach 1686–1690 spornej decyzji. Zdaniem Komisji Sąd naruszył w ten sposób zasady dotyczące postępowania dowodowego, a także zakres kontroli zgodności z prawem, jaką powinien przeprowadzić na podstawie art. 263 TFUE w odniesieniu do decyzji Komisji dotyczących postępowań prowadzonych na podstawie art. 101 i 102 TFUE.

123    W ramach części trzeciej zarzutu pierwszego Komisja powołuje się na sprzeczność między pkt 361 i pkt 970 zaskarżonego wyroku. Jej zdaniem w pkt 361 stwierdzono, że decyzja EUP z dnia 27 lipca 2006 r. nie wystarczyła sama w sobie, aby uniemożliwić rozwój potencjalnej konkurencji, podczas gdy zgodnie z pkt 970 wspomniana decyzja EUP przekonała Krka o ważności patentu 947, skłaniając ją w ten sposób do zawarcia ugody z Servier.

124    Servier utrzymuje przede wszystkim, że część pierwsza zarzutu pierwszego wynika z błędnego zrozumienia zaskarżonego wyroku, ponieważ Sąd nie wykluczył statusu Krka jako potencjalnego konkurenta. Sąd nie zastąpił oceny Komisji swoją oceną, lecz wykluczył znaczenie dalszego prowadzenia sporów przez Krka po wydaniu decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. Następnie Servier podnosi, że część druga zarzutu pierwszego jest niedopuszczalna, ponieważ Komisja wnosi do Trybunału o ponowne zbadanie okoliczności faktycznych w świetle dowodów wymienionych w spornej decyzji, w szczególności w jej motywach 1680–1700. Wreszcie twierdzi ona, że część trzecia zarzutu pierwszego jest bezzasadna.

2)      Ocena Trybunału

125    Na wstępie należy oddalić twierdzenie Servier, zgodnie z którym argumentacja Komisji przedstawiona w ramach trzech pierwszych części zarzutu pierwszego opiera się na błędnym zrozumieniu zaskarżonego wyroku. Jak wynika bowiem z pkt 114–119 niniejszego wyroku, Sąd – orzekając w szczególności w pkt 970 zaskarżonego wyroku, że w chwili zawarcia ugody i umowy licencyjnej Krka istniały spójne poszlaki mogące sugerować Servier i Krka, że patent 947 był ważny – wywiódł z tych poszlak, że konkurencja między owymi przedsiębiorstwami na rynkach krajowych wewnątrz Unii była odtąd wykluczona i że w związku z tym nie istniała już między nimi potencjalna konkurencja.

126    W pierwszej kolejności należy rozpatrzyć część trzecią zarzutu pierwszego, ponieważ odnosi się ona do podnoszonego braku uzasadnienia zaskarżonego wyroku. O ile istnieje pewne napięcie między pkt 970 i 1154 zaskarżonego wyroku a pkt 361 tego wyroku, o tyle ten ostatni punkt jest zredagowany przy użyciu ostrożnych sformułowań, których nie można uznać za bezpośrednio sprzeczne z tymi dwoma pozostałymi punktami. W rzeczonym pkt 361 Sąd wskazał bowiem, że okoliczność, iż w decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. uznano patent 947 za ważny, nie wystarczyła „sama w sobie”, aby uniemożliwić rozwój potencjalnej konkurencji. Tymczasem stwierdzenie to nie jest niezgodne ze stwierdzeniem wynikającym, jak orzeczono w pkt 125 niniejszego wyroku, z pkt 970 zaskarżonego wyroku, zgodnie z którym Sąd uznał, że Servier i Krka nie były potencjalnymi konkurentami przed zawarciem porozumień Krka, w szczególności ze względu na „spójne poszlaki” mogące sugerować tym przedsiębiorstwom, że patent 947 był ważny.

127    Co się tyczy dopuszczalności części drugiej zarzutu pierwszego, należy przypomnieć, że na etapie odwołania dopuszczalne są zarzuty szczegółowe dotyczące ustaleń faktycznych i ich oceny w zaskarżonym orzeczeniu, jeżeli podniesiono, że Sąd dokonał ustaleń, których niezgodność z faktami wynika z dokumentów w aktach sprawy, lub że przeinaczył dowody, które zostały mu przedstawione (wyrok z dnia 18 stycznia 2007 r., PKK i KNK/Rada, C‑229/05 P, EU:C:2007:32, pkt 35).

128    Przeinaczenie musi w oczywisty sposób wynikać z dokumentów zawartych w aktach sprawy, bez konieczności dokonywania nowej oceny okoliczności faktycznych i dowodów (wyrok z dnia 28 stycznia 2021 r., Qualcomm i Qualcomm Europe/Komisja, C‑466/19 P, EU:C:2021:76, pkt 43). O ile takie przeinaczenie może polegać na interpretacji dokumentu sprzecznej z jego treścią, o tyle musi ono wynikać w sposób oczywisty z akt sprawy i zakłada ono, że Sąd wyraźnie przekroczył granice rozsądnej oceny tych dowodów. W tym względzie nie wystarczy wykazać, że dokument mógłby być przedmiotem interpretacji innej niż interpretacja przyjęta przez Sąd (wyrok z dnia 17 października 2019 r., Alcogroup i Alcodis/Komisja, C‑403/18 P, EU:C:2019:870, pkt 64 i przytoczone tam orzecznictwo).

129    Wbrew temu, co twierdzi Servier, Komisja w ramach części drugiej zarzutu pierwszego nie zmierza do uzyskania nowej oceny dowodów, która to kwestia faktycznie nie należy do właściwości Trybunału w ramach postępowania odwoławczego. W swojej argumentacji Komisja powołuje się w istocie na błąd w stosowaniu art. 101 ust. 1 TFUE ze względu na to, że Sąd w ramach kontroli zgodności z prawem spornej decyzji nie uwzględnił wszystkich istotnych okoliczności w celu ustalenia, czy Komisja mogła zasadnie uznać, że porozumienia Krka mogły zostać zakwalifikowane jako ograniczenie konkurencji, choćby tylko potencjalne. Komisja podnosi tym samym naruszenie prawa, które należy do właściwości Trybunału w ramach postępowania odwoławczego.

130    Co do istoty, jeśli chodzi o części pierwszą i drugą zarzutu pierwszego, do Sądu należało zastosowanie kryteriów przedstawionych w pkt 100–103 niniejszego wyroku w celu wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie części argumentacji zaprezentowanej przez Servier, w szczególności w ramach zarzutu dziewiątego w pierwszej instancji, dotyczącego potencjalnej konkurencji, a tym samym ustalenie, czy Komisja mogła zasadnie stwierdzić w spornej decyzji, że Krka była potencjalnym konkurentem Servier w chwili zawarcia porozumień Krka.

131    Biorąc pod uwagę cechy charakterystyczne naruszenia art. 101 TFUE stwierdzonego w spornej decyzji, Sąd powinien był zatem zbadać, czy porozumienia te zostały zawarte między przedsiębiorstwami znajdującymi się w stosunku potencjalnej konkurencji i czy mogły zostać uznane za ograniczenie konkurencji. W tym celu Sąd był zobowiązany do sprawdzenia, czy Komisja słusznie uznała, że w dniu zawarcia rzeczonych porozumień istniały rzeczywiste i konkretne możliwości, że Krka wejdzie na rynek właściwy i będzie konkurować z Servier, biorąc pod uwagę wystarczające działania przygotowawcze i brak niemożliwych do pokonania barier wejścia, ponieważ stwierdzenie potencjalnej konkurencji może w stosownym przypadku zostać potwierdzone dodatkowymi elementami, takimi jak istnienie transferu wartości majątkowych na rzecz Krka w zamian za odroczenie jej wejścia na rynek.

132    Prawdą jest, że w przypadku gdyby ważność patentu chroniącego oryginalny produkt leczniczy lub jeden z jego procesów wytwarzania została ostatecznie ustalona przed wszystkimi sądami rozpatrującymi tę kwestię, trudno byłoby sobie wyobrazić, by inne elementy kontekstu gospodarczego i prawnego charakteryzujące w obiektywny sposób stosunki konkurencji między uprawnionym z tych patentów a wytwórcą generycznych produktów leczniczych mogły uzasadniać wniosek, zgodnie z którym istnieje jeszcze między nimi stosunek potencjalnej konkurencji. Jak wynika jednak z orzecznictwa przypomnianego w pkt 102 niniejszego wyroku, gdy spory w przedmiocie ważności danego patentu są jeszcze w toku, do właściwego organu administracyjnego lub do właściwego sądu należy zbadanie wszystkich istotnych okoliczności, zanim dojdzie on do wniosku, że ów uprawniony i ten wytwórca nie są potencjalnymi konkurentami.

133    Tymczasem Sąd – zamiast zastosować kryteria przedstawione w pkt 100–103, 131 i 132 niniejszego wyroku w celu przeprowadzenia weryfikacji niezbędnych do ustalenia, czy Krka była potencjalnym konkurentem Servier, do czego był on zobowiązany – ograniczył się w istocie do stwierdzenia, w szczególności w pkt 970, 1026 i 1028 zaskarżonego wyroku, że te dwa przedsiębiorstwa były przekonane, iż patent 947 był ważny, oraz – bez szczególnego uzasadnienia lub dowodów na poparcie – że zachowanie Krka polegające na utrzymaniu presji konkurencyjnej na Servier można było wytłumaczyć jej chęcią wzmocnienia swojej pozycji w negocjacjach, które mogła podjąć z Servier w celu zawarcia ugody powiązanej z umową licencyjną, ponieważ uzyskanie takiej licencji stało się preferowanym przez nią rozwiązaniem handlowym na rynku peryndoprylu.

134    Wynika z tego, że część pierwsza zarzutu pierwszego jest zasadna. Sąd ocenił bowiem błędnie znaczenie prawne sytuacji patentowej stwierdzonej na rynkach właściwych, jak również subiektywnych zamiarów stron, i naruszył prawo przy stosowaniu art. 101 ust. 1 TFUE, gdy dokonał oceny pojęcia potencjalnej konkurencji na podstawie błędnych kryteriów.

135    Jeśli chodzi o część drugą zarzutu pierwszego, to zgodnie z tym, co stwierdzono w pkt 132 niniejszego wyroku, i biorąc pod uwagę orzecznictwo przytoczone w pkt 102 niniejszego wyroku, do Sądu należało uwzględnienie wszystkich istotnych okoliczności, na podstawie których Komisja uznała w spornej decyzji, że Krka i Servier pozostawały w stosunku potencjalnej konkurencji. Ograniczając zaś w istocie swoją analizę dotyczącą stosunku między tymi dwoma przedsiębiorstwami w dniu zawarcia ugody i umowy licencyjnej Krka wyłącznie do sytuacji patentowej, a w szczególności do sposobu postrzegania przez Krka ważności patentu 947, a także do zamiarów stron, w szczególności w świetle decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. i orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r., Sąd naruszył ten obowiązek.

136    Otóż Sąd nie tylko naruszył prawo w zakresie kontroli, jaką powinien przeprowadzić w odniesieniu do decyzji Komisji dotyczących postępowań na podstawie art. 101 i 102 TFUE, lecz także naruszył obowiązek uzasadnienia wyroków, który ciąży na nim na mocy art. 36 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, mającego zastosowanie do Sądu na mocy art. 53 akapit pierwszy tego statutu, ponieważ w pkt 970 zaskarżonego wyroku nie przedstawił uzasadnienia, na którym oparł się, aby stwierdzić w sposób dorozumiany w tym samym punkcie, że Servier i Krka nie były już potencjalnymi konkurentami, i to mimo że elementy zawarte w szczególności w motywach 1686–1690 spornej decyzji miały na celu wykazanie tezy przeciwnej. Okoliczność, że Sąd nie wskazał wyraźnie, iż wykluczył istnienie potencjalnej konkurencji między Krka i Servier, nie może podważyć tego stwierdzenia dotyczącego braku uzasadnienia. Nie można bowiem zaakceptować tego, że Sąd, odstępując od przedstawienia istotnego etapu swojego własnego rozumowania, mógłby zwolnić się z ciążącego na nim obowiązku uzasadnienia swoich wyroków, a tym samym uniemożliwiać Trybunałowi przeprowadzenie kontroli w postępowaniu odwoławczym.

137    Z powyższego wynika, że części pierwszą i drugą zarzutu pierwszego należy uwzględnić. Część trzecią zarzutu pierwszego należy natomiast oddalić.

c)      W przedmiocie części czwartej i szóstej zarzutu pierwszego

1)      Argumentacja stron

138    W ramach części czwartej zarzutu pierwszego Komisja zarzuca Sądowi, że w pkt 967, 968 i 970 zaskarżonego wyroku przeinaczył przytoczone tam dowody dotyczące decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. i orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r.

139    W ramach części szóstej tego zarzutu Komisja utrzymuje przede wszystkim, że Sąd przeinaczył dowody, o których mowa w pkt 968, 1017 i 1024 zaskarżonego wyroku, z których zdaniem tego sądu wynika, że wspomniane decyzja i orzeczenie zmieniły w istotny sposób kontekst, w jakim zawarto ugodę i umowę licencyjną Krka, w szczególności w odniesieniu do postrzegania przez Krka i Servier ważności patentu 947.

140    Przeinaczenia te mają wpływ na ważność ocen dokonanych przez Sąd, po pierwsze, w pkt 970, 1025 i 1028 tego wyroku w odniesieniu do uznania przez Krka ważności patentu 947, oraz po drugie, w pkt 999 tego wyroku w odniesieniu do okoliczności, że to uznanie wyjaśnia, dlaczego Krka, zamiast rozpocząć tak zwane wejście „z ryzykiem” na rynkach wszystkich państw członkowskich, wolała ograniczyć się do swoich głównych rynków objętych umową licencyjną Krka. Komisja twierdzi następnie, że ocenom tym przeczą dowody, o których mowa w motywach 1687, 1693 i 1826 spornej decyzji, a których Sąd nie zbadał. Wreszcie podnosi ona, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku jest niewystarczające i wewnętrznie sprzeczne.

141    Zdaniem Servier przede wszystkim należy oddalić zarzut szczegółowy dotyczący przeinaczenia, ponieważ Komisja nie wskazała żadnego dowodu, który byłby przedmiotem przeinaczenia. Następnie ten zarzut szczegółowy jest bezskuteczny, ponieważ w rzeczywistości dotyczy on wyłącznie orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r. Tak więc nawet gdyby należało uznać, że zakazy nie zmieniły sposobu postrzegania przez Krka ważności patentu 947, nie podważa to okoliczności, że decyzja EUP z dnia 27 lipca 2006 r. go zmieniła.

142    Wreszcie argumentacja Komisji jest bezzasadna. Sąd uwzględnił okoliczność, że Krka podtrzymała swoje zastrzeżenia po wydaniu decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. potwierdzającej ważność patentu 947, lecz w sposób suwerenny uznał, że okoliczność ta nie podważa stwierdzenia, zgodnie z którym Krka zawarła ugodę ze względu na sposób postrzegania przez nią ważności tego patentu. W pozostałym zakresie argumentacja Komisji wynika z błędnego zrozumienia zaskarżonego wyroku. Sąd nie oparł swojego orzeczenia na wewnętrznie sprzecznym uzasadnieniu, lecz stwierdził, że wiele poszlak mogło skłonić Krka do uznania, iż patent 947 był ważny, co zachęciło ją do zawarcia ugody. Sąd orzekł, że zarówno ta okoliczność, jak i brak płatności odwróconej przyczyniają się do wykluczenia kwalifikacji zachowania jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel, aczkolwiek nie wykluczył statusu Krka jako potencjalnego konkurenta.

143    Co się tyczy orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r., Servier podnosi, że tymczasowy charakter zakazu nie stoi w sprzeczności z oceną faktyczną Sądu, zgodnie z którą ów zakaz przyczynił się do zmiany kontekstu, w jakim zawarto ugodę i umowę licencyjną Krka. Ponadto zakazy te zmieniły kontekst porozumień.

2)      Ocena Trybunału

144    Na wstępie należy zaznaczyć, że mimo iż dwie pierwsze części zarzutu pierwszego zostały uwzględnione, co skutkuje stwierdzeniem, że rozumowanie Sądu dotyczące potencjalnej konkurencji narusza prawo, użyteczne pozostaje zbadanie pozostałych części tego zarzutu w celu ustalenia, czy – niezależnie od okoliczności, że Sąd nie zastosował wymaganych kryteriów prawnych i nie uwzględnił wszystkich istotnych dowodów – przyjęta przezeń interpretacja dowodów, które rzeczywiście zbadał, jest niezgodna z prawem, a w szczególności czy jest dotknięta ewentualnym przeinaczeniem tych dowodów, jak twierdzi Komisja.

145    W pkt 965 zaskarżonego wyroku Sąd zbadał, czy między Servier i Krka istniały rzeczywiste spory oraz czy umowa licencyjna Krka wydawała się mieć wystarczająco bezpośredni związek z ugodą w tych sporach, aby jej powiązanie z ugodą Krka było uzasadnione. W pkt 967 i 968 tego wyroku Sąd wskazał na istnienie sporów między Servier i Krka, które zakończyły się, po pierwsze, decyzją EUP z dnia 27 lipca 2006 r., a po drugie, orzeczeniem High Court z dnia 3 października 2006 r. W pkt 970 tego wyroku Sąd stwierdził, że w chwili zawarcia ugody i umowy licencyjnej Krka istniały „spójne poszlaki mogące sugerować stronom, że patent 947 był ważny”, i odesłał w tym względzie do lektury pkt 967 i 968 tego wyroku.

146    W celu dokonania oceny, czy Sąd przeinaczył orzeczenie High Court z dnia 3 października 2006 r. i decyzję EUP z dnia 27 lipca 2006 r., należy zaznaczyć, że sprawowana przez Trybunał kontrola ogranicza się do sprawdzenia, czy Sąd nie przekroczył w oczywisty sposób granic rozsądnej oceny tych elementów. Do Trybunału nie należy autonomiczna ocena, czy Komisja wywiązała się ze spoczywającego na niej ciężaru dowodu w celu wykazania istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel, lecz ustalenie, czy Sąd, stwierdzając, że tak nie było, zinterpretował dowody w sposób oczywiście sprzeczny z ich brzmieniem (zob. analogicznie wyrok z dnia 10 lutego 2011 r., Activision Blizzard Germany/Komisja, C‑260/09 P, EU:C:2011:62, pkt 57).

147    To w świetle tych rozważań należy zbadać podniesione przez Komisję zarzuty szczegółowe dotyczące przeinaczenia.

i)      W przedmiocie orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r.

148    Punkt 968 zaskarżonego wyroku ma następujące brzmienie:

„[…] W dniu 1 września 2006 r. Krka wniosła pozew wzajemny o unieważnienie patentu 947 oraz w dniu 8 września 2006 r. kolejny pozew wzajemny o unieważnienie patentu 340. W dniu 3 października 2006 r. High Court of Justice (England & Wales), Chancery Division (patents court) [wysoki trybunał (Anglia i Walia), wydział kanclerski (izba patentowa)] uwzględnił wniosek Servier o wydanie zakazu tymczasowego i oddalił wniosek złożony przez Krka w dniu 1 września 2006 r. W dniu 1 grudnia 2006 r. toczące się postępowanie zostało zakończone na mocy ugody zawartej między stronami, a zakaz tymczasowy został uchylony”.

149    Ze sformułowania tego pkt 968 wynika, że Sąd, odnosząc się do oddalenia „wnios[ku] złożon[ego] przez Krka w dniu 1 września 2006 r.”, miał na myśli oddalenie w drodze orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r. powództwa wzajemnego tego przedsiębiorstwa.

150    Tymczasem orzeczenie to, które znajduje się w załączniku A.174 do skargi Servier w pierwszej instancji, przewiduje, po pierwsze, że uwzględniono wniosek Servier o wydanie zakazu tymczasowego, a po drugie, że oddalono nie powództwo wzajemne Krka, lecz wniosek o uwzględnienie tego powództwa wzajemnego zmierzającego do unieważnienia patentu 947 w postępowaniu dotyczącym wydania orzeczenia w trybie uproszczonym.

151    Wynika z tego, że w pkt 968 zaskarżonego wyroku Sąd przeinaczył jasne i precyzyjne brzmienie orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r., mimo że wiernie przytoczył je w pkt 23 i 1196 tego wyroku.

152    Na podstawie tego przeinaczenia Sąd stwierdził najpierw w pkt 970 zaskarżonego wyroku, że „w chwili zawarcia ugody i umowy licencyjnej [Krka] istniały spójne poszlaki mogące sugerować stronom, że patent 947 był ważny”, a następnie w pkt 1017 tego wyroku, że dwa zdarzenia, na które składają się decyzja EUP z dnia 27 lipca 2006 r. i orzeczenie High Court z dnia 3 października 2006 r., „zmieniły […] istotnie kontekst, w którym zawarto te umowy, w szczególności jeżeli chodzi o sposób postrzegania ważności patentu 947 przez Krka, ale także przez Servier”. Wreszcie na podstawie tego ostatniego stwierdzenia Sąd w pkt 1024 rzeczonego wyroku uznał, że wystąpienie tych dwóch zdarzeń „istotnie ogranicza” znaczenie dokumentu Servier dotyczącego strategii tego przedsiębiorstwa wobec Krka. Ponadto w pkt 999 owego wyroku Sąd stwierdził, że Krka nie zawarła ugody z Servier w zamian za zyski osiągnięte na podstawie umowy licencyjnej Krka, lecz zawarła ją ze względu na fakt, iż Krka „uzna[ła] […] ważnoś[ć] patentu 947”, który był „czynnikiem decydującym” w tym względzie.

153    Orzeczenie High Court z dnia 3 października 2006 r., zważywszy na jego tymczasowy charakter i na postępowanie wstępne, w wyniku którego wydano to orzeczenie, w żaden sposób nie przesądza o rozstrzygnięciu sporu co do istoty, jak zresztą Sąd wskazał zasadniczo w pkt 367 i 368 zaskarżonego wyroku. Sąd krajowy ograniczył się bowiem w rzeczywistości do stwierdzenia, zgodnie z kryteriami wydania wyroku w trybie uproszczonym, że powództwo wzajemne Krka nie było w oczywisty sposób zasadne, przy czym podkreślił jednocześnie w tym względzie w pkt 70 wspomnianego orzeczenia, że nie ma „żadnych wątpliwości, iż Krka mogła wykazać, że istnieje poważna kwestia podlegająca rozstrzygnięciu, w niniejszym przypadku kwestia, czy sprzedaż tabletek [perindoprilu Servier] przed datą pierwszeństwa pozbawia patent [947] nowości”, uściślając jednak, że nie jest on „przekonany, czy Servier nie ma rzeczywistych szans na obronę patentu [947] przed takim atakiem”.

154    Przeinaczając w ten sposób jasne i precyzyjne brzmienie orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r., Sąd doprowadził do tego, że pkt 968, 970, 999, 1017 i 1024 zaskarżonego wyroku są niezgodne z prawem.

ii)    W przedmiocie decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r.

155    Punkt 967 zaskarżonego wyroku ma następujące brzmienie:

„Dziesięć przedsiębiorstw działających w sektorze generycznych produktów leczniczych, w tym Krka, złożyło […] w 2004 r. do EUP sprzeciw wobec patentu 947, wnosząc o jego całkowite unieważnienie i powołując się na brak aspektu nowości i brak poziomu wynalazczego, a także na niedostatecznie jasne ujawnienie wynalazku. W dniu 27 lipca 2006 r. wydział ds. sprzeciwów EUP potwierdził ważność tego patentu po dokonaniu drobnych poprawek w pierwotnym zgłoszeniu spółki Servier. Następnie siedem przedsiębiorstw wniosło skargę na decyzję EUP z dnia 27 lipca 2006 r. Krka wycofała się z postępowania w sprawie sprzeciwu w dniu 11 stycznia 2007 r. na podstawie ugody zawartej z Servier”.

156    W ten sposób Sąd dokładnie przytoczył treść decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r.

157    Należy jednak uznać, że zawarte w pkt 970 zaskarżonego wyroku stwierdzenie, zgodnie z którym „w chwili zawarcia ugody i umowy licencyjnej [Krka] istniały spójne poszlaki mogące sugerować stronom, że patent 947 był ważny”, opiera się, przynajmniej częściowo, na przeinaczeniu orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r., na którym Sąd oparł się również w pkt 1017 i 1024 tego wyroku.

158    Ponadto owo stwierdzenie Sądu pomija szereg innych dowodów wymienionych w spornej decyzji, które zdaniem Komisji świadczą o tym, że o ile decyzja EUP z dnia 27 lipca 2006 r. była niekorzystna dla Krka, o tyle przedsiębiorstwo to było dalekie od uznania ważności patentu 947. W szczególności w motywach 1687–1689 spornej decyzji wskazano, że Krka, która wniosła odwołanie od tej decyzji EUP, nadal kwestionowała patent 947 poprzez wniesienie w dniu 1 września 2006 r. w Zjednoczonym Królestwie powództwa wzajemnego przeciwko Servier mającego na celu unieważnienie tego patentu. W orzeczeniu High Court z dnia 3 października 2006 r. podkreślono, że Krka dysponowała „solidną podstawą”, by kwestionować ważność patentu 947. W spornej decyzji wspomniano również o oświadczeniach pracowników Krka złożonych w odpowiedzi na wspomniane orzeczenie, które zaprzeczają jakiejkolwiek rezygnacji w związku z decyzją EUP z dnia 27 lipca 2006 r., a także o okoliczności, że we wrześniu 2006 r. Krka doprowadziła do oddalenia powództwa o stwierdzenie naruszenia patentu 947 wytoczonego przez Servier na Węgrzech i kontynuowała sprzedaż swojej generycznej wersji peryndoprylu na rynku tego państwa członkowskiego.

159    Na podstawie tych okoliczności w motywie 1690 spornej decyzji przedstawiono następujące stwierdzenie dotyczące stanowiska Krka w następstwie wydania decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r.:

„Na dokonaną przez Krka ocenę sytuacji patentowej z pewnością miały wpływ decyzja w sprawie sprzeciwu i wydanie zakazów tymczasowych wobec Krka i Apotex w Zjednoczonym Królestwie. Powyższe zdecydowanie sugeruje jednak, że z punktu widzenia ex ante nic nie stało na przeszkodzie temu, aby Krka miała rzeczywistą i konkretną możliwość unieważnienia patentu 947 w postępowaniu co do istoty sprawy”.

160    W świetle tych okoliczności jest zatem jasne, że sporna decyzja, rozpatrywana jako całość, miała na celu wykazanie, na podstawie zbioru zgodnych poszlak, że Krka nie zgodziła się na uznanie ważności patentu 947 w następstwie decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r., pomimo wątpliwości, jakie decyzja ta mogła wzbudzić co do szans doprowadzenia do unieważnienia tego patentu. Tymczasem w pkt 970 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdził bez przedstawienia odpowiedniego uzasadnienia, ponieważ nie zbadał on wszystkich dowodów powołanych w tym względzie w spornej decyzji, że „w chwili zawarcia ugody i umowy licencyjnej istniały spójne poszlaki mogące sugerować stronom, że patent 947 był ważny”. Jak wskazała rzecznik generalna w pkt 105 opinii, Sąd nie tylko nie uwzględnił elementów, o których mowa w pkt 158 i 159 niniejszego wyroku, ale również nie wyjaśnił przyczyn tego zaniechania, podczas gdy istnienie naruszenia reguł konkurencji można prawidłowo ocenić tylko wtedy, gdy poszlaki wskazane w spornej decyzji nie są rozpatrywane odrębnie, lecz jako całość, przy uwzględnieniu cech właściwego rynku produktowego (wyrok z dnia 14 lipca 1972 r., Imperial Chemical Industries/Komisja, 48/69, EU:C:1972:70, pkt 68).

161    W ten sposób Sąd przeinaczył znaczenie i zakres spornej decyzji w zakresie, w jakim odnosi się ona do wpływu decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. na uznanie przez Krka ważności patentu 947 (zob. analogicznie wyrok z dnia 11 września 2003 r., Belgia/Komisja, C‑197/99 P, EU:C:2003:444, pkt 66, 67). Ponadto naruszył on obowiązek uzasadnienia swoich wyroków, który ciąży na nim na mocy art. 36 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, znajdującego zastosowanie do Sądu na mocy art. 53 akapit pierwszy tego statutu, ponieważ w pkt 970 zaskarżonego wyroku nie przedstawił uzasadnienia, na którym się oparł, w sposób na tyle wystarczający, aby umożliwić zainteresowanym zapoznanie się z tym uzasadnieniem, a Trybunałowi – uzyskanie elementów pozwalających mu na dokonanie kontroli w ramach postępowania odwoławczego (zob. podobnie wyrok z dnia 25 listopada 2020 r., Komisja/GEA Group, C‑823/18 P, EU:C:2020:955, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo).

162    W związku z tym, poza stwierdzonym w pkt 154 niniejszego wyroku przeinaczeniem orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r., pkt 970 zaskarżonego wyroku opiera się na przeinaczeniu spornej decyzji i jest dotknięty brakiem uzasadnienia.

163    W świetle powyższych rozważań należy uwzględnić części czwartą i szóstą zarzutu pierwszego.

d)      W przedmiocie części piątej zarzutu pierwszego

1)      Argumentacja stron

164    W ramach części piątej zarzutu pierwszego Komisja zarzuca Sądowi, że w pkt 1000 zaskarżonego wyroku uznał, iż okoliczność, że Krka oszacowała koszt decyzji o niezawarciu ugody z Servier na 10 mln EUR w okresie trzech lat, stanowi przesłankę wskazującą na uznanie przez Krka ważności patentu 947. Po pierwsze, szacunki te przedstawiono w trakcie dochodzenia, w związku z czym nie można ich wykorzystać z mocą wsteczną jako dowodu na sposób postrzegania przez Krka w dniu zawarcia ugody i umowy licencyjnej Krka. Po drugie, spodziewane przez Krka zyski były jednym z powodów, dla których umowa licencyjna Krka stanowiła zachętę do zawarcia ugody. Po trzecie, żaden dowód nie pozwala stwierdzić, jak uczynił to Sąd w pkt 1000 tego wyroku, że było mało prawdopodobne, aby Krka zdecydowała się wejść z ryzykiem na swoje główne rynki, które były objęte umową licencyjną Krka. Przeciwnie, w motywie 1675 spornej decyzji przedstawiono poważne dowody na taki zamiar ze strony Krka.

165    Zdaniem Servier ta część zarzutu jest niedopuszczalna, ponieważ Komisja nie powołała się na żadne przeinaczenie.

2)      Ocena Trybunału

166    Należy zauważyć, że w ramach części piątej zarzutu pierwszego Komisja nie powołuje się na żadne przeinaczenie, lecz zmierza do uzyskania nowej oceny dowodów, co nie należy do właściwości Trybunału w ramach postępowania odwoławczego.

167    Część piątą zarzutu pierwszego należy zatem odrzucić jako niedopuszczalną.

e)      Wnioski w przedmiocie zarzutu pierwszego

168    W świetle całości powyższych rozważań należy oddalić część trzecią zarzutu pierwszego, odrzucić część piątą tego zarzutu i uwzględnić części pierwszą, drugą, czwartą i szóstą owego zarzutu.

5.      W przedmiocie zarzutu drugiego

a)      W przedmiocie części drugiej zarzutu drugiego

1)      Argumentacja stron

169    W ramach części drugiej zarzutu drugiego Komisja zarzuca Sądowi, że w pkt 963 i 965–972 zaskarżonego wyroku uznał, iż w przypadku prawdziwego sporu patentowego powiązanie ugody z umową licencyjną nie stanowi istotnej poszlaki istnienia płatności odwróconej. Takie formalistyczne podejście jest sprzeczne z orzecznictwem, a w szczególności z wyrokiem z dnia 4 października 2011 r., Football Association Premier League i in. (C‑403/08 i C‑429/08, EU:C:2011:631, pkt 136), który na potrzeby stwierdzenia ograniczenia konkurencji ze względu na cel wymaga uwzględnienia treści, celu oraz kontekstu gospodarczego i prawnego spornych porozumień.

170    Servier podnosi na wstępie, że Komisja nie kwestionuje kryteriów prawnych przedstawionych w pkt 943–963 zaskarżonego wyroku, dotyczących analizy ugody w sporze patentowym powiązanej z licencją na korzystanie z tego patentu, lecz zastosowanie tych zasad, a także ocenę okoliczności faktycznych dokonaną przez Sąd w pkt 964–1032 tego wyroku.

171    Servier utrzymuje, że część druga zarzutu drugiego jest niejasna i oczywiście bezzasadna. Wbrew temu, co twierdzi Komisja, uzasadnienie przedstawione w pkt 972 zaskarżonego wyroku nie opiera się wyłącznie na formie omawianych porozumień, lecz również na analizie ich kontekstu opisanego w pkt 967, 968, 970 i 971 tego wyroku. Ponadto Sąd odrzucił również tezę Komisji, zgodnie z którą celem porozumienia był podział rynków.

2)      Ocena Trybunału

172    Zważywszy, że część druga zarzutu drugiego dotyczy kryteriów, w świetle których Sąd powinien był dokonać oceny istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel, należy ją zbadać w pierwszej kolejności.

173    Należy stwierdzić, że w ramach części drugiej zarzutu drugiego Komisja kwestionuje kryteria prawne przedstawione w pkt 963 zaskarżonego wyroku i podważa ocenę dokonaną na podstawie tych kryteriów w pkt 965–972 tego wyroku, twierdząc w szczególności, że owa ocena opiera się „wyłącznie na formie omawianych porozumień” i „nie ma żadnej podstawy w orzecznictwie”. Z samego brzmienia części drugiej zarzutu drugiego wynika zatem, że zawiera ona krytykę kryteriów prawnych przedstawionych w pkt 943–933 tego wyroku. Argument wstępny Servier wynika więc z błędnego rozumienia odwołania.

174    Jeśli chodzi o uwagi krytyczne Komisji skierowane przeciwko pkt 963 zaskarżonego wyroku, należy przypomnieć, że we wspomnianym punkcie Sąd uznał, iż w przypadku prawdziwego sporu dotyczącego patentu oraz istnienia umowy licencyjnej mającej bezpośredni związek z polubownym rozstrzygnięciem tego sporu ugoda w owym sporze – zawierająca klauzule ograniczające konkurencję, takie jak klauzule o niekwestionowaniu ważności patentów oraz o niewprowadzaniu do obrotu – powiązana z umową licencyjną dotyczącą tego patentu może zostać uznana za ograniczenie konkurencji ze względu na cel tylko wtedy, gdy Komisja może wykazać, że owa umowa licencyjna nie stanowi transakcji zawartej na normalnych warunkach rynkowych i kryje tym samym płatność odwróconą.

175    Tymczasem, chociaż stwierdzone w spornej decyzji naruszenie art. 101 TFUE polegało na tym, że Servier i Krka podzieliły między siebie rynki na dwa obszary, z których tylko jeden jest objęty zakresem tego naruszenia, Sąd wskazał w istocie w pkt 963–965 zaskarżonego wyroku, że ograniczy się do zbadania, czy umowa licencyjna Krka może być uzasadniona ugodą Krka lub też czy – przeciwnie – owa umowa licencyjna ukrywa w rzeczywistości płatność odwróconą zachęcającą Krka do poddania się przewidzianym w tej ugodzie klauzulom o niewprowadzaniu do obrotu oraz o niekwestionowaniu ważności patentów. Rozumowanie to nie uwzględnia, po pierwsze, faktu, że umowa licencyjna Krka dotyczy rynków, które nie są objęte zakresem naruszenia art. 101 TFUE, a po drugie, charakteru tego naruszenia, które nie polega na zawarciu zwykłej ugody w sporze patentowym w zamian za płatność odwróconą, lecz na zawarciu porozumieniu w sprawie podziału rynku.

176    Tak więc w pkt 963–965 zaskarżonego wyroku określono kryteria oceny istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel, które są niezgodne z kryteriami przypomnianymi w pkt 99–105 niniejszego wyroku i które opierają się na błędnej wykładni art. 101 ust. 1 TFUE. Należy stwierdzić, że różnice między kryteriami prawnymi zastosowanymi przez Sąd a kryteriami przypomnianymi w pkt 99–105 niniejszego wyroku nie mają charakteru jedynie semantycznego, lecz prowadzą do rezultatów, które są zasadniczo odmienne.

177    Ponadto należy przypomnieć, że w pkt 972 zaskarżonego wyroku Sąd uznał, iż „w świetle zakresu klauzul ugody i umowy licencyjnej [Krka], jak również kontekstu, w jakim zostały one zawarte, należy stwierdzić, że połączenie tych dwóch porozumień było uzasadnione, a zatem nie stanowi istotnej poszlaki istnienia płatności odwróconej dokonanej przez Servier na rzecz Krka, do której miałaby prowadzić umowa licencyjna”, odsyłając jednocześnie do lektury pkt 948 tego wyroku.

178    Prawdą jest, że fakt zawarcia przez przedsiębiorstwa ugody w sporze dotyczącym patentu powiązanej z umową licencyjną dotyczącą tego samego patentu nie stanowi sam w sobie zachowania ograniczającego konkurencję. Niemniej jednak takie porozumienia mogą, w zależności od ich treści, jak i kontekstu gospodarczego, stanowić środek zdolny do wpływania na zachowanie handlowe danych przedsiębiorstw w sposób ograniczający lub zakłócający konkurencję na rynku, na którym te dwa przedsiębiorstwa prowadzą działalność gospodarczą (zob. analogicznie wyrok z dnia 17 listopada 1987 r., British American Tobacco i Reynolds Industries/Komisja, 142/84 i 156/84, EU:C:1987:490, pkt 37).

179    Tymczasem aby praktyka o znamionach zmowy była objęta zakazem przewidzianym w art. 101 ust. 1 TFUE, musi ona spełniać różne przesłanki, które nie zależą od charakteru prawnego tej praktyki lub instrumentów prawnych służących jej wdrożeniu, lecz od jej związku z konkurencją. Ponieważ stosowanie owego postanowienia opiera się na ocenie skutków gospodarczych danej praktyki, nie można interpretować go w ten sposób, że wprowadza ono jakikolwiek uprzedni osąd w odniesieniu do kategorii porozumień określonej ze względu na swój charakter prawny, gdyż każde porozumienie należy oceniać w świetle jego szczególnej treści i kontekstu gospodarczego, a w szczególności w świetle sytuacji na danym rynku (zob. podobnie wyroki: z dnia 30 czerwca 1966 r., LTM, 56/65, EU:C:1966:38, s. 358; a także z dnia 17 listopada 1987 r., British American Tobacco i Reynolds Industries/Komisja, 142/84 i 156/84, EU:C:1987:490, pkt 40). Jak podkreśliła rzecznik generalna w szczególności w pkt 127 opinii, skuteczność prawa konkurencji Unii byłaby poważnie zagrożona, gdyby strony antykonkurencyjnych porozumień mogły uniknąć stosowania art. 101 TFUE, nadając po prostu tym porozumieniom pewną formę.

180    Poza okolicznością, że w niniejszej sprawie ugoda i umowa licencyjna Krka dotyczą odrębnych rynków oraz że rynki objęte umową licencyjną Krka nie wchodzą w zakres naruszenia art. 101 TFUE, należy podkreślić, że wprawdzie zawarcie przez uprawnionego z patentu ugody w sporze z wytwórcą generycznych produktów leczniczych oskarżonym o naruszenie patentu stanowi wyraz prawa własności intelektualnej tego uprawnionego i upoważnia go w szczególności do sprzeciwienia się wszelkim naruszeniom, to jednak wspomniany patent nie upoważnia uprawnionego z tego patentu do zawierania umów, które naruszałyby art. 101 TFUE [zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 97].

181    Ponadto kwalifikacja jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel nie zależy ani od formy umów lub innych instrumentów prawnych mających na celu wdrożenie takiej praktyki o znamionach zmowy, ani od subiektywnego postrzegania przez strony wyniku toczącego się między nimi sporu co do ważności patentu.

182    Ponadto, jak przypomniano w pkt 108 niniejszego wyroku, okoliczność, że przedsiębiorstwa, których zachowanie można zakwalifikować jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel, działały bez zamiaru zapobieżenia, ograniczenia lub zakłócenia konkurencji, a także okoliczność, że realizowały one pewne uzasadnione cele, nie są decydujące dla zastosowania art. 101 ust. 1 TFUE (zob. podobnie wyrok z dnia 21 grudnia 2023 r., European Superleague Company, C‑333/21, EU:C:2023:1011, pkt 167 i przytoczone tam orzecznictwo). Znaczenie ma jedynie ocena stopnia szkodliwości gospodarczej tej praktyki dla prawidłowego funkcjonowania konkurencji na danym rynku. Ocena ta powinna opierać się na obiektywnych względach, w razie potrzeby po przeprowadzeniu szczegółowej analizy tej praktyki, a także jej celów oraz kontekstu gospodarczego i prawnego, w jaki się ona wpisuje [zob. podobnie wyroki: z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 84, 85; a także z dnia 25 marca 2021 r., Lundbeck/Komisja, C‑591/16 P, EU:C:2021:243, pkt 131].

183    Dlatego też w celu ustalenia, czy praktyka o znamionach zmowy może zostać zakwalifikowana jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel, należy zbadać jej treść, genezę, jak również jej kontekst prawny i gospodarczy, a w szczególności specyfikę rynku, na którym rzeczywiście wystąpią jej skutki. Okoliczność, że treść porozumienia mającego na celu wdrożenie tej praktyki nie ujawnia antykonkurencyjnego celu, nie jest sama w sobie decydująca (zob. podobnie wyroki: z dnia 8 listopada 1983 r., IAZ International Belgium i in./Komisja, od 96/82 do 102/82, 104/82, 105/82, 108/82 i 110/82, EU:C:1983:310, pkt 23–25; a także z dnia 28 marca 1984 r., Compagnie royale asturienne des mines i Rheinzink/Komisja, 29/83 i 30/83, EU:C:1984:130, pkt 26).

184    Tymczasem zamiast dokonać takiej oceny praktyki o znamionach zmowy, wdrożonej w drodze ugody i umowy licencyjnej Krka, w świetle jej szczególnej treści i skutków gospodarczych, Sąd w pkt 943–933 zaskarżonego wyroku opracował kryteria mające na celu określenie w sposób ogólny i abstrakcyjny warunków, na jakich połączenie ugody w sporze dotyczącym patentu z umową licencyjną dotyczącą tego patentu może, biorąc pod uwagę wyłącznie cechy prawne tych porozumień, zostać zakwalifikowane jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE. Stosując te kryteria do ugody i umowy licencyjnej Krka, Sąd skoncentrował swoją analizę na formie i cechach prawnych tych porozumień, zamiast skupić się na zbadaniu ich konkretnego związku z konkurencją. Tym samym Sąd naruszył zasady dotyczące stosowania i wykładni art. 101 ust. 1 TFUE, o których mowa w pkt 179 i 183 niniejszego wyroku, i doprowadził do tego, że pkt 943–972 zaskarżonego wyroku są niezgodne z prawem.

185    Z powyższego wynika, że należy uwzględnić część drugą zarzutu drugiego.

b)      W przedmiocie części pierwszej, trzeciej i czwartej zarzutu drugiego

1)      Argumentacja stron

186    W ramach części pierwszej zarzutu drugiego Komisja wskazuje na wewnętrznie sprzeczny charakter rozumowania Sądu. W pkt 1029 zaskarżonego wyroku Sąd uznał bowiem, że umowa licencyjna Krka była warunkiem zaakceptowania przez to przedsiębiorstwo klauzul o niewprowadzaniu do obrotu oraz o niekwestionowaniu ważności patentów, które – jak podkreślił Sąd w pkt 273 tego wyroku – są „z natury restrykcyjne”. Odmówił on jednak wyciągnięcia na tej podstawie wniosku, że owa umowa licencyjna zachęciła Krka do polubownego rozstrzygnięcia sporów dotyczących patentu 947, i oparł się na dwóch błędnych podstawach, a mianowicie, po pierwsze, na postrzeganiu przez strony ważności tego patentu, a po drugie, na okoliczności, że wspomniana umowa licencyjna została zawarta na normalnych warunkach rynkowych. Sąd, bazując na fikcji ugody opartej na zaletach patentu 947 i licencji na ten patent zawartej na warunkach rynkowych, nie przypisał zatem – na potrzeby kwalifikacji prawnej tych porozumień jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel – wystarczającego znaczenia celom realizowanym przez rzeczone porozumienia. Ponadto Sąd pominął oświadczenia, w których Krka przyznała, że „poświęciła” swoje wejście na główne rynki Servier, aby móc pozostać na swoich siedmiu głównych rynkach.

187    W ramach części trzeciej Komisja krytykuje uzasadnienie przedstawione w pkt 806, 963, 975–984 i 1029 zaskarżonego wyroku, w których Sąd uznał, że umowa licencyjna Krka została zawarta na warunkach rynkowych. Okoliczność ta jest jednak pozbawiona znaczenia, ponieważ decydującym czynnikiem jest to, że ugoda i umowa licencyjna Krka nie opierały się na dokonanej przez każdą ze stron ocenie ważności patentu 947, lecz na ich wspólnym celu polegającym na podziale rynków kosztem konsumentów w drodze porozumień Krka rozpatrywanych jako całość.

188    W ramach części czwartej Komisja zarzuca Sądowi, że w pkt 806 i 977–932 zaskarżonego wyroku ograniczył swoją analizę zachęcającego charakteru umowy licencyjnej Krka do kwestii, czy przewidziana w tej umowie stawka opłaty była rażąco niska. Sąd powinien był przeanalizować rzeczoną umowę łącznie z ugodą Krka i zbadać wpływ tych porozumień na motywację stron do konkurowania ze sobą oraz zysk – szacowany na ponad 25 mln EUR – z którego Servier zrezygnowała, zawierając tę umowę licencyjną.

189    Servier podnosi, że część pierwsza zarzutu drugiego jest bezzasadna, ponieważ wewnętrznie sprzeczny charakter krytykowanego przez Komisję uzasadnienia nie został wykazany. Dodaje ona, że Sąd przeanalizował w sposób całościowy ugodę i umowę licencyjną Krka i doszedł do faktycznego wniosku, że to siła patentu 947 przekonała Krka do zawarcia ugody. Argumentacja Komisji opiera się na błędnym założeniu, że Krka mogła wejść na główne rynki Servier, mimo iż ważność tego patentu jej to uniemożliwiała.

190    Część trzecia ma na celu podważenie ocen faktycznych, wobec czego jest niedopuszczalna.

191    Część czwarta jest oczywiście bezzasadna, ponieważ Sąd uwzględnił kontekst patentowy, związek między ugodą Krka a umową licencyjną Krka, a także wartość przypisaną tej licencji przez Krka. Zysk, z którego Servier zrezygnowała, udzielając Krka licencji, nie figuruje wśród istotnych kryteriów prawnych. Rezygnacja ta jest nieodłącznym elementem każdej ugody, a obliczenie zysku, jaki Servier miała poświęcić, jest fałszywe.

192    Zdaniem EFPIA teoria ograniczeń akcesoryjnych powinna była skłonić Sąd do stwierdzenia niemożności stosowania art. 101 ust. 1 TFUE w świetle uzasadnionego celu realizowanego przez ugodę Krka i obiektywnej konieczności jej klauzul. W każdym razie Sąd słusznie uznał, że powiązanie licencji i ugody nie stanowi ograniczenia konkurencji ze względu na cel.

2)      Ocena Trybunału

193    Na wstępie należy zauważyć, że część trzecia zarzutu drugiego jest dopuszczalna, ponieważ w swojej argumentacji Komisja nie kwestionuje ustaleń faktycznych, lecz kryterium zastosowane przez Sąd w celu oceny zachęty dla Krka do polubownego rozstrzygnięcia, w drodze ugody, sporów dotyczących patentu 947.

194    W częściach pierwszej, trzeciej i czwartej zarzutu drugiego, które należy zbadać łącznie, Komisja krytykuje Sąd zasadniczo za to, że orzekł, iż umowa licencyjna Krka nie zachęciła tego przedsiębiorstwa do zawarcia ugody Krka. Instytucja ta podnosi, że Sąd oparł się na ograniczonej i zawężającej analizie treści, celów i kontekstu gospodarczego naruszenia wynikającego z tych porozumień.

195    Co się tyczy części pierwszej zarzutu drugiego, należy zaznaczyć, że – jak twierdzi Komisja – pkt 1029 zaskarżonego wyroku jest wewnętrznie sprzeczny. Z punktu tego wynika bowiem, że akceptacja zawartych w ugodzie Krka klauzul o niewprowadzaniu do obrotu oraz o niekwestionowaniu ważności patentów lub, innymi słowy, zachęta dla Krka w tym zakresie była „uzależni[ona]” od zawarcia umowy licencyjnej Krka. Wynika z tego, że niezależnie od kwestii, czy poziom opłaty przewidzianej w tej umowie licencyjnej był odpowiedni w świetle warunków rynkowych, to właśnie dostęp do jej głównych rynków bez ryzyka naruszenia zmotywował Krka do rezygnacji ze sprzedaży jej peryndoprylu na głównych rynkach Servier. W związku z tym Sąd nie mógł stwierdzić w tym punkcie, nie popadając w sprzeczność, że Komisja nie wykazała, iż stawka opłaty „nie została określona na podstawie względów handlowych, lecz w celu skłonienia Krka do zaakceptowania przyjęcia [tych] klauzul[…]”.

196    Mając na uwadze cechy stwierdzonego przez Komisję naruszenia, przypomniane w pkt 57 i 58 niniejszego wyroku, Sąd powinien był – w celu wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie części argumentacji Servier przedstawionej w ramach zarzutu dziewiątego w pierwszej instancji, dotyczącej istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel – zastosować kryteria, które przypomniano w pkt 94, 96–99, 104, 105 i 107 niniejszego wyroku, do stanowiącej naruszenie praktyki wynikającej z ugody i umowy licencyjnej Krka. Do Sądu należało zatem dokonanie oceny stopnia szkodliwości gospodarczej tej praktyki poprzez dokonanie szczegółowej analizy jej cech, a także jej celów oraz kontekstu gospodarczego i prawnego, w jaki owa praktyka się wpisuje.

197    Tymczasem, jak wskazano w pkt 174 niniejszego wyroku, Sąd uznał w istocie w pkt 963 zaskarżonego wyroku, że w przypadku prawdziwego sporu powiązanie umowy licencyjnej z ugodą w tym sporze nie stanowi istotnej poszlaki istnienia płatności odwróconej i że do Komisji należy wykazanie, iż „umowa licencyjna nie stanowi transakcji zawartej na normalnych warunkach rynkowych”, wobec czego instytucja ta nie mogła stwierdzić w niniejszej sprawie istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel.

198    Wynika z tego, że Sąd, koncentrując swoją analizę na umowie licencyjnej Krka, podczas gdy powinien był zbadać stwierdzone przez Komisję naruszenie jako całość, tak jak wynikało ono z połączenia tej umowy z ugodą Krka, naruszył prawo przy dokonywaniu wykładni i stosowaniu art. 101 TFUE. Błąd ten spowodował, że Sąd ograniczył zakres swojej analizy kwalifikacji jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel do kwestii, czy Komisja zdołała wykazać, że stawka opłaty przewidziana w umowie licencyjnej Krka była rażąco niska.

199    Jak podkreśliła rzecznik generalna w pkt 168 opinii, Sąd, ograniczając się do uznania ze względów przedstawionych w pkt 973–934 zaskarżonego wyroku, że Komisja nie wykazała, iż Servier udzieliła Krka licencji po rażąco niskiej cenie, pominął istotne elementy naruszenia, o których mowa w pkt 57 i 58 niniejszego wyroku, i nie zbadał w świetle wzajemnych zobowiązań i zachęt stron, czy umowa licencyjna Krka mogła zachęcić to przedsiębiorstwo do rezygnacji z konkurowania z Servier.

200    Wynika z tego, że Sąd – opierając się na braku rażąco niskiego charakteru stawki opłaty przewidzianej w umowie licencyjnej Krka, która prowadziła do podziału rynku wynikającego z połączenia tej umowy i ugody Krka, bez zbadania w świetle kontekstu gospodarczego i prawnego, czy transfer wartości majątkowych wynikający z faktu, że umowa licencyjna Krka umożliwiła temu przedsiębiorstwu sprzedaż jego produktów na jego głównych rynkach bez ponoszenia ryzyka naruszenia, był wystarczająco istotny, aby skutecznie zachęcić Krka do rezygnacji z wejścia na główne rynki Servier – naruszył prawo przy dokonywaniu wykładni i stosowaniu art. 101 ust. 1 TFUE oraz doprowadził do tego, że uzasadnienie przedstawione w pkt 963, 973–934 i 1029 zaskarżonego wyroku jest niezgodne z prawem.

201    Należy zatem uwzględnić części pierwszą, trzecią i czwartą zarzutu drugiego.

c)      W przedmiocie części od piątej do ósmej zarzutu drugiego

1)      Argumentacja stron

202    W ramach części piątej zarzutu drugiego Komisja utrzymuje, że uzasadnienie przedstawione w pkt 975–984 zaskarżonego wyroku opiera się na przeinaczeniu szeregu dowodów. Po pierwsze, wbrew stwierdzeniom zawartym w pkt 978 tego wyroku Komisja nie uznała, że stawka opłaty przewidziana w umowie licencyjnej Krka była znacznie niższa od wyniku operacyjnego Servier, lecz że poniesiona przez Servier strata stanowiła transfer wartości majątkowych netto na rzecz Krka. Po drugie, w pkt 979 rzeczonego wyroku Sąd przeinaczył okoliczność, że owa opłata stanowiła niewielki ułamek zysków Krka pochodzących z rynków objętych tą umową licencyjną. Po trzecie, wbrew temu, co stwierdzono w pkt 981 tego wyroku, okoliczność, że licencja udzielona Krka nie jest wyłączna, nie stoi na przeszkodzie temu, by stanowiła ona wystarczającą zachętę, ponieważ oferowała temu przedsiębiorstwu na jego głównych rynkach perspektywę stworzenia faktycznego duopolu z Servier.

203    W ramach części szóstej Komisja zarzuca Sądowi, że w pkt 994–998 zaskarżonego wyroku orzekł, iż paradoksalne byłoby uznanie, że im szersze są warunki licencji patentowej, tym większa jest zachęta do zawarcia ugody zawierającej klauzule ograniczające konkurencję i tym łatwiej byłoby zakwalifikować te porozumienia jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel. Twierdzenie to opiera się na błędnym rozumieniu spornej decyzji, z której wynika, że umowa licencyjna Krka posłużyła do zachęcenia tego przedsiębiorstwa do rezygnacji z wejścia na główne rynki Servier, które nie były objęte umową licencyjną Krka.

204    W ramach części siódmej Komisja krytykuje pkt 997 zaskarżonego wyroku w zakresie, w jakim stwierdzono w nim, że sporna decyzja zobowiązuje uprawnionego z patentu do udzielenia licencji na całym terytorium objętym ugodą. Sporna decyzja nie przewiduje takiego obowiązku.

205    W ramach części ósmej Komisja zarzuca Sądowi, że w pkt 998 zaskarżonego wyroku orzekł, iż aby porozumienie mogło być postrzegane jako „zachęta” dla jednej ze stron, porozumienie to powinno rekompensować tej stronie stratę wynikającą z klauzul zakazujących jej wejścia na określone rynki. Ocena ta, po pierwsze, jest sprzeczna z orzecznictwem, które wymaga jedynie, aby transfer wartości majątkowych był wystarczająco wysoki, aby zachęcić wytwórcę generycznych produktów leczniczych do rezygnacji z wejścia na rynek, a po drugie, przeinacza dowody wskazane w przypisie 2348 spornej decyzji, na podstawie których Komisja uznała, że zyski, które Krka spodziewała się osiągnąć na swoich głównych rynkach dzięki umowie licencyjnej Krka, były wystarczająco wysokie, aby przekonać ją do rezygnacji z wejścia na główne rynki Servier.

206    Zdaniem Servier żadne przeinaczenie wskazane w ramach części piątej nie jest zasadne.

207    Servier utrzymuje, że część szósta jest bezskuteczna, ponieważ odnosi się do uzupełniającej części uzasadnienia zaskarżonego wyroku. W każdym razie jest ona bezzasadna, ponieważ Sąd zastosował orzecznictwo, zgodnie z którym jedynie porozumienia, które są wystarczająco szkodliwe dla konkurencji, należy uznać za ograniczenie konkurencji ze względu na cel.

208    Także część siódma jest skierowana przeciwko uzupełniającej części uzasadnienia zaskarżonego wyroku, wobec czego jest bezskuteczna. Ponadto w zakresie, w jakim argumentacja Komisji zmierza do narzucenia pewnych form licencji, jest ona niezgodna z zakresem uznania, z którego korzysta zarówno właściciel prawa własności intelektualnej przy udzielaniu licencji osobie trzeciej, jak i strony sporu przy jego polubownym rozstrzygnięciu w dobrej wierze.

209    Zdaniem Servier część ósma opiera się na przeinaczeniu pkt 998 zaskarżonego wyroku. Sąd nie wykluczył zachęcającego charakteru licencji asymetrycznej na tej podstawie, że nie rekompensuje ona utraconych zysków, lecz słusznie orzekł, iż przedsiębiorstwo, które nie uznaje ważności patentu, może racjonalnie domagać się, w zamian za swą rezygnację z wejścia na rynek, rekompensaty pokrywającej przynajmniej pewną utratę spodziewanych zysków. Wbrew temu, co twierdzi Komisja, Sąd uznał, że skoro umowa licencyjna Krka została zawarta na warunkach rynkowych, nie można było uznać jej za płatność odwróconą, jako że decydującym elementem, który skłonił Krka do zaakceptowania klauzul ugody, była ważność patentu 947.

2)      Ocena Trybunału

210    W części piątej zarzutu drugiego Komisja utrzymuje, że Sąd przeinaczył szereg dowodów w ramach dokonanej w pkt 975–984 zaskarżonego wyroku oceny dotyczącej poziomu, na jakim ustalono stawkę opłaty przewidzianej w umowie licencyjnej Krka, w celu ustalenia, czy umowa ta mogła zachęcić to przedsiębiorstwo do rezygnacji z wejścia na główne rynki Servier. Tymczasem Trybunał stwierdził już w pkt 198–200 niniejszego wyroku, że to rozumowanie Sądu opiera się na zastosowaniu błędnego pod względem prawnym kryterium dotyczącego kwestii, czy umowę licencyjną Krka zawarto na normalnych warunkach rynkowych. Ponieważ z powodu tego naruszenia prawa pkt 975–984 zaskarżonego wyroku są niezgodne z prawem, nie ma potrzeby orzekania w przedmiocie owej części piątej.

211    W ramach części od szóstej do ósmej zarzutu drugiego Komisja krytykuje oceny dokonane w pkt 992–998 zaskarżonego wyroku, w których Sąd oddalił rozumowanie Komisji, zgodnie z którym umowa licencyjna Krka stanowiła zachętę do odroczenia jej wejścia na główne rynki Servier, zasadniczo ze względu na to, że zakres stosowania klauzul o niewprowadzaniu do obrotu oraz o niekwestionowaniu ważności patentów przewidzianych w ugodzie Krka był szerszy niż zakres stosowania umowy licencyjnej Krka. Tymczasem te oceny Sądu opierają się na założeniu, że umowa licencyjna, która została zawarta na normalnych warunkach rynkowych, spełnia tym samym kryterium określone przez Sąd w pkt 963 tego wyroku, wobec czego nie może stanowić zachęty do zawarcia ugody w sporach dotyczących tego patentu zawierającej klauzule ograniczające konkurencję. Ponieważ kryterium to jest błędne pod względem prawnym, oceny dokonane w pkt 994–98 rzeczonego wyroku opierają się na założeniu, które samo jest błędne, wobec czego są one niezgodne z prawem. Wynika stąd, że należy oddalić zarzut niedopuszczalności podniesiony przez Servier i uwzględnić części od szóstej do ósmej tego zarzutu.

212    W świetle powyższych rozważań należy uwzględnić zarzut drugi.

6.      W przedmiocie zarzutu trzeciego

a)      W przedmiocie części pierwszej zarzutu trzeciego

1)      Argumentacja stron

213    W ramach części pierwszej zarzutu trzeciego Komisja krytykuje pkt 1006 zaskarżonego wyroku, w którym Sąd uznał, że porozumienie w sprawie podziału rynku zakłada „rygorystyczny” podział rynków między stronami. Ocena ta jest sprzeczna z art. 101 ust. 1 lit. c) TFUE, który nie ustanawia – jak wynika z wyroku z dnia 27 lipca 2005 r., Brasserie nationale i in./Komisja (od T‑49/02 do T‑51/02, EU:T:2005:298, pkt 156) – żadnego warunku tego rodzaju dla zakwalifikowania porozumienia jako porozumienia w sprawie podziału rynku ani – jak wynika w szczególności z wyroku z dnia 20 stycznia 2016 r., Toshiba Corporation/Komisja (C‑373/14 P, EU:C:2016:26, pkt 28) – dla zakwalifikowania tego typu porozumienia jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel.

214    Zdaniem Servier argumentacja ta opiera się na błędnym zrozumieniu zaskarżonego wyroku. Sąd nie wymagał „rygorystycznego” podziału rynków, lecz wskazał, że dla Krka nie zastrzeżono żadnego rynku. Przywołane przez Komisję wyroki Trybunału i Sądu są pozbawione znaczenia, ponieważ ugoda i umowa licencyjna Krka nie miały na celu podziału klientów ani uniemożliwienia konkurentom zagranicznym wejścia na rynek, lecz opierały się na uznaniu patentu 947.

2)      Ocena Trybunału

215    Stwierdziwszy zasadniczo w pkt 985 zaskarżonego wyroku, że Komisja nie mogła zakwalifikować ugody i umowy licencyjnej Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel, Sąd uznał, że wniosku tego nie może podważyć żaden z pozostałych elementów uwzględnionych w spornej decyzji. Tak więc ze względów wskazanych w pkt 1003–1014 tego wyroku Sąd orzekł, że Komisja nie miała prawa uznać, iż owe porozumienia stanowiły podział rynku między Servier i Krka. W szczególności w pkt 1005 rzeczonego wyroku Sąd stwierdził, że Servier nie była wykluczona z głównych rynków Krka. W pkt 1006 owego wyroku Sąd wywiódł z tego stwierdzenia, że „nie istniała żadna część rynku, która na mocy umów byłaby zarezerwowana dla Krka”, w związku z czym nie można „stwierdzić istnienia podziału rynku w rozumieniu rygorystycznego rozdziału między stronami umowy, dotyczącego tej części rynku wewnętrznego”.

216    Tymczasem, jak zauważyła rzecznik generalna w pkt 182–194 opinii, okoliczność, że porozumienie polegające na podziale rynków nie jest „rygorystyczne”, w żaden sposób nie stoi na przeszkodzie uznaniu go za ograniczenie konkurencji ze względu na cel. Artykuł 101 ust. 1 lit. c) TFUE wyraźnie zakazuje bowiem porozumień polegających na podziale rynków. Z orzecznictwa wskazanego w pkt 97 niniejszego wyroku wynika, że porozumienia o współpracy horyzontalnej między przedsiębiorstwami dotyczące podziału rynków kwalifikują się, z uwagi na ich szczególnie poważny charakter, jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel.

217    Artykuł 101 ust. 1 lit. c) TFUE nie zawiera w tym względzie żadnego szczególnego warunku przewidującego, że ustanowiony w nim zakaz jest ograniczony jedynie do porozumień, które ustanawiają „rygorystyczny” podział tych rynków, na przykład na podstawie postanowień zastrzegających dostęp do niektórych z tych rynków dla jednego z tych przedsiębiorstw, z wyłączeniem drugiego, lub zakazujących wywozu z jednego rynku do drugiego. Tak więc w braku jakiegokolwiek szczególnego postanowienia w tym względzie nie należy dokonywać rozróżnienia między porozumieniami w sprawie podziału rynku na podstawie warunku, którego art. 101 ust. 1 TFUE nie ustanawia i którego żaden wzgląd związany z celem lub systematyką tego postanowienia nie pozwala przewidzieć.

218    Ponadto przyjęta przez Sąd wykładnia sprowadzałaby się do wyłączenia z kwalifikacji jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel porozumień polegających na podziale rynków, w szczególności poprzez zastrzeżenie niektórych rynków dla jednego przedsiębiorstwa w zamian za udzielenie przez nie licencji na patent innemu przedsiębiorstwu prowadzącemu działalność na tym samym poziomie łańcucha produkcji lub dystrybucji, umożliwiając w ten sposób temu drugiemu przedsiębiorstwu wejście na inne rynki bez ryzyka naruszenia patentu, co ograniczałoby pełną skuteczność zakazu ustanowionego w art. 101 ust. 1 lit. c) TFUE i poważnie zagrażałoby stosowaniu prawa konkurencji Unii, zważywszy na wyraźnie antykonkurencyjny charakter takich porozumień.

219    W związku z tym, orzekając w pkt 1006 zaskarżonego wyroku, że ponieważ ugoda i umowa licencyjna Krka nie zastrzegły części rynku dla Krka, „nie można stwierdzić istnienia podziału rynku w rozumieniu rygorystycznego rozdziału między stronami umowy, dotyczącego tej części rynku wewnętrznego”, Sąd oparł się na błędnej wykładni art. 101 ust. 1 TFUE i doprowadził do tego, że wspomniany pkt 1006 jest niezgodny z prawem.

220    Z powyższego wynika, że należy uwzględnić część pierwszą zarzutu trzeciego.

b)      W przedmiocie części drugiej zarzutu trzeciego

1)      Argumentacja stron

221    W ramach części drugiej zarzutu trzeciego Komisja krytykuje pkt 1012 zaskarżonego wyroku, z którego wynika, że zbiór umów oparty na uznaniu przez strony ważności danego patentu nie może zostać zakwalifikowany jako porozumienie wykluczające z rynku. Jej zdaniem Sąd przeinaczył jasne znaczenie dowodów dotyczących postrzegania przez strony ważności patentu 947. Nawet gdyby ugoda Krka była oparta na tym uznaniu ważności, owa ugoda nie mogła być wyłączona z zakazu przewidzianego w art. 101 ust. 1 TFUE, ponieważ miała ona na celu podział rynku.

222    Zdaniem Servier zarzut szczegółowy dotyczący przeinaczenia należy oddalić, ponieważ Komisja nie wskazała jakiegokolwiek błędu w analizie dowodów. Sąd, nie naruszając orzecznictwa przywołanego przez Komisję, stwierdził, że ugoda i umowa licencyjna Krka były oparte na uznaniu przez strony ważności patentu 947.

2)      Ocena Trybunału

223    W pkt 1012 zaskarżonego wyroku Sąd orzekł, że „wobec braku wykazania istnienia zachęty […] klauzula o niewprowadzaniu do obrotu i klauzula o niekwestionowaniu ważności patentów muszą być uznane za wynik zgodnej z prawem ugody w sporze patentowym, z którą związana jest umowa licencyjna” oraz że „[t]aki zbiór umów, oparty na uznaniu ważności patentu, nie może zatem zostać zakwalifikowany jako porozumienie wykluczające z rynku”.

224    Należy stwierdzić, zgodnie z tym, co orzeczono w pkt 102 i 132 niniejszego wyroku, że o ile uznanie ważności patentu będącego przedmiotem sporu między dwiema stronami może stanowić istotny element oceny, czy na tym samym rynku ograniczenia konkurencji wynikające z ugody zawartej w owym sporze mogą zostać złagodzone, a nawet zneutralizowane, poprzez zawarcie między tymi stronami umowy licencyjnej dotyczącej tego patentu, owo uznanie ważności nie stanowi samo w sobie czynnika decydującego, a wręcz istotnego dla ustalenia, czy praktyka o znamionach zmowy taka jak ta przypisana w spornej decyzji Servier i Krka, polegająca na podziale rynków w drodze ugody w sporze patentowym, który dotyczy w szczególności rynków objętych zakresem geograficznym naruszenia, oraz umowy licencyjnej na ten patent dotyczącej rynków, które nie są nim objęte, może zostać uznana za ograniczenie konkurencji ze względu na cel.

225    Tymczasem z rozważań przedstawionych w pkt 102, 132, 178–184 i 224 niniejszego wyroku wynika, że Sąd, opierając się – po pierwsze, na uznaniu przez Krka patentu 947, mimo iż czynnik ten nie jest sam w sobie decydujący, a po drugie, na treści i formie ugody i umowy licencyjnej Krka, a nie na konkretnej analizie ich szkodliwości dla konkurencji w świetle kontekstu, w jaki się one wpisują – w celu unieważnienia kwalifikacji tych porozumień jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel, naruszył prawo.

226    Ponadto prawdą jest, że ugoda w sporze dotyczącym patentu i umowa licencyjna dotycząca tego patentu mogą zostać zawarte w uzasadnionym celu i zgodnie z prawem na podstawie uznania przez strony ważności tego patentu, w braku jakiejkolwiek innej okoliczności stanowiącej naruszenie art. 101 TFUE. Jednakże okoliczność, że takie porozumienia realizują uzasadniony cel, nie pozwala na wyłączenie ich z zakresu stosowania art. 101 TFUE, jeżeli okazuje się, że zmierzają one również do podziału rynków lub do wprowadzenia innych ograniczeń konkurencji (zob. podobnie wyroki: z dnia 30 stycznia 1985 r., BAT Cigaretten‑Fabriken/Komisja, 35/83, EU:C:1985:32, pkt 33; z dnia 11 września 2014 r., CB/Komisja, C‑67/13 P, EU:C:2014:2204, pkt 70).

227    Należy zatem uwzględnić część drugą zarzutu trzeciego.

c)      W przedmiocie części trzeciej zarzutu trzeciego

1)      Argumentacja stron

228    W ramach części trzeciej zarzutu trzeciego Komisja podnosi, że w pkt 987 i 988 zaskarżonego wyroku Sąd przeinaczył treść umowy licencyjnej Krka. Sąd stwierdził, że ewentualne wprowadzenie faktycznego duopolu w siedmiu państwach członkowskich objętych tą umową – to jest na głównych rynkach Krka – nie wynikało z postanowień rzeczonej umowy, lecz z późniejszych decyzji podjętych indywidualnie przez Servier i Krka. Tymczasem twierdzeniu temu przeczy art. 2 ust. 2 owej umowy, zgodnie z którym Servier zobowiązała się nie zezwalać podmiotom trzecim na korzystanie z patentu 947 na tych siedmiu rynkach krajowych.

229    Servier kwestionuje twierdzenie, że umowa licencyjna Krka wprowadziła faktyczny duopol. Po pierwsze, zgodnie z tą umową Servier mogła udzielić dodatkowej licencji podmiotowi trzeciemu. Po drugie, Komisja nie zakwestionowała istnienia pewnego poziomu konkurencji między Servier i Krka, stwierdzonego w pkt 991 zaskarżonego wyroku, wobec czego argument ten jest bezskuteczny.

2)      Ocena Trybunału

230    W pkt 987 zaskarżonego wyroku Sąd uznał, że nawet gdyby umowa licencyjna Krka umożliwiła ustanowienie „korzystnego duopolu” między Servier i Krka, „taki duopol nie wynikałby z samej umowy, lecz z decyzji podjętych przez spółki Servier i Krka po zawarciu umowy, a mianowicie, co się tyczy Servier – z decyzji o nieudzieleniu licencji innemu przedsiębiorstwu działającemu w sektorze generycznych produktów leczniczych lub o niesprzedawaniu samodzielnie generycznej odmiany swojego peryndoprylu po niskich cenach […] i co się tyczy Krka – z decyzji o niestosowaniu agresywnej polityki cenowej”.

231    W tym względzie należy zauważyć, że art. 2 umowy licencyjnej Krka, o którym mowa w pkt 46 zaskarżonego wyroku i który znajduje się w załączniku A.176 do skargi Servier w pierwszej instancji, ma następujące brzmienie:

„Niniejszym Servier udziela Krka wyłącznej i nieodwołalnej licencji na patent 947, a Krka przyjmuje ją w celu używania, wytwarzania, sprzedaży, oferowania do sprzedaży, promowania i przywozu produktów Krka zawierających krystaliczną postać alfa soli peryndoprylu tert‑butyloaminy na terytorium w okresie obowiązywania niniejszej umowy.

Bez uszczerbku dla powyższego Servier zastrzega sobie prawo, bezpośrednio lub za pośrednictwem swoich spółek zależnych lub za pośrednictwem jednej osoby trzeciej na państwo, do korzystania z patentu 947 w celu przeprowadzenia jednej z wyżej wymienionych operacji na terytorium.

Krka nie może udzielać sublicencji – oprócz tych, których udziela swym spółkom zależnym – bez uprzedniej pisemnej zgody Servier”.

232    Z tych jasnych i precyzyjnych sformułowań wynika zatem, że Servier przyznała Krka wyłączną i nieodwołalną licencję na patent 947, z zastrzeżeniem prawa Servier do korzystania z tego patentu „bezpośrednio lub za pośrednictwem swoich spółek zależnych lub jednej osoby trzeciej na państwo”. O ile istnienie tego zastrzeżenia może przyczynić się do wyjaśnienia ostrożnego języka użytego przez Komisję, która ograniczyła się do stwierdzenia, w szczególności w motywach 1728, 1734 i 1742 spornej decyzji, „faktycznego” duopolu na głównych rynkach Krka, o tyle treści tego zastrzeżenia, interpretowanego w świetle wyłącznego i nieodwołalnego charakteru licencji udzielonej Krka, nie można interpretować w ten sposób, że pozwala ona Servier na udzielenie licencji na wspomniany patent innemu wytwórcy generycznych produktów leczniczych, który działając niezależnie od Servier, mógłby konkurować z Krka. Tak więc Sąd, stwierdzając w pkt 987 zaskarżonego wyroku, że duopol między Servier i Krka nie wynika z postanowień umowy licencyjnej Krka, lecz z późniejszej decyzji Servier „o nieprzyznaniu licencji innemu przedsiębiorstwu działającemu w sektorze generycznych produktów leczniczych”, dokonał wykładni tej umowy, która jest niezgodna z jej brzmieniem. Przeinaczając sens owej umowy, Sąd doprowadził do tego, że pkt 987 zaskarżanego wyroku jest niezgodny z prawem.

233    W tych okolicznościach należy uwzględnić część trzecią zarzutu trzeciego.

d)      W przedmiocie części czwartej zarzutu trzeciego

1)      Argumentacja stron

234    W ramach części czwartej zarzutu trzeciego Komisja podnosi, że Sąd naruszył prawo, gdy uznał w pkt 989 i 990 zaskarżonego wyroku, iż sporna decyzja nie może opierać się na ustanowieniu duopolu między Servier i Krka w celu stwierdzenia istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel bez zbadania potencjalnych skutków ugody i umowy licencyjnej Krka. Zdaniem Komisji porozumienia te miały bowiem na celu istotną zmianę struktury głównych rynków Servier poprzez udzielenie Krka licencji w zamian za rezygnację przez to przedsiębiorstwo z wejścia na te rynki. W konsekwencji badanie ich skutków nie było konieczne i zostało przeprowadzone w spornej decyzji jedynie dla pełności wywodu.

235    Zdaniem Servier argumentacja ta opiera się na błędnym zrozumieniu zaskarżonego wyroku.

2)      Ocena Trybunału

236    Należy przypomnieć, że – jak wynika z orzecznictwa przytoczonego w pkt 96 niniejszego wyroku – pojęcie ograniczenia konkurencji ze względu na cel można stosować tylko do niektórych porozumień między przedsiębiorstwami, które wykazują stopień szkodliwości dla konkurencji wystarczający do tego, aby można było uznać, iż nie ma konieczności badania ich skutków.

237    Aby ocenić, czy porozumienie między przedsiębiorstwami wykazuje taki stopień szkodliwości, należy skupić się na treści jego postanowień, na celach, do których osiągnięcia ono zmierza, a także na kontekście gospodarczym i prawnym, w jaki porozumienie to się wpisuje. W ramach oceny takiego kontekstu należy też wziąć pod uwagę charakter towarów lub usług, których to porozumienie dotyczy, jak również rzeczywiste warunki funkcjonowania i struktury rozpatrywanego rynku lub rynków (wyrok z dnia 11 września 2014 r., CB/Komisja, C‑67/13 P, EU:C:2014:2204, pkt 53).

238    Jednakże, jak przypomniano w pkt 93 i 94 niniejszego wyroku i jak słusznie podkreśla Komisja, w przypadku praktyk zakwalifikowanych jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel nie ma potrzeby badania ani tym bardziej wykazywania ich skutków dla konkurencji. Doświadczenie pokazuje bowiem, że pewne zachowania mogą same w sobie mieć negatywne konsekwencje dla rynków (zob. podobnie wyroki: z dnia 11 września 2014 r., CB/Komisja, C‑67/13 P, EU:C:2014:2204, pkt 51; a także z dnia 21 grudnia 2023 r., European Superleague Company, C‑333/21, EU:C:2023:1011, pkt 162). Ponadto z orzecznictwa przypomnianego w pkt 97 niniejszego wyroku wynika, że porozumienia zmierzające do podziału rynków mają same w sobie cel polegający na ograniczeniu konkurencji i należą do kategorii porozumień wyraźnie zakazanej przez art. 101 ust. 1 TFUE, przy czym zakazu tego nie można podważyć w drodze analizy kontekstu gospodarczego, w jaki wpisuje się dane antykonkurencyjne zachowanie.

239    W związku z tym, jak sam Sąd wskazał w pkt 221 i 989 zaskarżonego wyroku, z orzecznictwa Trybunału przypomnianego w pkt 236–238 niniejszego wyroku wynika, że wykazanie istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel nie może – w szczególności pod pretekstem zbadania kontekstu gospodarczego i prawnego danego porozumienia – doprowadzić do dokonania oceny skutków tego porozumienia, gdyż w przeciwnym razie określone w art. 101 ust. 1 TFUE rozróżnienie między celem i skutkiem ograniczającym konkurencję utraciłoby swą skuteczność. Tymczasem Sąd orzekł również w rzeczonym pkt 989 tego wyroku, który odsyła do orzecznictwa przytoczonego w pkt 304 owego wyroku, że Komisja i sąd Unii nie mogą przy badaniu ograniczającego celu porozumienia, a w szczególności w ramach uwzględnienia jego kontekstu gospodarczego i prawnego, całkowicie pominąć potencjalnych skutków tego porozumienia. W pkt 990 tego wyroku Sąd wskazał zatem, że „domniemywane potencjalne skutki, czyli duopol podnoszony przez Komisję, opierają się na okolicznościach hipotetycznych, a zatem takich, których w chwili zawarcia umowy nie można było obiektywnie przewidzieć”.

240    Należy stwierdzić, że pkt 989 zaskarżonego wyroku zawiera wewnętrzną sprzeczność, ponieważ wskazuje jednocześnie, że skutki ograniczenia konkurencji ze względu na cel nie powinny być oceniane w celu ustalenia istnienia tego ograniczenia oraz że takie skutki nie mogą być pominięte przy badaniu ograniczającego celu porozumienia. Te dwa twierdzenia są bowiem ze sobą niezgodne.

241    Ponadto pkt 304 i 989 zaskarżonego wyroku naruszają prawo w zakresie, w jakim Sąd zauważył, że Komisja i sąd Unii nie mogą przy badaniu ograniczającego celu porozumienia całkowicie pominąć potencjalnych skutków tego porozumienia. Uwaga ta, która nie opiera się na żadnym wyroku Trybunału, jest bowiem bezpośrednio sprzeczna z orzecznictwem przypomnianym w pkt 236–238 niniejszego wyroku, zgodnie z którym w przypadku praktyk zakwalifikowanych jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel nie ma potrzeby badania ani tym bardziej wykazywania ich skutków dla konkurencji.

242    W ramach tej błędnej oceny pomylono ponadto czynność polegającą na ustaleniu, czy dane zachowanie może, z uwagi na swój charakter, systematycznie szkodzić konkurencji ze względu na właściwe mu cechy, a zatem czy wykazuje ono stopień szkodliwości wystarczający do uznania go za ograniczenie konkurencji ze względu na cel, z czynnością polegającą na analizie rzeczywistych lub potencjalnych skutków określonego zachowania w konkretnym przypadku, która ma znaczenie wyłącznie dla oceny istnienia ewentualnego ograniczenia konkurencji ze względu na skutek.

243    W celu ustalenia, czy zachowanie wykazuje taki stopień szkodliwości, nie jest bowiem w żaden sposób konieczne badanie ani tym bardziej wykazanie skutków tego zachowania dla konkurencji, niezależnie od tego, czy są one rzeczywiste, czy potencjalne, oraz negatywne, czy pozytywne (zob. podobnie wyrok z dnia 21 grudnia 2023 r., European Superleague Company, C‑333/21, EU:C:2023:1011, pkt 159, 162, 166 i przytoczone tam orzecznictwo).

244    Z uwagi na orzecznictwo przypomniane w pkt 236–238 i 243 niniejszego wyroku, które wyklucza uwzględnienie skutków porozumienia lub praktyki, Sąd naruszył prawo w pkt 990 zaskarżonego wyroku, gdy wprowadził do swojego rozumowania dotyczącego ograniczenia konkurencji ze względu na cel – stwierdzonego w spornej decyzji i wynikającego z okoliczności, że ugoda i umowa licencyjna Krka prowadziły do podziału rynków geograficznych w Unii – względy dotyczące jakoby hipotetycznego charakteru potencjalnych skutków tych porozumień, których to względów Komisja nie powinna była brać pod uwagę w tym zakresie.

245    W konsekwencji należy uwzględnić część czwartą zarzutu trzeciego.

e)      W przedmiocie części piątej zarzutu trzeciego

1)      Argumentacja stron

246    W ramach części piątej zarzutu trzeciego Komisja krytykuje Sąd za to, że w pkt 1023 zaskarżonego wyroku oddalił oświadczenie Lupin, o którym mowa w motywie 1730 spornej decyzji i zgodnie z którym „wydaje się, że z punktu widzenia spółki Servier uzasadnieniem zawarcia ugody [Krka] była ochrona głównych rynków, na których stwierdzono występowanie wysokiego poziomu substytucji lub recept na [międzynarodowa nazwa niezastrzeżona]”, ze względu na to, że oświadczenie to nie pozwala wykazać zamiaru zawarcia przez Servier z Krka porozumień w sprawie podziału rynku lub wykluczenia z niego. Tymczasem zdaniem Komisji oświadczenie to nie miało na celu udowodnienia zamiaru Servier, lecz potwierdzenie późniejszego oświadczenia Krka pozwalającego udowodnić, że ugoda i umowa licencyjna Krka umożliwiły pewną formę podziału rynku, i przyczyniało się w ten sposób do wykazania antykonkurencyjnego celu tych porozumień.

247    Servier utrzymuje, że ta część piąta jest niedopuszczalna, ponieważ ma ona na celu podważenie dokonanej przez Sąd oceny dowodów.

2)      Ocena Trybunału

248    Należy przypomnieć, że z art. 256 ust. 1 TFUE i z art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, że odwołanie ogranicza się do kwestii prawnych, a zatem jedynie Sąd jest właściwy do ustalenia i oceny istotnych okoliczności faktycznych oraz dowodów. Ocena okoliczności faktycznych i dowodów nie stanowi – z zastrzeżeniem przypadków przeinaczenia – kwestii prawnej podlegającej jako taka kontroli Trybunału w postępowaniu odwoławczym (wyrok z dnia 16 lutego 2023 r., Komisja/Włochy, C‑623/20 P, EU:C:2023:97, pkt 116 i przytoczone tam orzecznictwo).

249    W niniejszej sprawie należy stwierdzić, że Komisja nie powołuje się na przeinaczenie, w związku z czym część piąta zarzutu trzeciego jest niedopuszczalna.

f)      W przedmiocie części szóstej zarzutu trzeciego

1)      Argumentacja stron

250    W ramach części szóstej zarzutu trzeciego Komisja podnosi, że w pkt 248, 958 i 965 zaskarżonego wyroku Sąd dokonał błędnej wykładni rozporządzenia nr 772/2004 i wytycznych w sprawie stosowania art. 101 TFUE do porozumień o transferze technologii, o których mowa w pkt 53 niniejszego wyroku.

251    Servier zaprzecza, jakoby Sąd naruszył prawo przy stosowaniu pojęcia ograniczenia konkurencji ze względu na cel.

2)      Ocena Trybunału

252    Należy stwierdzić, że pkt 248 zaskarżonego wyroku, w którym Sąd ogranicza się w istocie do przypomnienia i skomentowania niektórych punktów wytycznych, o których mowa w pkt 250 niniejszego wyroku, składa się na rozważania wstępne, które skłoniły Sąd do stwierdzenia w pkt 252 zaskarżonego wyroku, iż „konieczne jest znalezienie równowagi między z jednej strony potrzebą umożliwienia przedsiębiorstwom zawierania ugód, których rozwój jest korzystny dla ogółu, a z drugiej strony koniecznością zapobieżenia ryzyku niewłaściwego używania ugód w sposób sprzeczny z prawem konkurencji, prowadzącego do utrzymania nieważnych patentów, w szczególności w sektorze produktów leczniczych, co implikuje nieuzasadnione obciążenia finansowe dla budżetów publicznych”. Ponieważ jednak takie rozważania wstępne, ze względu na ich ogólny charakter, nie mają wpływu na sentencję tego wyroku, zarzut szczegółowy skierowany przeciwko pkt 248 rzeczonego wyroku jest bezskuteczny. Ponadto z rozważań przedstawionych w pkt 179–184 niniejszego wyroku w odpowiedzi na część drugą zarzutu drugiego wynika, że pkt 943–972 zaskarżonego wyroku są niezgodne z prawem. Nie ma zatem potrzeby udzielania odpowiedzi na zarzuty szczegółowe podważające pkt 958 i 965 zaskarżonego wyroku.

253    Ponieważ części od pierwszej do czwartej oraz część szósta zarzutu trzeciego są zasadne, należy uwzględnić zarzut trzeci.

7.      W przedmiocie zarzutu czwartego

254    W ramach zarzutu czwartego Komisja kwestionuje ocenę Sądu dotyczącą zamiaru stron porozumień Krka. Zarzut ten składa się z czterech części.

a)      W przedmiocie części pierwszej zarzutu czwartego

1)      Argumentacja stron

255    W ramach części pierwszej zarzutu czwartego Komisja krytykuje Sąd za to, że w pkt 1015 zaskarżonego wyroku orzekł, iż w spornej decyzji nie wykazano, że Servier lub Krka miały zamiar zawrzeć porozumienia antykonkurencyjne. Taki dowód nie jest bowiem wymagany, ponieważ naruszenie przypisane tym przedsiębiorstwom stanowi ograniczenie konkurencji ze względu na cel. Nawet gdyby wspomniane przedsiębiorstwa nie miały zamiaru ograniczenia konkurencji, okoliczność ta nie miałaby wpływu na fakt, że porozumienia Krka wykazywały na głównych rynkach Servier stopień szkodliwości dla konkurencji wystarczający do tego, aby uzasadnić zakwalifikowanie ich jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel.

256    Servier utrzymuje, że ponieważ dowód zamiaru stron nie jest wymagany do zakwalifikowania zachowania jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel, zarzut czwarty jest w całości skierowany przeciwko uzupełniającej części uzasadnienia zaskarżonego wyroku i z tego względu jest bezskuteczny.

2)      Ocena Trybunału

257    Stwierdziwszy zasadniczo w pkt 985 zaskarżonego wyroku, że Komisja nie mogła zakwalifikować ugody i umowy licencyjnej Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel, Sąd uznał, że oceny tej nie mogą podważyć pozostałe elementy uwzględnione w spornej decyzji. W ramach tych elementów Sąd w pkt 1015 tego wyroku wskazał, że „Komisja nie wykazała, że Servier lub Krka miały zamiar zawrzeć porozumienie w sprawie podziału rynku lub w sprawie wykluczenia z niego ani że Servier zamierzała zachęcić Krka do zrezygnowania z konkurowania z nią, ani że Krka miała zamiar zrezygnować z wywierania presji konkurencyjnej na Servier w zamian za korzyść stanowiącą zachętę”. Ze względów przedstawionych w pkt 1016–1024 rzeczonego wyroku Sąd następnie odrzucił niektóre dowody dotyczące zamiarów stron porozumień Krka wskazane w spornej decyzji i uznał w pkt 1025 tego wyroku, że w każdym razie Komisja nie była w stanie przedstawić istotnych i zbieżnych poszlak pozwalających podważyć wniosek, do którego doszedł w pkt 985 zaskarżonego wyroku.

258    W tym względzie należy przypomnieć, że – jak wskazano w pkt 108 i 182 niniejszego wyroku – okoliczność, że przedsiębiorstwa, których zachowanie można zakwalifikować jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel, działały bez zamiaru zapobieżenia, ograniczenia lub zakłócenia konkurencji, a także okoliczność, że realizowały one pewne uzasadnione cele, nie są decydujące dla zastosowania art. 101 ust. 1 TFUE (zob. podobnie wyrok z dnia 21 grudnia 2023 r., European Superleague Company, C‑333/21, EU:C:2023:1011, pkt 167 i przytoczone tam orzecznictwo). O ile dowody dotyczące zamiarów stron porozumienia mogą w niektórych przypadkach pomóc w ustaleniu, jakie są obiektywne cele tego porozumienia w zakresie konkurencji, o tyle z orzecznictwa przypomnianego w niniejszym punkcie wynika, że zarzucając Komisji w istocie niewykazanie, że Servier lub Krka miały zamiar ograniczyć konkurencję między sobą, podczas gdy takie wykazanie nie było wymagane w celu stwierdzenia istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel, Sąd naruszył prawo i doprowadził do tego, że pkt 251 zaskarżonego wyroku jest niezgodny z prawem.

259    Należy zatem uwzględnić część pierwszą zarzutu czwartego.

b)      W przedmiocie części drugiej zarzutu czwartego

1)      Argumentacja stron

260    W ramach części drugiej zarzutu czwartego Komisja utrzymuje, że Sąd, orzekając w pkt 1016–1024 zaskarżonego wyroku w przedmiocie zamiaru przeprowadzenia przez Servier i Krka podziału rynków, dokonał błędnej wykładni zasad rządzących analizą dowodów. Podnosi ona w tym względzie cztery zarzuty szczegółowe.

261    Po pierwsze, jeśli chodzi o uznanie przez Servier i Krka ważności patentu 947, Sąd ograniczył się w pkt 1017–1024 tego wyroku do zbadania niektórych dokumentów wymienionych w spornej decyzji, podczas gdy był zobowiązany sprawdzić, czy wszystkie dowody z dokumentów, analizowane jako całość, pozwalały na wykazanie naruszenia zgodnie z wymaganym standardem dowodowym. Sąd nie wziął bowiem pod uwagę dokumentów, o których mowa w motywach 873, 874 i 1759 spornej decyzji.

262    Po drugie, co się tyczy znaczenia przypisanego w pkt 1016 tego wyroku treści ugody i umowy licencyjnej Krka, Sąd przyjął w istocie błędne rozumowanie typu „a contrario” i dokonał błędnej wykładni orzecznictwa wynikającego z wyroku z dnia 7 stycznia 2004 r., Aalborg Portland i in./Komisja (C‑204/00 P, C‑205/00 P, C‑211/00 P, C‑213/00 P, C‑217/00 P i C‑219/00 P, EU:C:2004:6, pkt 57), dotyczącego wniosków, jakie można wyciągnąć z poszlak, w sytuacji gdy strony nie zachowały dowodów z dokumentów odnośnie do treści ich porozumienia. Sąd wywnioskował bowiem z tego, że okoliczność, iż treść porozumienia jest dostępna, relatywizuje znaczenie innych dowodów z dokumentów. W braku tego naruszenia prawa Sąd powinien był uwzględnić wiadomość elektroniczną Krka z dnia 29 września 2005 r. określającą realizowaną antykonkurencyjną strategię oraz oświadczenie Lupin, o którym mowa w motywach 1730 i 1748 spornej decyzji, potwierdzające istnienie tej strategii.

263    Po trzecie, w pkt 1016 zaskarżonego wyroku Sąd naruszył prawo, gdy orzekł w sposób ogólny i abstrakcyjny, że dokumenty pochodzące z okresu zawarcia porozumień „nie mogą łatwo podważyć wniosku opartego na treści tych umów”. Nie ma bowiem takiej hierarchii w postępowaniu dowodowym. Sąd pominął podstawową funkcję dowodu, jaką jest wykazanie w przekonujący sposób zasadności argumentu, i naruszył prawo, gdy nie sprawdził wiarygodności wszystkich dowodów, o których mowa w motywach 1758–1760 spornej decyzji.

264    Po czwarte, Komisja utrzymuje, że pkt 1019 zaskarżonego wyroku jest niewystarczająco uzasadniony. W szczególności Sąd nie wyjaśnia w tym wyroku, dlaczego dowody wskazane w motywach 1758–1760 spornej decyzji w związku z motywami 1687–1690 tej decyzji nie wystarczyły do wykazania, że Krka nie uznawała ważności patentu 947.

265    Servier podnosi, że Sąd wyjaśnił powody, dla których prowadzenie przez Krka postępowań sądowych nie podważało okoliczności, iż przedsiębiorstwo to uznawało ważność patentu 947, i nie uchybił przy tym ciążącemu na nim obowiązkowi zbadania wszystkich istotnych dowodów ani ciążącemu na nim obowiązkowi uzasadnienia. Jeśli chodzi o zarzuty szczegółowe drugi i trzeci, Servier przypomina, że ponieważ porozumienia Krka zostały podane do wiadomości publicznej, dokonane przez Sąd rozróżnienie między tymi porozumieniami i tajnymi kartelami było stosowne.

2)      Ocena Trybunału

266    Ponieważ w ramach zarzutu szczegółowego pierwszego Komisja przedstawiła argumenty pokrywające się z argumentami podniesionymi w ramach części czwartej zarzutu czwartego, należy zbadać wszystkie te argumenty w ramach oceny części czwartej zarzutu czwartego.

267    Jeśli chodzi o zarzut szczegółowy czwarty, dotyczący braku uzasadnienia, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału uzasadnienie wyroku powinno przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie Sądu, pozwalając zainteresowanym na poznanie powodów wydania orzeczenia, a Trybunałowi – na dokonanie jego kontroli sądowej (wyrok z dnia 9 marca 2023 r., Mousquetaires i ITM Entreprises/Komisja, C‑682/20 P, EU:C:2023:170, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo).

268    W pkt 1019 zaskarżonego wyroku Sąd odrzucił dowody, o których mowa w motywach 849–844 i 1758–1760 spornej decyzji, ze względu na to, że były one zbyt „fragmentaryczne lub niejednoznaczne”, aby podważyć stwierdzenie Sądu, zgodnie z którym Krka ostatecznie uznała ważność patentu 947. Uzasadnienie to, choć lakoniczne, jest jednak wystarczające, aby zrozumieć w świetle pkt 1016 tego wyroku powody, dla których Sąd odrzucił w ten sposób owe dowody. Jako że zarzut szczegółowy czwarty jest bezzasadny, należy go oddalić.

269    Jeśli chodzi o zarzuty szczegółowe drugi i trzeci, które należy zbadać łącznie, Komisja podnosi w istocie, że pkt 1016 zaskarżonego wyroku narusza prawo ze względu na to, iż Sąd orzekł, że dokumenty pochodzące z okresu zawarcia porozumień nie mogą łatwo podważyć wniosku opartego na treści tych porozumień.

270    W pkt 1016 zaskarżonego wyroku Sąd słusznie przypomniał, powołując się na wyrok z dnia 25 stycznia 2007 r., Sumitomo Metal Industries i Nippon Steel/Komisja (C‑403/04 P i C‑405/04 P, EU:C:2007:52, pkt 51), że nawet jeśli Komisja odkryje dokumenty świadczące wyraźnie o bezprawnym nawiązaniu kontaktu pomiędzy przedsiębiorstwami, będą one zazwyczaj jedynie fragmentaryczne i rozproszone, wobec czego często będzie konieczna rekonstrukcja poszczególnych elementów w drodze dedukcji. Sąd uznał jednak w tym pkt 1016, że ugoda i umowa licencyjna Krka były „prawdziwymi umowami, które były zresztą szeroko dyskutowane (motyw 915 [spornej] decyzji)”, że „[p]onieważ Komisja miała dostęp do pełnej treści spornych ugód, zastosowanie przytoczonego powyżej orzecznictwa jest mniej oczywiste” i że „[w] związku z tym wnioski wywiedzione z częściowych fragmentów korespondencji elektronicznej lub innych dokumentów mających wykazać zamiar stron nie mogą łatwo podważyć wniosku opartego na treści tych umów, czyli na wiążących powiązaniach prawnych, które strony postanowiły ustanowić między sobą”.

271    W tym względzie należy przypomnieć, że zasadą mającą pierwszeństwo w prawie Unii jest zasada swobodnego doboru środków dowodowych, a jedynym kryterium istotnym dla oceny przedstawionych dowodów jest ich wiarygodność (wyroki: z dnia 25 stycznia 2007 r., Dalmine/Komisja, C‑407/04 P, EU:C:2007:53, pkt 49, 63; a także z dnia 27 kwietnia 2017 r., FSL i in./Komisja, C‑469/15 P, EU:C:2017:308, pkt 38).

272    Komisja, aby uczynić zadość spoczywającemu na niej ciężarowi dowodu, powinna zgromadzić wystarczająco poważny, dokładny i spójny materiał dowodowy mogący uzasadniać silne przekonanie, że dane naruszenie miało miejsce (zob. podobnie wyroki: z dnia 28 marca 1984 r., Compagnie royale asturienne des mines i Rheinzink/Komisja, 29/83 i 30/83, EU:C:1984:130, pkt 20; a także z dnia 25 stycznia 2007 r., Sumitomo Metal Industries i Nippon Steel/Komisja, C‑403/04 P i C‑405/04 P, EU:C:2007:52, pkt 42, 45).

273    Jednak nie każdy z przedstawionych przez Komisję dowodów musi koniecznie spełniać te kryteria w odniesieniu do każdego elementu naruszenia. Wystarczy, by przywołany przez tę instytucję łańcuch poszlak, oceniany całościowo, odpowiadał temu wymogowi (zob. podobnie wyroki: z dnia 15 października 2002 r., Limburgse Vinyl Maatschappij i in./Komisja, C‑238/99 P, C‑244/99 P, C‑245/99 P, C‑247/99 P, od C‑250/99 P do C‑252/99 P i C‑254/99 P, EU:C:2002:582, pkt 513–523; a także z dnia 14 maja 2020 r., NKT Verwaltungs i NKT/Komisja, C‑607/18 P, EU:C:2020:385, pkt 180).

274    Jak zauważyła rzecznik generalna w pkt 97 i 220 opinii, owe zasady dotyczące postępowania dowodowego mają zastosowanie nie tylko w przypadku, gdy Komisja musi wywieść samo istnienie praktyki o znamionach zmowy z fragmentarycznych i rozproszonych dowodów, ale również wtedy, gdy Komisja mogła dysponować treścią porozumień mających na celu wprowadzenie w życie tej praktyki. W takiej sytuacji sama treść tych porozumień nie pozwala bowiem koniecznie określić, czy rzeczone porozumienia wpisują się w ramy praktyki antykonkurencyjnej ani tym bardziej czy owa praktyka wykazuje stopień szkodliwości wystarczający do tego, aby można było ją zakwalifikować jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel.

275    Tymczasem, jak już wskazano w pkt 183 niniejszego wyroku w odpowiedzi na część drugą zarzutu drugiego, okoliczność, że treść porozumień mających na celu wprowadzenie w życie praktyki o znamionach zmowy nie ujawnia antykonkurencyjnego celu, nie jest sama w sobie rozstrzygająca. Dlatego też konieczne jest uwzględnienie nie tylko treści tych porozumień, lecz również ich celów oraz kontekstu gospodarczego i prawnego, w jaki się wpisują (zob. podobnie wyroki: z dnia 26 listopada 2015 r., Maxima Latvija, C‑345/14, EU:C:2015:784, pkt 20; a także z dnia 23 stycznia 2018 r., F. Hoffmann‑La Roche i in., C‑179/16, EU:C:2018:25, pkt 78, 79). W tym względzie choć zamiar stron nie stanowi koniecznej przesłanki ustalenia ograniczającego charakteru porozumienia między przedsiębiorstwami, nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby krajowe i unijne organy ochrony konkurencji lub sądy go uwzględniły (wyrok z dnia 11 września 2014 r., CB/Komisja, C‑67/13 P, EU:C:2014:2204, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo), w szczególności w celu zrozumienia prawdziwego celu tego porozumienia w świetle kontekstu, w jakim zostało ono zawarte, jak orzeczono w pkt 258 niniejszego wyroku.

276    W związku z tym, po pierwsze, Sąd naruszył zasadę swobodnego doboru środków dowodowych w prawie Unii, gdy orzekł w pkt 1016 zaskarżonego wyroku, że jeśli chodzi o uwzględnienie fragmentarycznych i rozproszonych elementów w celu wykazania istnienia naruszenia, istnieje prawne rozróżnienie między sytuacjami, w których Komisja dysponuje treścią porozumień antykonkurencyjnych, a sytuacjami, w których Komisja nimi nie dysponuje. Po drugie, Sąd naruszył prawo, gdy w tym samym pkt 1016 zauważył, że „wnioski wywiedzione z częściowych fragmentów korespondencji elektronicznej lub innych dokumentów mających wykazać zamiar stron nie mogą łatwo podważyć wniosku opartego na treści tych umów, czyli na wiążących powiązaniach prawnych, które strony postanowiły ustanowić między sobą”. W ten sposób Sąd doprowadził do tego, że jego oceny zawarte w pkt 1016–1025 tego wyroku są niezgodne z prawem.

277    Należy zatem uwzględnić zarzuty szczegółowe drugi i trzeci części drugiej zarzutu czwartego.

c)      W przedmiocie części trzeciej zarzutu czwartego

1)      Argumentacja stron

278    W ramach części trzeciej zarzutu czwartego Komisja utrzymuje, że z powodów przedstawionych w ramach części szóstej zarzutu pierwszego pkt 1017 i 1024 zaskarżonego wyroku naruszają prawo.

279    Zdaniem Servier część trzecią zarzutu czwartego należy oddalić z tych samych powodów co powody uzasadniające oddalenie części szóstej zarzutu pierwszego.

2)      Ocena Trybunału

280    Ponieważ część szósta zarzutu pierwszego została uwzględniona w pkt 163 niniejszego wyroku, nie ma potrzeby orzekania w sposób autonomiczny w przedmiocie części trzeciej zarzutu czwartego.

d)      W przedmiocie części czwartej zarzutu czwartego

1)      Argumentacja stron

281    W ramach części czwartej zarzutu czwartego Komisja zarzuca Sądowi, że w pkt 999, 1000, 1010 i 1026 zaskarżonego wyroku naruszył zasady zobowiązujące go do przeprowadzenia pełnej i bezstronnej analizy całego materiału dowodowego. Sąd „przedłożył” subiektywne dowody pochodzące z okresu po zawarciu ugody i umowy licencyjnej Krka nad dowody pochodzące z okresu zawarcia tych porozumień, wskazane w pkt 1015–1024 tego wyroku, mimo że te ostatnie pozwoliłyby mu sprawdzić, czy Krka rzeczywiście uznawała ważność patentu 947. Nawet gdyby przedsiębiorstwo to twierdziło, że decyzja EUP z dnia 27 lipca 2006 r. skłoniła je do uznania, iż patent 947 był ważny, takie twierdzenie nie mogło oprzeć się pełnej i bezstronnej ocenie całego materiału dowodowego. Sąd naruszył prawo, gdy nie zbadał wszystkich dowodów, o których mowa w sekcji 5.5 spornej decyzji.

282    Zdaniem Servier część czwarta zarzutu czwartego opiera się na błędnym zrozumieniu zaskarżonego wyroku. Sąd przeanalizował zarówno późniejsze dowody, jak i dowody pochodzące z okresu zawarcia ugody i umowy licencyjnej Krka. W każdym razie te ostatnie nie mają wartości dowodowej, ponieważ pochodzą z okresu sprzed wydania decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. Ponadto Komisja nie może zarzucać Sądowi, że nie zbadał wszystkich dowodów wymienionych w sekcji 5.5 spornej decyzji. W szczególności ten zarzut szczegółowy jest niedopuszczalny, ponieważ Komisja nie wskazuje jasno, które konkretnie dowody Sąd powinien był jej zdaniem zbadać w tej liczącej 55 stron sekcji. Według Servier Sąd nie powinien badać spornej decyzji poza dowodami, które Komisja przedstawiła na etapie postępowania sądowego, a Trybunał nie powinien zastępować oceny Sądu własną oceną.

2)      Ocena Trybunału

283    W ramach zarzutu szczegółowego pierwszego części drugiej zarzutu czwartego oraz w ramach części czwartej tego zarzutu Komisja podnosi w istocie, że Sąd naruszył prawo, gdy orzekł w przedmiocie istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na cel na podstawie niepełnej i wybiórczej oceny dowodów dotyczących uznania przez Krka ważności patentu 947 i zamiarów stron porozumień Krka.

284    W tym względzie w pkt 160–162 niniejszego wyroku orzeczono, że pomijając elementy, o których mowa w pkt 158 i 159 tego wyroku, dotyczące postrzegania przez Krka ważności patentu 947, i nie wyjaśniając przyczyn tego pominięcia, mimo że istnienie naruszenia reguł konkurencji może zostać właściwie ocenione jedynie wówczas, gdy poszlaki wskazane w spornej decyzji są rozpatrywane jako całość, Sąd przeinaczył sporną decyzję i doprowadził do tego, że zaskarżony wyrok jest dotknięty brakiem uzasadnienia. W tych okolicznościach należy uwzględnić zarzut szczegółowy pierwszy części drugiej i część czwartą zarzutu czwartego.

285    W świetle powyższych rozważań należy uwzględnić część pierwszą, zarzuty szczegółowe od pierwszego do trzeciego części drugiej oraz część czwartą zarzutu czwartego.

8.      W przedmiocie zarzutu piątego

a)      Argumentacja stron

286    W ramach zarzutu piątego Komisja krytykuje pkt 1007–1009 i 1031 zaskarżonego wyroku, w których Sąd uwzględnił pozytywne skutki umowy licencyjnej Krka na głównych rynkach Krka. Jej zdaniem Sąd popełnił trzy błędy. Przede wszystkim, ponieważ nie stwierdzono żadnego naruszenia na tych rynkach, podnoszone pozytywne skutki nie uzasadniają ograniczenia konkurencji na innych rynkach. Następnie Sąd nie uwzględnił wyroku z dnia 13 lipca 1966 r., Consten i Grundig/Komisja (56/64 i 58/64, EU:C:1966:41), z którego wynika w istocie, że umowa w sprawie wyłącznej dystrybucji, która ustanawia całkowitą ochronę terytorialną, stanowi ograniczenie konkurencji ze względu na cel. Wreszcie Sąd nie uwzględnił utrwalonego orzecznictwa, zgodnie z którym wyważenia pozytywnych i negatywnych skutków porozumienia dla konkurencji można dokonać jedynie w ramach art. 101 ust. 3 TFUE.

287    Servier kwestionuje tę argumentację. Odrzuca ona wszelką analogię do sprawy, w której zapadł wyrok z dnia 13 lipca 1966 r., Consten i Grundig/Komisja (56/64 i 58/64, EU:C:1966:41), a która nie dotyczyła polubownego rozstrzygnięcia sporu patentowego. Porozumienia Krka nie zapewniają całkowitej ochrony terytorialnej. Servier miała swobodę sprzedaży na głównych rynkach Krka, podczas gdy Krka miała swobodę w zakresie opracowania produktu nienaruszającego patentu w pozostałej części Unii. Twierdzenie, że potencjalna konkurencja na tych rynkach została wyeliminowana, jest błędne, ponieważ ugoda Krka zakazywała Krka jedynie naruszania patentu 947, którego ważność została właśnie potwierdzona. Zdaniem Servier Krka aktywnie zresztą pracowała nad opracowaniem formy peryndoprylu, która nie naruszałaby patentu. W każdym razie zdaniem Servier Sąd mógł uwzględnić w pkt 304 i 996 zaskarżonego wyroku prokonkurencyjne skutki umowy licencyjnej Krka jako elementy kontekstu, aby odrzucić kwalifikację jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel.

b)      Ocena Trybunału

288    Należy przypomnieć, że – jak orzekł Trybunał – w celu ustalenia, czy zachowanie wykazuje stopień szkodliwości wymagany, aby stanowić ograniczenie konkurencji ze względu na cel w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE, nie jest w żaden sposób konieczne badanie ani tym bardziej wykazanie skutków tego zachowania dla konkurencji, niezależnie od tego, czy są one rzeczywiste, czy potencjalne, oraz negatywne, czy pozytywne (wyrok z dnia 21 grudnia 2023 r., European Superleague Company, C‑333/21, EU:C:2023:1011, pkt 159, 166 i przytoczone tam orzecznictwo). Wynika z tego, że ewentualne pozytywne lub prokonkurencyjne skutki zachowania nie mogą być brane pod uwagę do celów oceny, czy owo zachowanie należy zakwalifikować jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel na podstawie art. 101 ust. 1 TFUE, w tym w ramach ewentualnego badania kwestii, czy dane zachowanie wykazuje stopień szkodliwości wymagany do celów takiej klasyfikacji.

289    W każdym razie, jak wskazano w pkt 175 niniejszego wyroku, umowa licencyjna Krka dotyczy rynków, które nie są objęte zakresem geograficznym naruszenia art. 101 TFUE. W tych okolicznościach ewentualne korzystne dla konkurencji skutki, jakie umowa ta mogłaby wywołać na tych rynkach, przy założeniu, że owe skutki istnieją, są – z logicznego punktu widzenia – całkowicie nieistotne dla oceny istnienia naruszenia stwierdzonego w niniejszej sprawie na głównych rynkach Servier.

290    W związku z tym Sąd, opierając się w pkt 1031 zaskarżonego wyroku i w jego pkt 1032, który wyciąga z tego konsekwencje, na prokonkurencyjnych skutkach, które stwierdził on na głównych rynkach Krka w pkt 1007–1009 owego wyroku, popełnił błąd w wykładni i stosowaniu art. 101 ust. 1 TFUE i doprowadził do tego, że wszystkie te punkty są niezgodne z prawem.

291    W konsekwencji należy uwzględnić zarzut piąty.

9.      Wnioski pośrednie w przedmiocie zarzutów od pierwszego do piątego

292    W zaskarżonym wyroku Sąd uznał w istocie, że w celu zakwalifikowania ugody i umowy licencyjnej Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel Komisja powinna była wykazać, po pierwsze, że między tymi dwoma porozumieniami istniał wystarczająco bezpośredni związek, aby ich powiązanie było uzasadnione, a po drugie, że w braku takiego związku do Komisji należało wykazanie, iż umowa licencyjna Krka nie została zawarta na normalnych warunkach rynkowych, lecz miała ukryć płatność odwróconą Servier na rzecz Krka, mającą na celu opóźnienie wejścia Krka na główne rynki Servier.

293    Tymczasem, jak wynika z pkt 133–135 i 179–184 niniejszego wyroku, Sąd pominął sam charakter naruszenia art. 101 TFUE przypisanego Servier i Krka, które to naruszenie nie ograniczało się do ugody w sporze patentowym w zamian za płatność odwróconą, lecz realizowało szerszy cel, polegający na podziale rynków między tymi przedsiębiorstwami. Pominął on również geograficzny zakres tego naruszenia, który nie obejmował głównych rynków Krka.

294    Jak wynika z pkt 178–184 niniejszego wyroku, w następstwie tego naruszenia prawa Sąd sprawdził kwalifikację praktyki stanowiącej naruszenie, którą przypisano Servier i Krka, jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel, dokonując analizy formy i cech prawnych porozumień mających na celu wdrożenie tej praktyki, zamiast wziąć pod uwagę skutki gospodarcze rzeczonej praktyki. To właśnie w świetle tych błędnych kryteriów Sąd przypisał decydujące znaczenie uznaniu przez Krka ważności patentu 947 i kwestii, czy stawka opłaty określona w umowie licencyjnej Krka odpowiadała normalnym warunkom rynkowym, podczas gdy – jak wynika z pkt 196–200 i 223–226 niniejszego wyroku – elementy te nie były same w sobie rozstrzygające.

295    Ponadto gdy na podstawie tych naruszeń prawa Sąd zbadał, czy zawarcie ugody i umowy licencyjnej Krka było uzasadnione okolicznością, że Krka, po dwóch porażkach sądowych, nie była już przekonana o nieważności patentu 947, Sąd, jak wynika z pkt 145–162 niniejszego wyroku, przeinaczył jasne i precyzyjne brzmienie jednego z tych orzeczeń sądowych, a jeśli chodzi o drugie – przeinaczył sporną decyzję i naruszył ciążący na nim obowiązek uzasadnienia.

296    Poza tym w celu poparcia wniosku – obarczonego naruszeniami prawa, które właśnie zostały pokrótce omówione – zgodnie z którym Komisja nie mogła zakwalifikować ugody i umowy licencyjnej Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel, Sąd odrzucił siedem elementów, które stosownie do spornej decyzji wykazywały, że umowa licencyjna Krka była świadczeniem wzajemnym za zrezygnowanie przez to przedsiębiorstwo z konkurowania z Servier na jej rynkach głównych.

297    Po pierwsze, w pkt 987–911 zaskarżonego wyroku Sąd odrzucił możliwość wprowadzenia faktycznego duopolu między Servier i Krka na głównych rynkach Krka ze względu na to, że duopol ten nie wynikałby z umowy licencyjnej Krka, lecz z późniejszych wyborów stron tej umowy. Stwierdzenie to opiera się jednak na badaniu samej treści klauzul tej umowy, w oderwaniu od jej kontekstu gospodarczego, oraz na przeinaczeniu treści jednej z tych klauzul, jak wynika z pkt 178–184 i 230–232 niniejszego wyroku.

298    Po drugie, w pkt 992–999 zaskarżonego wyroku Sąd odrzucił ewentualność, że umowa licencyjna Krka mogła stanowić świadczenie wzajemne za ugodę Krka, ze względu na to, iż czynnikiem rozstrzygającym przy podjęciu przez to przedsiębiorstwo decyzji o zawarciu ugody było uznanie przez Krka ważności patentu 947. Jednakże owa ocena opiera się z jednej strony na naruszeniu prawa stwierdzonym w pkt 223–226 niniejszego wyroku w odniesieniu do decydującego charakteru tego uznania, a z drugiej strony na przeinaczeniu i braku uzasadnienia, które stwierdzono w pkt 145–162 oraz w pkt 283–285 niniejszego wyroku.

299    Po trzecie, Sąd stwierdził w pkt 1000–1002 zaskarżonego wyroku, że dokonana przez Krka ocena kosztu decyzji o niezawarciu ugody Krka nie pozwala na wykazanie, iż umowa licencyjna Krka była świadczeniem wzajemnym za ugodę Krka, lecz raczej potwierdza, że przedsiębiorstwo to uznało ważność patentu 947. Jednakże ta ostatnia okoliczność nie jest sama w sobie decydująca, jak wynika z pkt 223–226 niniejszego wyroku.

300    Po czwarte, Sąd uznał w pkt 1003–1014 zaskarżonego wyroku przede wszystkim, że wobec braku rynków zastrzeżonych dla Krka Komisja nie udowodniła istnienia „rygorystycznego” podziału rynków, następnie – że licencja miała prokonkurencyjny skutek na głównych rynkach Krka, i wreszcie – że żadna część rynku nie została bezprawnie zastrzeżona dla Servier. Jednakże z pkt 216–219, 225 i 226 niniejszego wyroku wynika, że oceny te opierają się z jednej strony na formalistycznej analizie ugody i umowy licencyjnej Krka, a nie na konkretnej analizie ich szkodliwości dla konkurencji, a z drugiej strony na błędnej wykładni art. 101 ust. 1 TFUE, ponieważ zakaz porozumień mających na celu podział rynków nie ma zastosowania wyłącznie do porozumień, które dokonują „rygorystycznego” podziału rynków.

301    Po piąte, w pkt 1015–1025 zaskarżonego wyroku Sąd orzekł, że Komisja nie wykazała, iż Servier i Krka miały zamiar zawrzeć porozumienie w sprawie podziału rynków. Jednakże poza tym, że zgodnie z pkt 258 niniejszego wyroku Komisja nie miała obowiązku wykazania, iż Servier lub Krka zamierzała ograniczyć konkurencję między sobą, z pkt 145–162 i 269–276 tego wyroku wynika, że owa ocena opiera się na przeinaczeniu spornej decyzji i orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r., a także na naruszeniu obowiązku uzasadnienia wyroków i błędnym zastosowaniu zasad dotyczących postępowania dowodowego.

302    Po szóste, w pkt 1026–1028 zaskarżonego wyroku Sąd uznał, że fakt, iż po wydaniu decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. Krka nadal kwestionowała patenty Servier, nie oznacza, że decyzja ta nie miała decydującego wpływu na postrzeganie przez Krka ważności patentu 947 i że Krka nadal wywierała presję konkurencyjną na Servier. Zdaniem Sądu to kontynuowanie postępowań sądowych można wytłumaczyć dążeniem Krka do wzmocnienia swej pozycji w negocjacjach z Servier i jej przekonaniem, że naraziłaby się jedynie na ograniczone ryzyko wytoczenia przeciwko niej powództw o stwierdzenie naruszenia. Jednakże z pkt 130–137 i 145–162 niniejszego wyroku wynika, że to stwierdzenie Sądu opiera się na błędnym założeniu, iż uznanie przez Krka ważności patentu 947 było decydujące, zaś to założenie opiera się na przeinaczeniu nie tylko dowodu, ale również spornej decyzji jako takiej, a także na braku uzasadnienia zaskarżonego wyroku.

303    Po siódme, w pkt 1029–1031 zaskarżonego wyroku Sąd powtórzył swoje stanowisko, zgodnie z którym z jednej strony podstawą umowy licencyjnej Krka było uznanie przez to przedsiębiorstwo ważności patentu 947, a z drugiej strony Komisja nie wykazała, że umowy tej nie zawarto na normalnych warunkach rynkowych. Z pkt 90–104, 131–134 i 196–200 niniejszego wyroku wynika jednak, że rozważania te opierają się na zastosowaniu kryteriów, które są błędne pod względem prawnym.

304    W świetle całości powyższych rozważań, biorąc pod uwagę skalę, charakter i zakres naruszeń prawa popełnionych przez Sąd, które stwierdzono w ramach analizy zarzutów od pierwszego do piątego, należy uznać, że błędy te mają wpływ na całość przedstawionego w pkt 943–1032 zaskarżonego wyroku rozumowania dotyczącego kwalifikacji ugody i umowy licencyjnej Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel.

10.    W przedmiocie zarzutu szóstego

a)      Argumentacja stron

305    W ramach zarzutu szóstego Komisja zarzuca Sądowi, że z powodów przedstawionych w pkt 1041–1060 zaskarżonego wyroku odmówił uznania, iż umowa cesji i licencji Krka stanowiła ograniczenie konkurencji ze względu na cel, z uwagi na to, że kwalifikacja ta opierała się na błędnym stwierdzeniu istnienia podziału rynku między Krka i Servier. Ponieważ podstawą tej oceny jest błędne założenie, owa ocena nie może się ostać. Komisja uważa ponadto, że Sąd niewystarczająco uzasadnił rzeczoną ocenę.

306    Zdaniem Servier zarzut ten opiera się na założeniu, że zarzuty od pierwszego do piątego, które Servier kwestionuje, są ważne.

b)      Ocena Trybunału

307    W pkt 1053, 1054 i 1059 zaskarżonego wyroku Sąd wskazał, że w spornej decyzji Komisja zakwalifikowała umowę cesji i licencji Krka jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel, opierając się na stwierdzeniu istnienia porozumienia w sprawie podziału rynku wynikającego z ugody i umowy licencyjnej Krka. Ponieważ Sąd stwierdził nieważność tego ustalenia, uznał on, że należy również, z tego tylko powodu, odrzucić kwalifikację jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel przyjętą w odniesieniu do umowy cesji i licencji Krka.

308    Z analizy zarzutów od pierwszego do piątego wynika jednak, że przedstawione w pkt 943–1032 zaskarżonego wyroku rozumowanie Sądu dotyczące kwalifikacji ugody i umowy licencyjnej Krka jest w całości niezgodne z prawem. Ponieważ założenie stanowiące podstawę rozumowania, za pomocą którego Sąd odrzucił kwalifikację ograniczenia konkurencji ze względu na cel przyjętą w odniesieniu do umowy cesji i licencji Krka, jest wadliwe, należy uwzględnić zarzut szósty.

B.      W przedmiocie zarzutu siódmego, dotyczącego istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na skutek w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE

1.      Istotne punkty spornej decyzji i zaskarżonego wyroku

a)      Sporna decyzja

309    W motywach 1214–1218 spornej decyzji Komisja wyjaśniła, że w celu dokonania oceny antykonkurencyjnych skutków porozumienia należy uwzględnić konkretne warunki, w jakich skutki te występują, w świetle nie tylko rzeczywistej konkurencji, ale również potencjalnej konkurencji. W motywach 1219 i 1220 tej decyzji Komisja dodała, że owej oceny należy dokonać na podstawie okoliczności faktycznych w chwili zawarcia tego porozumienia, z uwzględnieniem jego skutecznego wykonania.

310    W motywach 1221–1227 spornej decyzji Komisja wskazała, że skutki porozumienia należy porównać z sytuacją, która miałaby miejsce w braku tego porozumienia, w szczególności w zakresie potencjalnej konkurencji. Zgodnie z motywami 1228–1243 tej decyzji główna presja konkurencyjna wywierana na rynku peryndoprylu wynikała z wejścia na ten rynek generycznych wersji tego produktu leczniczego, bez którego to wejścia Servier mogła utrzymać swoje ceny na poziomie wyższym niż cena konkurencyjna. Ugody zawarte przez to przedsiębiorstwo z wytwórcami generycznych produktów leczniczych wywołały zatem bezpośrednio skutki antykonkurencyjne. W motywach 1244–1269 rzeczonej decyzji Komisja podkreśliła, że po zawarciu ugód ze spółkami Niche, Matrix, Teva, Krka i Lupin tylko dwóch wytwórców generycznych produktów leczniczych – Apotex i Sandoz – stanowiło poważne zagrożenie, jeśli chodzi o wejście na główne rynki Servier, co wskazuje, że w obliczu niewielkiej liczby potencjalnych konkurentów wyeliminowanie jednego z nich wystarczy do znacznego zmniejszenia prawdopodobieństwa takiego wejścia.

311    Jeśli chodzi konkretnie o zakwalifikowanie porozumień Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na skutek na rynkach we Francji, w Niderlandach i w Zjednoczonym Królestwie, które jako jedyne zostały uwzględnione w celu stwierdzenia tego naruszenia, z motywów 1813–1850 spornej decyzji wynika, że Krka była potencjalnym konkurentem Servier na tych rynkach i miała rzeczywiste i konkretne możliwości wejścia na nie w krótkim terminie. Krka wszczęła postępowania sądowe w Zjednoczonym Królestwie i przygotowywała się do wejścia na wspomniane rynki. Zachęcając to przedsiębiorstwo do rezygnacji z tego projektu, porozumienia Krka skutkowały wyeliminowaniem źródła potencjalnej konkurencji.

312    Ponadto porozumienia te znacząco zmniejszyły ryzyko wejścia innych wytwórców generycznych produktów leczniczych, którym Krka mogła dostarczać produkty na bazie peryndoprylu. Na podstawie tych elementów Komisja uznała, że skutkiem wspomnianych porozumień było znaczne ograniczenie potencjalnej konkurencji, i zauważyła w tym względzie w motywie 1850 tej decyzji, iż owe porozumienia „znacznie zwiększyły prawdopodobieństwo, że wyłączność Servier na rynku pozostanie niekwestionowana przez dłuższy okres i że konsumenci zostaną pozbawieni znacznej obniżki cen, która wynikałaby ze skutecznego wprowadzenia do obrotu generycznych produktów leczniczych w odpowiednim czasie”.

b)      Zaskarżony wyrok

313    Ze względów przedstawionych w pkt 1075–1234 zaskarżonego wyroku Sąd uwzględnił zarzut dziesiąty podniesiony w pierwszej instancji, w ramach którego Servier kwestionowała kwalifikację porozumień Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na skutek na trzech rozpatrywanych rynkach geograficznych.

314    W pierwszej kolejności, przypomniawszy w pkt 1078–1104 tego wyroku powody, które skłoniły Komisję do przyjęcia takiej kwalifikacji, Sąd uznał w pkt 1107–1139 owego wyroku, że orzecznictwo dotyczące uwzględnienia potencjalnych skutków porozumienia, w szczególności orzecznictwo wynikające z wyroków z dnia 21 stycznia 1999 r., Bagnasco i in. (C‑215/96 i C‑216/96, EU:C:1999:12, pkt 34), z dnia 23 listopada 2006 r., Asnef‑Equifax i Administración del Estado (C‑238/05, EU:C:2006:734, pkt 50), z dnia 28 lutego 2013 r., Ordem dos Técnicos Oficiais de Contas (C‑1/12, EU:C:2013:127, pkt 71) i z dnia 26 listopada 2015 r., Maxima Latvija (C‑345/14, EU:C:2015:784, pkt 30) nie ma zastosowania, jeżeli owo porozumienie zostało już wykonane. Zdaniem Sądu Komisja nie może stwierdzić ograniczenia konkurencji ze względu na skutek jedynie na podstawie ograniczenia, a nawet wyeliminowania źródła potencjalnej konkurencji. Dowód na istnienie takich skutków wymagałby wzięcia pod uwagę, w trosce o realizm, wszystkich istotnych okoliczności faktycznych, w szczególności tych, które miały miejsce po zawarciu danego porozumienia.

315    W drugiej kolejności Sąd stwierdził w pkt 1140–1217 zaskarżonego wyroku, że Komisja, opierając się wyłącznie na utrudnieniu potencjalnej konkurencji i hipotetycznych rozważaniach, błędnie zakwalifikowała ugodę Krka oraz umowę cesji i licencji Krka jako ograniczenie konkurencji ze względu na skutek.

316    Przede wszystkim ze względów przedstawionych w pkt 1142–1187 tego wyroku Sąd orzekł, że Komisja nie wykazała, iż w braku klauzuli o niewprowadzaniu do obrotu przewidzianej w ugodzie Krka przedsiębiorstwo to weszłoby prawdopodobnie na rynki we Francji, w Niderlandach i w Zjednoczonym Królestwie. Zgodnie z tym wyrokiem Komisja nie uwzględniła okoliczności, że Krka uznała ważność patentu 947, i nie wykazała, że w braku tej ugody konkurencja byłaby prawdopodobnie bardziej otwarta, ponieważ Komisja nie wskazała prawdopodobnego wpływu takiej sytuacji na ceny, produkcję lub innowację.

317    Następnie Sąd uznał w pkt 1188–1213 tego wyroku, że Komisja nie wykazała, iż w braku klauzuli o niekwestionowaniu ważności patentów przewidzianej w ugodzie Krka kontynuowanie sporów dotyczących patentu 947 prawdopodobnie, a wręcz w sposób niemalże pewny, pozwoliłoby na szybsze lub pełniejsze unieważnienie tego patentu. Zdaniem Sądu Komisja nie wykazała zatem, że klauzula ta skutkowała ograniczeniem konkurencji.

318    Wreszcie Sąd uznał w pkt 1214 i 1215 tego wyroku, że Komisja nie wykazała, iż umowa cesji i licencji Krka skutkowała ograniczeniem konkurencji, ponieważ umowa ta nie przewidywała żadnego środka wykluczającego analogicznego do klauzuli o niewprowadzaniu do obrotu.

319    W trzeciej kolejności, uwzględniwszy w pkt 1216 i 1217 zaskarżonego wyroku zarzut dotyczący braku antykonkurencyjnych skutków porozumień Krka, Sąd zbadał, „czy Komisja dopuściła się ponadto w [spornej] decyzji naruszenia prawa”. W tym względzie Sąd stwierdził w pkt 1219–1232 tego wyroku, że Komisja, nie uwzględniając przebiegu zdarzeń, które można było zaobserwować w okresie wydania spornej decyzji, i dokonując analizy konkurencji w kontekście braku porozumień Krka na podstawie hipotetycznych rozważań, ograniczyła w sposób nieuzasadniony swoje badanie skutków tych porozumień dla konkurencji zarówno w świetle orzecznictwa dotyczącego uwzględnienia potencjalnych skutków dla konkurencji, jak i orzecznictwa dotyczącego wyeliminowania potencjalnej konkurencji. Takie niepełne badanie jest sprzeczne z ustanowionym w art. 101 ust. 1 TFUE rozróżnieniem między ograniczeniami konkurencji ze względu na cel a ograniczeniami konkurencji ze względu na skutek.

2.      Argumentacja stron

320    Zarzut siódmy składa się z siedmiu części.

321    W ramach części pierwszej Komisja zarzuca Sądowi, że w pkt 1128, 1178, 1179 i 1227–1231 zaskarżonego wyroku uznał, iż skutek polegający na ograniczeniu potencjalnej konkurencji, choć rzeczywisty, nie wystarczy do stwierdzenia istnienia ograniczenia konkurencji ze względu na skutek.

322    W ramach części drugiej Komisja podnosi, że w pkt 1107–1128 i 1225 zaskarżonego wyroku Sąd popełnił błąd w wykładni i stosowaniu art. 101 ust. 1 TFUE, gdy uznał, iż uwzględnienie potencjalnych skutków nie wystarczy do wykazania skutków kartelu, który został już wprowadzony w życie.

323    W ramach części trzeciej Komisja krytykuje pkt 399, 1160, 1165, 1168, 1169, 1173, 1174, 1178, 1204, 1206, 1207, 1209, 1221 i 1223 zaskarżonego wyroku. Zarzuca ona Sądowi, że uznał, iż była zobowiązana wykazać, w szczególności w drodze spekulacji co do wyniku sporów dotyczących patentu 947, że w braku porozumień Krka przedsiębiorstwo to weszłoby prawdopodobnie na rynek peryndoprylu we Francji, w Niderlandach i w Zjednoczonym Królestwie.

324    W ramach części czwartej Komisja, popierana przez Zjednoczone Królestwo, krytykuje pkt 1089–1092, 1130–1133, 1151, 1170, 1181, 1210 i 1219 zaskarżonego wyroku. W szczególności w pkt 1130 tego wyroku Sąd uznał, że Komisja powinna uwzględnić okoliczności faktyczne zaistniałe po zawarciu porozumień. Tymczasem porozumienie należy analizować w chwili jego zawarcia w świetle prawdopodobnego rozwoju wydarzeń, jaki miałby miejsce na rynku w braku tego porozumienia.

325    W ramach części piątej Komisja podnosi, że w pkt 1148–1151 i 1154 zaskarżonego wyroku Sąd przeinaczył sporną decyzję, gdy stwierdził, iż w decyzji tej nie uwzględniono skutków patentu 947 i uznania przez Krka ważności tego patentu.

326    W ramach części szóstej Komisja zarzuca Sądowi, że zastąpił ustalenia poczynione w spornej decyzji własną oceną okoliczności faktycznych, przekraczając tym samym granice kontroli zgodności z prawem. W pkt 1162–1170 zaskarżonego wyroku Sąd uznał bowiem, po pierwsze, że decyzja Krka o dalszym kwestionowaniu patentu 947 po wydaniu decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. stanowiła zwykły zabieg mający na celu wzmocnienie jej pozycji podczas negocjacji z Servier, podczas gdy ocena ta nie opiera się na jakimkolwiek dowodzie pochodzącym z okresu zaistnienia okoliczności faktycznych, a po drugie, że Krka prawdopodobnie nie weszłaby na główne rynki Servier.

327    W ramach części siódmej Komisja krytykuje pkt 1198–1207 zaskarżonego wyroku. Sąd niesłusznie jej zdaniem nałożył na nią ciężar wykazania, że kontynuowanie przez Krka postępowań sądowych dotyczących patentów pozwoliłoby na szybsze lub pełniejsze unieważnienie patentu 947.

328    Jeśli chodzi o część pierwszą, Servier twierdzi, że wyeliminowanie źródła potencjalnej konkurencji może wystarczyć do wykazania istnienia negatywnych skutków dla konkurencji. W tym względzie Servier i EFPIA uważają, że Sąd zbadał konkurencję w rzeczywistym kontekście, w jakim miałaby ona miejsce w braku ugody Krka.

329    Co się tyczy części drugiej, Servier uważa, że rozróżnienie między porozumieniami w zależności od tego, czy zostały one wykonane, czy też nie, jest zasadne. W celu porównania struktury konkurencji wynikającej z porozumień, które już wprowadzono w życie, ze strukturą, która istniałaby w przypadku ich braku, konieczne jest uwzględnienie okoliczności faktycznych zaistniałych po zawarciu tych porozumień. Owo rozróżnienie, które zdaniem EFPIA nie jest nowe, jest zgodne z pkt 29 komunikatu Komisji zatytułowanego „Wytyczne w sprawie stosowania art. [101 TFUE] do porozumień o współpracy horyzontalnej” (Dz.U. 2001, C 3, s. 2). Część druga nie jest zatem zasadna.

330    Jeśli chodzi o część trzecią, zdaniem Servier i EFPIA Sąd nie wymagał wykazania prawdopodobnego wejścia Krka na rynek, lecz po prostu podważył element rozumowania zawartego w spornej decyzji. W każdym razie taki wymóg nie zobowiązywałby Komisji do spekulowania co do wyniku sporu dotyczącego patentu, ponieważ tak zwane wejście „z ryzykiem” na główne rynki Servier oznaczało z definicji, że Krka nie czekała na wynik tego sporu, aby dokonać takiego wejścia. Analiza scenariusza alternatywnego nie powinna się opierać na zwykłych spekulacjach, lecz na konkretnych dowodach. Ponadto okoliczność, że art. 101 TFUE chroni konkurencję jako taką, nie zwalnia Komisji z wykazania konkretnych skutków dla konkurencji.

331    Jeśli chodzi o część czwartą, argumentacja Komisji dotycząca uwzględnienia w zaskarżonym wyroku skutków zaistniałych po zawarciu porozumień Krka jest skierowana przeciwko dokonanej przez Sąd ocenie okoliczności faktycznych. Zdaniem Servier argumentację tę należy uznać za niedopuszczalną.

332    Co do istoty Servier wskazuje na wewnętrznie sprzeczny charakter argumentacji Komisji. Krytykując uwzględnienie zdarzeń, które miały miejsce po zawarciu porozumień Krka, instytucja ta twierdzi jednak, że wzięła pod uwagę takie zdarzenia ze względu na to, iż były one racjonalnie przewidywalne.

333    Servier kwestionuje jakiekolwiek naruszenie prawa przy porównywaniu sytuacji wywołanej przez porozumienia Krka z sytuacją wynikającą ze scenariusza alternatywnego. Uwzględnienie prawdopodobnego rozwoju wydarzeń dotyczy scenariusza alternatywnego. Tymczasem w spornej decyzji Komisja oparła się wyłącznie na hipotetycznych rozważaniach w celu scharakteryzowania sytuacji wywołanej przez te porozumienia.

334    Servier i EFPIA podnoszą niedopuszczalność części piątej, dotyczącej przeinaczenia, ponieważ Komisja ograniczyła się do odesłania do lektury wielu motywów spornej decyzji.

335    Zdaniem Servier i EFPIA część szósta jest niedopuszczalna, ponieważ Komisja krytykuje dokonaną przez Sąd ocenę okoliczności faktycznych. Ponadto argumentacja Komisji, w której instytucja ta ogranicza się do powtórzenia, że sporna decyzja jest zasadna, jest niejasna i nie wskazuje dokładnie naruszenia prawa, jakiego Sąd miał się dopuścić. Część szósta jest ponadto bezskuteczna, ponieważ nie może prowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku. W każdym wypadku owa część jest bezzasadna, ponieważ Komisja nie wyklucza w spornej decyzji, że Krka mogła działać ze względów taktycznych. Nie można stwierdzić żadnego przekroczenia granic kontroli sądowej.

336    Część siódma opiera się na błędnym zrozumieniu zaskarżonego wyroku. Komisja myli analizę sytuacji wywołanej przez porozumienia Krka z analizą sytuacji alternatywnej. Unieważnienie patentu 947 uzyskane przez Apotex nie jest hipotezą alternatywną, lecz faktem. Komisja powinna była przedstawić prawdopodobną sytuację alternatywną, bardziej konkurencyjną niż sytuacja wywołana przez porozumienia Krka.

3.      Ocena Trybunału

337    W ramach zarzutu siódmego Komisja krytykuje Sąd zasadniczo za to, że uznał, iż nie wykazano w spornej decyzji, że porozumienia Krka skutkowały ograniczeniem potencjalnej konkurencji, ponieważ instytucja ta nie zdołała udowodnić, że w braku tych porozumień Krka weszłaby prawdopodobnie na główne rynki Servier.

338    Jak podkreśliła rzecznik generalna w pkt 292 opinii, porozumienie między przedsiębiorstwami może wchodzić w zakres stosowania art. 101 ust. 1 TFUE nie tylko ze względu na jego cel, lecz również ze względu na jego skutki dla konkurencji, także wtedy, gdy skutki te naruszają potencjalną konkurencję ze strony przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstw, które – choć nieobecne na rynku właściwym – mają zdolność do wejścia na ów rynek, a tym samym wpływają na zachowanie przedsiębiorstw obecnych już na tym rynku. Ciężar dowodu w zakresie takich skutków dla potencjalnej konkurencji spoczywa na Komisji.

339    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału przypomnianym przez Sąd w pkt 1076 zaskarżonego wyroku w celu dokonania oceny istnienia antykonkurencyjnych skutków wywołanych przez porozumienie między przedsiębiorstwami należy porównać sytuację konkurencyjną wynikającą z tego porozumienia z sytuacją, która istniałaby w przypadku jego braku (zob. podobnie wyroki: z dnia 30 czerwca 1966 r., LTM, 56/65, EU:C:1966:38, s. 360; z dnia 11 września 2014 r., MasterCard i in./Komisja, C‑382/12 P, EU:C:2014:2201, pkt 161; a także z dnia 18 listopada 2021 r., Visma Enterprise, C‑306/20, EU:C:2021:935, pkt 74).

340    Owa metoda, zwana „metodą scenariusza alternatywnego”, ma na celu stwierdzenie, w ramach stosowania art. 101 ust. 1 TFUE, istnienia związku przyczynowego między z jednej strony porozumieniem między przedsiębiorstwami a z drugiej strony strukturą lub funkcjonowaniem konkurencji na rynku, na którym porozumienie to wywiera skutki. Pozwala ona zatem upewnić się, że kwalifikacja jako ograniczenia konkurencji ze względu na skutek jest zastrzeżona nie dla porozumień, które wykazują zwykłą korelację z pogorszeniem sytuacji konkurencyjnej na tym rynku, lecz dla tych porozumień, które są przyczyną tego pogorszenia.

341    Racją bytu metody scenariusza alternatywnego jest to, że ustalenie takiego związku przyczynowo-skutkowego napotyka na przeszkodę w postaci faktycznej niemożności zaobserwowania w tym samym czasie stanu rynku, na którym istnieje dane porozumienie, i stanu rynku bez tego porozumienia, ponieważ te dwa stany z definicji wzajemnie się wykluczają. Należy zatem porównać możliwą do zaobserwowania sytuację, a mianowicie sytuację wynikającą z tego porozumienia, z sytuacją, która miałaby miejsce, gdyby nie zawarto tego porozumienia. Wspomniana metoda wymaga zatem porównania możliwej do zaobserwowania sytuacji ze scenariuszem, który z definicji jest hipotetyczny, w tym znaczeniu, że nie został zrealizowany. Tymczasem ocena skutków porozumienia w świetle art. 101 TFUE pociąga za sobą konieczność uwzględnienia konkretnych ram, w jakie owo porozumienie się wpisuje, w szczególności kontekstu gospodarczego i prawnego, w jakim dane przedsiębiorstwa prowadzą działalność, charakteru towarów lub usług, których to dotyczy, jak również rzeczywistych warunków funkcjonowania i struktury rozpatrywanego rynku lub rynków. Wynika z tego, że scenariusz alternatywny, rozpatrywany przy założeniu niezawarcia wspomnianego porozumienia, musi być realistyczny i wiarygodny [zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 115–120].

342    Dla prawidłowego zastosowania metody scenariusza alternatywnego niezbędne jest zatem upewnienie się, że dokonane porównanie opiera się na zdrowych i możliwych do sprawdzenia podstawach, zarówno w odniesieniu do zaobserwowanej sytuacji, która wynika z porozumienia między przedsiębiorstwami, jak i w odniesieniu do scenariusza alternatywnego. W tym celu czasowy punkt odniesienia umożliwiający dokonanie takiego porównania powinien być taki sam dla zaobserwowanej sytuacji i dla scenariusza alternatywnego, przy czym antykonkurencyjny charakter zachowania podlega ocenie w momencie, w którym do niego doszło (zob. podobnie wyrok z dnia 6 grudnia 2012 r., AstraZeneca/Komisja, C‑457/10 P, EU:C:2012:770, pkt 110).

343    Wynika z tego, że – jak zauważyła rzecznik generalna w pkt 318 opinii – w zakresie, w jakim scenariusz alternatywny ma na celu przedstawienie realistycznego obrazu sytuacji rynkowej, jaka miałaby miejsce w przypadku braku zawarcia porozumienia, scenariusz ten nie może opierać się na zdarzeniach, które miały miejsce po dacie zawarcia tego porozumienia, właśnie dlatego, że w tej dacie owe zdarzenia nie wystąpiły i – co się tyczy okoliczności niniejszej sprawy – nie mogły wystąpić w przyszłości ze względu na istnienie porozumień Krka.

344    W odróżnieniu od scenariusza alternatywnego zaobserwowana sytuacja odpowiada warunkom konkurencji istniejącym w chwili zawarcia porozumienia i wynikającym z tego porozumienia. Sytuacja ta jest rzeczywista, wobec czego w celu jej oceny nie jest konieczne oparcie się na realistycznych założeniach. W związku z tym do celów stwierdzenia naruszenia art. 101 TFUE przy ocenie tej sytuacji można uwzględnić zdarzenia, które miały miejsce po zawarciu owego porozumienia. Jednakże zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 342 niniejszego wyroku takie zdarzenia mają znaczenie jedynie w zakresie, w jakim przyczyniają się do określenia warunków konkurencji istniejących w chwili popełnienia tego naruszenia, wynikających bezpośrednio z istnienia owego porozumienia.

345    W niniejszej sprawie w pkt 1078–1103 zaskarżonego wyroku Sąd przeanalizował podejście przyjęte przez Komisję w spornej decyzji w celu zakwalifikowania ugód patentowych zawartych między Servier i wytwórcami generycznych produktów leczniczych, o których mowa w tej decyzji, i podkreślił hipotetyczny charakter tego podejścia. Ponadto w pkt 1107–1139 tego wyroku Sąd orzekł, że orzecznictwo, zgodnie z którym porozumienie między przedsiębiorstwami może zostać zakwalifikowane jako ograniczenie konkurencji ze względu na skutek z uwagi na jego potencjalne skutki, przestaje mieć zastosowanie, gdy porozumienie to zostało wprowadzone w życie.

346    Ponieważ rzeczywiste skutki takiego porozumienia dla konkurencji można zaobserwować w świetle zdarzeń, które miały miejsce po jego zawarciu, Sąd uznał w pkt 1122 i 1123 tego wyroku, że paradoksalne byłoby pozwolenie Komisji na wykazanie istnienia skutków antykonkurencyjnych poprzez przeprowadzenie jedynie analizy scenariusza alternatywnego wyłącznie na podstawie potencjalnych skutków porozumienia, podczas gdy, po pierwsze, instytucja ta dysponuje możliwymi do zaobserwowania elementami w odniesieniu do rzeczywistych skutków tego porozumienia, a po drugie, jedynie w przypadku ograniczenia konkurencji ze względu na cel spoczywający na Komisji ciężar udowodnienia antykonkurencyjnych skutków może zostać złagodzony.

347    W ten sposób Sąd pominął, w zakresie trzech głównych aspektów, charakterystykę metody scenariusza alternatywnego nierozerwalnie związanej z oceną ograniczenia konkurencji ze względu na skutek do celów stosowania art. 101 TFUE.

348    W pierwszej kolejności Sąd orzekł, że ocena antykonkurencyjnych skutków ugody Krka opierała się na hipotetycznym podejściu i niepełnej analizie tych skutków, ponieważ Komisja nie uwzględniła w scenariuszu alternatywnym rzeczywistego przebiegu zdarzeń, które miały miejsce po zawarciu tej ugody. Jednakże to rozumowanie Sądu pomija okoliczność, że – jak przypomniano w pkt 341–343 niniejszego wyroku – ustalenie antykonkurencyjnych skutków porozumienia wymaga zastosowania scenariusza alternatywnego, który z definicji jest hipotetyczny, w tym znaczeniu, że nie został zrealizowany, i który nie może zatem opierać się na okolicznościach zaistniałych po zawarciu rzeczonego porozumienia. Wynika z tego, że Sąd naruszył prawo przy wykładni i stosowaniu art. 101 ust. 1 TFUE i doprowadził do tego, że uzasadnienie przedstawione w pkt 1078–1103, 1089, 1090, 1102, 1151, 1170, 1181, 1203, 1210, 1219–1223 i 1227 zaskarżonego wyroku jest niezgodne z prawem.

349    W drugiej kolejności, orzekając w pkt 1107–1139 zaskarżonego wyroku, że orzecznictwo, zgodnie z którym porozumienie między przedsiębiorstwami można zakwalifikować jako ograniczenie konkurencji ze względu na skutek z uwagi na jego potencjalne skutki, przestaje mieć zastosowanie, gdy owo porozumienie wprowadzono w życie, na tej podstawie, że można zaobserwować rzeczywiste skutki tego porozumienia dla konkurencji, Sąd oparł swoje rozumowanie na wadliwym rozumieniu racji bytu, celu i funkcjonowania metody scenariusza alternatywnego, przypomnianych w pkt 340–344 niniejszego wyroku.

350    Prawdą jest, że w przypadku porozumienia, którego wprowadzenie w życie zmieniło liczbę lub zachowanie przedsiębiorstw obecnych już na tym samym rynku, zastosowanie metody scenariusza alternatywnego może – z praktycznego punktu widzenia i stosownie do okoliczności faktycznych – być podobne do porównania stanu konkurencji między tymi przedsiębiorstwami przed zawarciem owego porozumienia z jednej strony i koordynacji między rzeczonymi przedsiębiorstwami wynikającej z wprowadzenia tego porozumienia w życie z drugiej strony, co może zostać potwierdzone, stosownie do okoliczności, zdarzeniami, które miały miejsce po jego zawarciu.

351    Jednakże w przypadku gdy porozumienie nie prowadzi do zmiany, lecz – przeciwnie – do utrzymania w niezmienionej postaci liczby lub zachowania konkurujących przedsiębiorstw obecnych już na tym rynku poprzez przesunięcie lub opóźnienie wejścia na ten rynek nowego konkurenta, zwykłe porównanie sytuacji stwierdzonych na owym rynku przed wprowadzeniem w życie tego porozumienia i po jego wprowadzeniu w życie byłoby niewystarczające, aby pozwolić na stwierdzenie braku skutku antykonkurencyjnego. W takiej bowiem sytuacji skutek antykonkurencyjny polega na pewnym zniknięciu, ze względu na rzeczone porozumienie, źródła konkurencji, która w chwili zawarcia owego porozumienia pozostaje potencjalna, w zakresie, w jakim pochodzi ona od przedsiębiorstwa, które wprawdzie nie jest jeszcze obecne na danym rynku, lecz jest w stanie wpływać na zachowanie przedsiębiorstw obecnych już na tym rynku ze względu na wiarygodną groźbę w postaci swego wejścia na ten rynek.

352    Ponadto, jak zauważyła rzecznik generalna w pkt 326 opinii, dokonane przez Sąd w pkt 1107–1139 zaskarżonego wyroku – dla celów kwalifikacji jako ograniczenia konkurencji ze względu na skutek – rozróżnienie między porozumieniami zawartymi przez przedsiębiorstwa w zależności od tego, czy zostały one wprowadzone w życie, czy też nie, narusza utrwalone orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym skutki ograniczające konkurencję mogą być zarówno rzeczywiste, jak i potencjalne, aczkolwiek muszą być wystarczająco odczuwalne (zob. podobnie wyroki: z dnia 9 lipca 1969 r., Völk, 5/69, EU:C:1969:35, pkt 7; a także z dnia 23 listopada 2006 r., Asnef‑Equifax i Administración del Estado, C‑238/05, EU:C:2006:734, pkt 50), i prowadzi do ograniczenia pełnej skuteczności zakazu ustanowionego w art. 101 ust. 1 TFUE.

353    W trzeciej kolejności, jak przypomniano w pkt 340 niniejszego wyroku, celem metody scenariusza alternatywnego nie jest przewidzenie, jakie byłoby zachowanie strony, gdyby nie zawarła ona porozumienia ze swoim konkurentem lub konkurentami, lecz ustalenie związku przyczynowego między tym porozumieniem a pogorszeniem się sytuacji konkurencyjnej na rynku na podstawie scenariusza alternatywnego, który – choć hipotetyczny – musi być jednak realistyczny i wiarygodny. W tym względzie Trybunał miał już okazję wyjaśnić, w kontekście ugody w sporze patentowym w zamian za płatność odwróconą, że scenariusz alternatywny ma wyłącznie na celu ustalenie realistycznych możliwości zachowania wytwórcy generycznych produktów leczniczych w braku tej ugody. Wprawdzie rzeczony scenariusz alternatywny nie pominie szans na wygranie przez tego wytwórcę postępowania patentowego czy też prawdopodobieństwa zawarcia ugody o mniej restrykcyjnym charakterze, elementy te są jednak jednymi z wielu, które należy wziąć pod uwagę. W konsekwencji przy opracowywaniu scenariusza alternatywnego do podmiotu, na którym spoczywa ciężar dowodu w zakresie istnienia odczuwalnych potencjalnych lub rzeczywistych skutków dla konkurencji, nie należy definitywne stwierdzenie w kwestii szans na wygraną wytwórcy generycznych produktów leczniczych w sporze dotyczącym patentu lub w kwestii prawdopodobieństwa zawarcia ugody o mniej restrykcyjnym charakterze [zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 119–121].

354    Z elementów tych wynika, że Komisja jest zobowiązana udowodnić, iż scenariusz alternatywny przyjęty w decyzji stwierdzającej istnienie ograniczenia konkurencji ze względu na skutek jest realistyczny i wiarygodny.

355    W niniejszym przypadku do Sądu należało zbadanie, czy zastosowany przez Komisję scenariusz alternatywny spełnia te kryteria. Tymczasem w zakresie, w jakim ograniczenie konkurencji stwierdzone w spornej decyzji polegało na wyeliminowaniu w sposób pewny i umyślny źródła potencjalnej konkurencji wywieranej przez Krka na Servier za pomocą jej peryndoprylu składającego się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947, analiza scenariusza alternatywnego odpowiadała zasadniczo analizie istnienia tej potencjalnej konkurencji, ponieważ wyeliminowanie takiej konkurencji, przy założeniu, że zostało wykazane, stanowi z definicji wystarczająco odczuwalny skutek w zakresie konkurencji w rozumieniu orzecznictwa przypomnianego w pkt 352 niniejszego wyroku. Tak więc w celu ustalenia, czy porozumienia Krka, zakazując Krka wejścia na rynki we Francji, w Niderlandach i w Zjednoczonym Królestwie, wywarły udowodniony wpływ na potencjalną konkurencję, należało sprawdzić, zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 101 i tym, co stwierdzono w pkt 351 niniejszego wyroku, czy Krka miała realną i konkretną możliwość wejścia na te rynki w terminie umożliwiającym wywieranie presji konkurencyjnej na Servier, w związku z czym groźbę takiego wejścia można było uznać za realistyczną i wiarygodną.

356    Tymczasem orzekając w pkt 1142–1168 zaskarżonego wyroku, że Komisja nie udowodniła, iż w braku klauzuli o niewprowadzaniu do obrotu przewidzianej w ugodzie Krka przedsiębiorstwo to weszłoby prawdopodobnie na rynki we Francji, w Niderlandach i w Zjednoczonym Królestwie, a w pkt 1188–1213 tego wyroku, że Komisja nie udowodniła, iż w braku klauzuli o niekwestionowaniu ważności patentów przewidzianej w tej ugodzie dalsze prowadzenie postępowań spornych w celu zakwestionowania ważności patentu 947, zgodnie z brzmieniem pkt 1203 tego wyroku, „prawdopodobnie, a wręcz w sposób niemalże pewny, pozwolił[o]by na szybsze lub pełniejsze unieważnienie tego patentu”, Sąd popełnił błąd przy wykładni i stosowaniu art. 101 ust. 1 TFUE i doprowadził do tego, że pkt 1147–1168 oraz 1188–1213 zaskarżonego wyroku są niezgodne z prawem.

357    Stwierdzone w ten sposób naruszenia prawa skutkują niezgodnością z prawem całego rozumowania Sądu dotyczącego kwalifikacji porozumień Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na skutek, przedstawionego w pkt 1075–1234 zaskarżonego wyroku.

358    W świetle powyższego należy uwzględnić zarzut siódmy, bez konieczności odrębnego orzekania w przedmiocie każdej z części tego zarzutu, a w szczególności części piątej, dotyczącej przeinaczenia spornej decyzji, a także części szóstej, zgodnie z którą Sąd zastąpił ocenę Komisji swoją własną oceną.

C.      W przedmiocie zarzutów od ósmego do jedenastego, dotyczących naruszenia art. 102 TFUE

359    Zarzuty ósmy i dziewiąty dotyczą naruszeń prawa przy ocenie znaczenia, jakie dla celów określenia właściwego rynku produktowego przypisano cenie i zamienności terapeutycznej peryndoprylu. Zarzut dziesiąty dotyczy niedopuszczalności niektórych dokumentów załączonych przez Servier do jej pism procesowych w pierwszej instancji. Zarzut jedenasty dotyczy naruszeń prawa w odniesieniu do definicji rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego peryndoprylu.

1.      Istotne punkty spornej decyzji i zaskarżonego wyroku

a)      Sporna decyzja

360    Do celów stosowania art. 102 TFUE Komisja przede wszystkim zdefiniowała w spornej decyzji rynek właściwy jako rynek peryndoprylu na podstawie obserwacji przeprowadzonych w latach 2000–2009 we Francji, w Niderlandach, w Polsce i w Zjednoczonym Królestwie, opierając się zasadniczo na dwóch elementach.

361    Po pierwsze, w motywach 2445–2457 tej decyzji uznała ona, że wśród szesnastu produktów leczniczych ACE o tym samym sposobie działania i o podobnych wskazaniach terapeutycznych i skutkach ubocznych peryndopryl posiada pewne szczególne cechy uwydatnione przez Servier w jej działaniach promocyjnych skierowanych do lekarzy w celu prowadzenia polityki odróżnienia się od innych produktów leczniczych ACE.

362    Po drugie, w motywach 2460–2495, 2528 i 2546 rzeczonej decyzji wskazała ona, że znaczny spadek cen innych produktów leczniczych ACE wynikający z pojawienia się odmian generycznych nie doprowadził do spadku cen peryndoprylu i wydatków promocyjnych Servier, które utrzymywały się na stałym poziomie w całym rozpatrywanym okresie, ani do spadku wielkości sprzedaży peryndoprylu, która stale rosła. Ten spadek cen nie przełożył się zatem na przeniesienie popytu na peryndopryl na te inne produkty lecznicze ACE. Komisja wywnioskowała stąd, że wobec braku znaczącej presji konkurencyjnej ze strony innych produktów leczniczych ACE w tym samym okresie Servier była zatem w stanie zachowywać się w znacznej mierze niezależnie od wytwórców tych produktów leczniczych. Zdaniem Komisji sytuacja ta kontrastowała z sytuacją wynikającą z wejścia na rynek generycznych wersji peryndoprylu, którego skutkiem było obniżenie średnich cen tego produktu leczniczego o 27 % we Francji, 81 % w Niderlandach, 17 % w Polsce i 90 % w Zjednoczonym Królestwie.

363    Następnie Komisja stwierdziła w motywach 2561–2600 spornej decyzji, że Servier zajmowała pozycję dominującą na rynku peryndoprylu we Francji, w Niderlandach, w Polsce i w Zjednoczonym Królestwie. Instytucja ta stwierdziła ponadto w motywach 2601–2758 owej decyzji, że Servier posiadała również pozycję dominującą na rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego tego produktu leczniczego.

364    Wreszcie w motywach 2759–2998 rzeczonej decyzji Komisja uznała, że jednolita i ciągła strategia Servier mająca na celu opóźnienie wejścia na rynek generycznych wersji peryndoprylu poprzez połączenie w szczególności nabycia technologii dotyczącej składnika aktywnego tego produktu leczniczego z ugodami patentowymi w zamian za płatność odwróconą stanowi jednolite i ciągłe naruszenie art. 102 TFUE.

b)      Zaskarżony wyrok

365    W pkt 1367–1552 zaskarżonego wyroku Sąd uznał, że Komisja niesłusznie ograniczyła definicję właściwego rynku produktowego jedynie do peryndoprylu, z wyłączeniem innych produktów leczniczych ACE.

366    Po oddaleniu pierwszego zarzutu szczegółowego Servier, dotyczącego nieuwzględnienia wszystkich elementów kontekstu gospodarczego, Sąd uwzględnił następnie zarzut szczegółowy dotyczący błędu w ocenie substytucyjności peryndoprylu i innych produktów leczniczych ACE. W tym względzie Sąd orzekł w pkt 1418–1482 zaskarżonego wyroku, że Komisja popełniła błąd, gdy uznała, iż istniały różnice terapeutyczne między peryndoprylem a innymi produktami leczniczymi ACE, w pkt 1483–1533 tego wyroku – że Komisja nie wykazała, iż inercja i lojalność lekarzy przepisujących peryndopryl przyczyniały się do ograniczenia presji konkurencyjnej wywieranej przez inne produkty lecznicze ACE, w pkt 1514–1540 owego wyroku – że Komisja nie doceniła skłonności pacjentów leczonych peryndoprylem do zmiany produktu leczniczego, a w pkt 1541–1566 rzeczonego wyroku – że Komisja nie uwzględniła znaczenia działań promocyjnych Servier.

367    Wreszcie z powodów przedstawionych w pkt 1567–1585 zaskarżonego wyroku Sąd uwzględnił zarzut szczegółowy, w którym Servier podniosła, że przy określeniu rynku właściwego Komisja przypisała nadmierne znaczenie cenom. W pkt 1586 tego wyroku Sąd uznał, że nie ma potrzeby orzekania w przedmiocie zarzutu szczegółowego Servier dotyczącego błędów metodologicznych mających wpływ na analizę ekonometryczną Komisji.

368    W pkt 1595–1608 i 1611–1622 rzeczonego wyroku Sąd stwierdził, że nieważne są ustalenia Komisji odnoszące się do istnienia pozycji dominującej na rynku peryndoprylu oraz na rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego tego produktu leczniczego. Wobec braku prawidłowej definicji właściwego rynku produktowego Sąd, ze względów wskazanych w pkt 1625–1632 tego wyroku, uchylił ustalenia poczynione w spornej decyzji w odniesieniu do nadużycia pozycji dominującej przypisywanego Servier.

369    W świetle tych okoliczności Sąd stwierdził nieważność art. 6 i art. 7 ust. 6 spornej decyzji.

2.      W przedmiocie zarzutu ósmego

a)      Argumentacja stron

370    W ramach zarzutu ósmego Komisja czyni Sądowi zarzut z tego, że orzekł, iż przy definiowaniu właściwego rynku produktowego Komisja przypisała w spornej decyzji nadmierne znaczenie cenom. Zarzut ten składa się z sześciu części.

371    W ramach części pierwszej, trzeciej i piątej zarzutu ósmego Komisja kwestionuje zasadniczo dokonaną przez Sąd w pkt 1380–1405 i 1567–1586 zaskarżonego wyroku ocenę definicji rynku właściwego.

372    Komisja podnosi przede wszystkim, że w pkt 1567–1586 tego wyroku Sąd, do celów tego wytyczenia granic, zminimalizował znaczenie, jakie należało przypisać cenom peryndoprylu, i uprzywilejował względy dotyczące jakości tego produktu leczniczego. Sąd nie wziął pod uwagę okoliczności, że ceny peryndoprylu utrzymywały się na stałym poziomie i że wielkość sprzedaży tego produktu leczniczego wzrosła, podczas gdy ceny innych produktów leczniczych ACE znacząco spadły (w Polsce o 28–90 %, we Francji o 47–58 %, w Zjednoczonym Królestwie o 88–90 %, a w Niderlandach o 94–97 %) w następstwie pojawienia się generycznych wersji tych produktów leczniczych. Sąd oparł się na rozróżnieniu między presją konkurencyjną o charakterze jakościowym i presją konkurencyjną o charakterze „cenowym”, które jest sztuczne, abstrakcyjne i sprzeczne z metodą ustanowioną w celu zdefiniowania rynku właściwego i z wnioskami płynącymi z wyroku z dnia 6 grudnia 2012 r., AstraZeneca/Komisja (C‑457/10 P, EU:C:2012:770).

373    Komisja utrzymuje ponadto, że Sąd przecenił rolę lekarzy przepisujących leki w ocenie charakterystyki popytu na peryndopryl. Po pierwsze, w pkt 1393–1355 zaskarżonego wyroku Sąd błędnie orzekł, że popyt był zdeterminowany wyłącznie przez tych lekarzy przepisujących leki, bez uwzględnienia innych istotnych czynników. Po drugie, zdaniem Komisji fakt, że lekarze przepisujący leki nie są wrażliwi na ceny, daje większą swobodę Servier, która nie musi dostosowywać swoich cen, aby przekonać tych lekarzy do przepisywania jej peryndoprylu. Koncentrując się na presji wywieranej na lekarzy przepisujących leki, a nie na presji wywieranej na Servier, Sąd błędnie zastosował pojęcie rynku właściwego.

374    Wreszcie Komisja twierdzi, że w pkt 1385, 1395, 1397, 1401, 1404, 1576–1579 i 1584 zaskarżonego wyroku Sąd pominął znaczenie konkurencji ze strony generycznych wersji peryndoprylu. Stwierdziwszy to znaczenie, Sąd powinien był uznać, że inne produkty lecznicze ACE nie wywierały żadnej presji na peryndopryl. Sztuczne jest uznanie, jak uczynił to Sąd w pkt 1392 tego wyroku, że presja konkurencyjna wywierana przez generyczne produkty lecznicze może zostać uwzględniona dopiero po ich faktycznym wejściu na rynek.

375    W częściach drugiej, czwartej i szóstej zarzutu ósmego Komisja podnosi w istocie, że uzasadnienie pkt 1392 i 1567–1566 zaskarżonego wyroku jest niewystarczające lub wewnętrznie sprzeczne.

376    Servier uważa, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku jest wystarczające i pozbawione wewnętrznych sprzeczności.

377    Co do istoty Servier i EFPIA twierdzą przede wszystkim, że Sąd nie naruszył prawa, gdy przypisał mniejszą wartość – w porównaniu z Komisją – znaczeniu czynnika cenowego. W sektorze farmaceutycznym aspekty terapeutyczne łagodzą presję konkurencyjną wywieraną przez ceny. Sąd nie zignorował znacznego spadku cen innych produktów leczniczych ACE, lecz orzekł, że stabilność cen peryndoprylu nie wystarczy, aby wykluczyć istnienie presji konkurencyjnej wywieranej na peryndopryl przez te inne produkty lecznicze. Sąd nie wykluczył znaczenia analizy wielkości sprzedaży peryndoprylu, lecz jedynie skrytykował znaczenie, jakie Komisja przypisała stabilności ceny tego produktu leczniczego. Ponadto w pkt 1499 i 1500 zaskarżonego wyroku wskazał on, że ilość innych sprzedawanych produktów leczniczych ACE również wzrosła, i to w większym stopniu w przypadku ramiprylu niż w przypadku peryndoprylu. Co się tyczy rentowności Servier, Sąd stwierdził w pkt 1559 tego wyroku, że Komisja nigdy nie oparła się na tym elemencie w celu zdefiniowania rynku właściwego. Sąd przeprowadził całościową analizę presji konkurencyjnej, nie dokonując jej zhierarchizowania.

378    Servier uważa ponadto, że argumentacja Komisji dotycząca niewrażliwości lekarzy przepisujących leki na ceny jest niedopuszczalna, ponieważ dotyczy dokonanej przez Sąd oceny okoliczności faktycznych. W każdym razie argumentacja ta jest bezzasadna. Sąd nie zminimalizował bowiem czynników związanych z cenami, lecz ocenił je, biorąc pod uwagę fakt, że szczególne cechy sektora farmaceutycznego ograniczały presję konkurencyjną wywieraną przez ceny, i nie naruszył przy tym funkcji definicji rynku.

379    Wreszcie Sąd nie pominął presji konkurencyjnej wywieranej przez generyczne produkty lecznicze na peryndopryl. Przeciwnie, w pkt 1579 zaskarżonego wyroku Sąd orzekł, że spadek cen tego produktu leczniczego wynikający z wejścia na rynek wersji generycznych nie pozwala stwierdzić braku presji konkurencyjnej przed tym wejściem. Okoliczność, że owe generyczne produkty lecznicze są najbliższymi konkurentami peryndoprylu, nie oznacza, iż inne produkty lecznicze ACE nie wywierały presji konkurencyjnej na ten produkt leczniczy, której istnienie potwierdza polityka promocyjna i wewnętrzna strategia Servier, jak wynika z pkt 1550, 1577 i 1590 tego wyroku.

b)      Ocena Trybunału

380    Na wstępie należy zauważyć, że – wbrew temu, co twierdzi Servier – argumentacja Komisji odnosząca się do okoliczności, iż wybór dokonywany przez lekarzy przy przepisywaniu produktu leczniczego jest podyktowany w mniejszym stopniu względami związanymi z ceną tego produktu leczniczego niż względami natury terapeutycznej, nie dotyczy oceny okoliczności faktycznych dokonanej przez Sąd, lecz kwalifikacji prawnej tej oceny. Argumentacja ta ma bowiem na celu zakwestionowanie zarówno uzasadnienia, jak i kryteriów prawnych, na podstawie których Sąd uznał, że przy definiowaniu rynku właściwego Komisja przypisała w spornej decyzji zbyt duże znaczenie cenom peryndoprylu. Należy zatem oddalić zarzut oparty na częściowej niedopuszczalności zarzutu ósmego.

381    Jeśli chodzi o ocenę tego zarzutu co do istoty, należy przypomnieć, że określenie rynku właściwego w ramach stosowania art. 102 TFUE stanowi co do zasady warunek wstępny oceny ewentualnego istnienia pozycji dominującej danego przedsiębiorstwa (zob. podobnie wyrok z dnia 21 lutego 1973 r., Europemballage i Continental Can/Komisja, 6/72, EU:C:1973:22, pkt 32), mający na celu określenie ram, w obrębie których powinno się oceniać, czy owo przedsiębiorstwo jest w stanie zachowywać się w sposób w znacznej mierze niezależny od swoich konkurentów, klientów i konsumentów [zob. podobnie wyroki: z dnia 9 listopada 1983 r., Nederlandsche Banden‑Industrie‑Michelin/Komisja, 322/81, EU:C:1983:313, pkt 37; a także z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 127].

382    Określenie rynku właściwego wymaga zdefiniowania, po pierwsze, rynku produktowego, a następnie, po drugie, jego rynku geograficznego (zob. podobnie wyrok z dnia 14 lutego 1978 r., United Brands i United Brands Continentaal/Komisja, 27/76, EU:C:1978:22, pkt 10, 11).

383    Co się tyczy rynku produktowego, z orzecznictwa Trybunału wynika, że pojęcie rynku właściwego oznacza, iż może na nim istnieć skuteczna konkurencja między produktami lub usługami stanowiącymi jego część, co zakłada wystarczający stopień zamienności wszystkich produktów lub usług stanowiących część tego samego rynku w odniesieniu do tego samego zastosowania. Zamienności lub substytucyjności nie ocenia się tylko w świetle obiektywnych cech rozpatrywanych produktów i usług. Należy również uwzględnić warunki konkurencji oraz strukturę popytu i podaży na rynku (wyrok z dnia 23 stycznia 2018 r., Hoffmann‑La Roche i in., C‑179/16, EU:C:2018:25, pkt 51 i przytoczone tam orzecznictwo).

384    Z powyższego wynika, że ocena substytucyjności dwóch produktów nie ogranicza się do ustalenia, czy z funkcjonalnego punktu widzenia produkty te są w stanie zaspokoić tę samą potrzebę, lecz wymaga ponadto ustalenia, czy pod względem gospodarczym owe produkty są faktycznie substytutami. Substytucyjność ekonomiczną dwóch produktów można stwierdzić, gdy zmiany ich cen względnych prowadzą do przesunięcia sprzedaży z jednego z nich na drugi. W tym względzie należy podkreślić, że – jak wynika z pkt 13 komunikatu w sprawie definicji rynku, o którym mowa w pkt 2 niniejszego wyroku i do którego Sąd odniósł się w pkt 1384 zaskarżonego wyroku – z gospodarczego punktu widzenia substytucyjność popytu stanowi najbardziej bezpośrednią oraz skuteczną siłę dyscyplinującą działającą na dostawców danego produktu. Ocena tej substytucyjności polega zasadniczo na ocenie krzyżowej elastyczności popytu w stosunku do ceny poprzez określenie, czy konsumenci produktu objętego małą, lecz stałą podwyżką cen przestawią się na produkty będące substytutami.

385    W niniejszej sprawie Sąd stwierdził w pkt 1404 zaskarżonego wyroku względną nieelastyczność popytu na peryndopryl w stosunku do cen innych produktów leczniczych ACE i podkreślił w pkt 1573 tego wyroku, że Servier nie zakwestionowała tej okoliczności faktycznej. Okoliczność ta opiera się na przedstawionym w motywach 2460–2495 spornej decyzji spostrzeżeniu, zgodnie z którym pomimo znacznego spadku cen produktów leczniczych ACE przeznaczonych do tego samego zastosowania terapeutycznego co peryndopryl cena peryndoprylu pozostała stabilna, a wielkość jego sprzedaży wzrosła w okresie referencyjnym.

386    Sąd uznał jednak w istocie w pkt 1574–1586 zaskarżonego wyroku, że okoliczność, iż popyt na peryndopryl pozostał stabilny pomimo znacznego spadku cen innych produktów leczniczych ACE, „nie pozwala na stwierdzenie braku jakościowej i niecenowej presji konkurencyjnej” aż do czasu pojawienia się generycznych wersji peryndoprylu, ponieważ ze względu na w szczególności specyfikę sektora farmaceutycznego konkurencja – wynikająca między innymi z działań promocyjnych wytwórców innych produktów leczniczych inhibitorów ACE – opiera się nie tylko na cenach, ale również na jakości produktów leczniczych uznanej przez lekarzy przepisujących leki. W pkt 1584 rzeczonego wyroku Sąd wywiódł z tego, że Komisja, definiując właściwy rynek produktowy, przypisała w spornej decyzji nadmierne znaczenie czynnikowi ceny.

387    Należy jednak podkreślić, że dla celów zdefiniowania rynku właściwego cena oraz ilość sprzedanego produktu nie są wyrazem odrębnego rodzaju konkurencji, którą można by przeciwstawić konkurencji zależnej od jakości tego produktu lub wysiłków podjętych w celu zapewnienia jego promocji handlowej. Przeciwnie, substytucyjność ekonomiczna odzwierciedla wszystkie cechy rozpatrywanych produktów, w tym cechy związane z kosztami ich promocji, a także z ich samoistną lub postrzeganą jakością. Motywacja do dostarczenia produktu wysokiej jakości zależy bowiem ostatecznie od gotowości konsumenta do zapłacenia za tę jakość, i to niezależnie od faktu, że – jak słusznie zauważył Sąd – popyt na produkty lecznicze jest kształtowany w większym stopniu przez wybory dokonywane przez lekarzy przepisujących leki niż przez wybory ich pacjentów i że zasadniczo ci ostatni nie płacą pełnej ceny – niezależnie od tego, czy jest ona regulowana, czy też nie – ze względu na udział różnych mechanizmów ubezpieczenia zdrowotnego.

388    Wynika z tego, że – niezależnie od specyfiki sektora farmaceutycznego związanej z obowiązującymi przepisami, roli lekarzy przepisujących leki i refundacji produktów leczniczych przez mechanizmy ubezpieczeniowe – substytucyjność ekonomiczną produktów leczniczych należy badać w świetle przesunięć w sprzedaży między produktami leczniczymi o tych samych wskazaniach terapeutycznych, które to przesunięcia wynikają ze zmian cen względnych tych produktów leczniczych. Stwierdzenie braku takiej substytucyjności wskazuje na istnienie odrębnego rynku, bez względu na jego przyczyny, niezależnie od tego, czy chodzi o samoistną jakość produktu lub produktów leczniczych objętych tym rynkiem, czy też o działania promocyjne podejmowane przez ich wytwórców.

389    Rozważania te zostały zresztą należycie uwzględnione przez Sąd, gdy w pkt 1380–1398 zaskarżonego wyroku określił on zasady mające zastosowanie do wytyczenia granic właściwego rynku produktowego w sektorze farmaceutycznym. Z jednej strony stwierdził on bowiem w pkt 1386 tego wyroku, że „szczególne cechy charakteryzujące mechanizmy konkurencji w sektorze farmaceutycznym nie odbierają czynnikom cenowym znaczenia dla oceny presji konkurencyjnej, aczkolwiek czynniki te muszą być jednak oceniane we właściwym dla nich kontekście”. Z drugiej strony Sąd wyjaśnił w pkt 1390 tego wyroku, iż „okoliczność, że presja konkurencyjna wywierana przez ceny jest znacznie ograniczona w sektorze farmaceutycznym […] może uzasadniać określenie wąskich rynków” i stwierdził w pkt 1391 tego wyroku, że w przypadku gdy „grupa produktów nie podlega w sposób znaczący presji konkurencyjnej ze strony innych produktów, tak że owa grupa może być uważana za tworzącą właściwy rynek produktowy, rodzaj lub charakter czynników, które chronią tę grupę produktów przed wszelką znaczną presją konkurencyjną, ma jedynie ograniczone znaczenie, ponieważ stwierdzenie braku tego rodzaju presji konkurencyjnej pozwala uznać, iż przedsiębiorstwo posiadające pozycję dominującą na tak zdefiniowanym rynku jest w stanie naruszać interesy konsumentów na tym rynku, utrudniając utrzymanie skutecznej konkurencji poprzez zachowania noszące znamiona nadużycia”.

390    Sąd nie mógł zatem, nie popadając w oczywistą sprzeczność i nie naruszając tych zasad, które właśnie słusznie sformułował, orzec w pkt 1399–1405 i 1574–1586 zaskarżonego wyroku, że względna nieelastyczność popytu na peryndopryl w stosunku do ceny była w niewielkim stopniu istotna dla określenia rynku właściwego, ponieważ można ją wyjaśnić lub uzasadnić jakością tego produktu leczniczego i zakresem działań promocyjnych jego wytwórcy. Sąd naruszył więc prawo i doprowadził do tego, że pkt 1399–1405 i 1574–1586 tego wyroku są niezgodne z prawem.

391    W konsekwencji należy uwzględnić zarzut ósmy w całości.

3.      W przedmiocie zarzutów dziewiątego i dziesiątego

392    W ramach zarzutu dziewiątego Komisja podnosi, że Sąd naruszył prawo, gdy w pkt 1418–1566 zaskarżonego wyroku zakwestionował dokonaną na potrzeby określenia rynku peryndoprylu analizę stosunku zamienności terapeutycznej tego produktu leczniczego i innych produktów leczniczych ACE. W ramach zarzutu dziesiątego Komisja krytykuje Sąd za to, że w pkt 1461–1463 rzeczonego wyroku uznał za dopuszczalne niektóre dokumenty załączone przez Servier do jej pism procesowych w pierwszej instancji w celu zakwestionowania dokonanej przez Komisję oceny tego stosunku zamienności terapeutycznej.

393    W świetle odpowiedzi udzielonej na zarzut ósmy, z której wynika, że zawarte w pkt 1585 zaskarżonego wyroku stwierdzenie Sądu, zgodnie z którym Komisja błędnie ustaliła na podstawie analizy substytucyjności produktów opartej na względach ekonomicznych dotyczących cen, że peryndopryl i inne produkty lecznicze ACE nie są substytutami, jest wewnętrznie sprzeczne, nie ma potrzeby orzekania w przedmiocie zarzutów dziewiątego i dziesiątego, ponieważ owe zarzuty odnoszą się do zamienności terapeutycznej tych produktów leczniczych.

4.      W przedmiocie zarzutu jedenastego

a)      Argumentacja stron

394    W ramach zarzutu jedenastego Komisja zarzuca Sądowi, że w pkt 1611–1622 zaskarżonego wyroku uznał, iż definicja rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego peryndoprylu i stwierdzenie istnienia pozycji dominującej Servier na tym rynku są błędne. Sąd oparł się wyłącznie na błędach, które stwierdził w odniesieniu do definicji rynku peryndoprylu. Komisja podnosi w tym względzie trzy zarzuty szczegółowe.

395    W ramach zarzutu szczegółowego pierwszego utrzymuje ona, że te dwa rynki, choć sąsiadują ze sobą, mają różne cechy zarówno po stronie podaży, jak i popytu. W konsekwencji Sąd nie mógł uznać w pkt 1615 zaskarżonego wyroku, że unieważnienie definicji rynku peryndoprylu powinno automatycznie pociągać za sobą unieważnienie definicji rynku technologii dotyczącej tego produktu leczniczego, a w konsekwencji – stwierdzenia pozycji dominującej Servier na tym rynku. Na poparcie tego rozumowania Sąd niesłusznie wskazał, że z motywów 2648–2651 spornej decyzji wynika, iż popyt na technologię dotyczącą składnika aktywnego peryndoprylu wynika z popytu na peryndopryl. Motywy te nie zawierają bowiem żadnego elementu pozwalającego uznać, że popyt na technologię dotyczącą składnika aktywnego peryndoprylu zależy od definicji rynku tego produktu leczniczego.

396    W ramach zarzutu szczegółowego drugiego Komisja twierdzi, że Sąd naruszył prawo, gdy orzekł w pkt 1618–1621 zaskarżonego wyroku, iż Komisja nie mogła wywnioskować w spornej decyzji istnienia pozycji dominującej Servier na rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego peryndoprylu, opierając się na przejawach tej pozycji na rynku, ponieważ zgodnie z tym, co orzekł Sąd, ów rynek nie był ograniczony wyłącznie do peryndoprylu. Zważywszy bowiem, że te dwa rynki są różne, stwierdzenie pozycji dominującej Servier na pierwszym z nich nie zależy od istnienia pozycji dominującej Servier na drugim.

397    W ramach zarzutu szczegółowego trzeciego Komisja zarzuca Sądowi, że pominął analizę rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego peryndoprylu, która jest zawarta w spornej decyzji, w szczególności w jej motywach 2632–2647, jeśli chodzi o właściwości popytu, oraz w jej motywach 2671–2757, jeśli chodzi o pozycję dominującą Servier na tym rynku. Tym samym Sąd nie ustosunkował się do przedstawionych mu zarzutów.

398    Servier twierdzi, że zarzut ten jest w całości bezskuteczny, ponieważ podważa on ocenę definicji rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego peryndoprylu, podczas gdy Sąd nie wypowiedział się w tej kwestii. Wbrew temu, co twierdzi Komisja, Sąd nie orzekł bowiem w przedmiocie definicji tego rynku, lecz negatywnie ocenił ustalenia dokonane w spornej decyzji w odniesieniu do istnienia pozycji dominującej Servier na tym rynku ze względu na błędy w definicji rynku peryndoprylu jako produktu leczniczego.

399    Ponadto zarzut ten nie może prowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku, ponieważ Komisja nie zakwestionowała pkt 1627–1631 tego wyroku, na których opiera się sentencja rzeczonego wyroku. Z punktów tych wynika, że Sąd stwierdził, po pierwsze, iż „brak pozycji dominującej Servier na samym tylko rynku [peryndoprylu] podważa sam w sobie istnienie nadużycia pozycji dominującej zarzucanego Servier” na rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego peryndoprylu, a po drugie, że w spornej decyzji nie wskazano żadnego zachowania tego przedsiębiorstwa, którego bezprawny charakter byłby niezależny od jego podnoszonej pozycji dominującej na rynku peryndoprylu.

400    Ponadto Servier utrzymuje, że trzy zarzuty szczegółowe Komisji są bezskuteczne i nie mają oparcia w faktach.

401    Zarzut szczegółowy pierwszy dotyczy błędów w ustaleniach faktycznych i przeinacza zaskarżony wyrok, ponieważ Sąd ograniczył się w pkt 1615 tego wyroku do stwierdzenia, że w spornej decyzji Komisja wykorzystała definicję rynku peryndoprylu do analizy rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego tego produktu leczniczego.

402    Podobnie zarzut szczegółowy drugi opiera się na przeinaczeniu pkt 1618 i 1619 zaskarżonego wyroku, w których Sąd podkreślił, że w spornej decyzji nie zbadano obu rozpatrywanych rynków niezależnie od siebie. Przeciwnie, z sekcji 7.2.1.2.3 tej decyzji wynika, że popyt na technologię dotyczącą składnika aktywnego peryndoprylu wynika z popytu na peryndopryl. Komisja oparła się na pozycji dominującej Servier na rynku tego produktu leczniczego, aby wywnioskować istnienie pozycji dominującej tego przedsiębiorstwa na rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego owego produktu leczniczego.

403    Jeśli chodzi o zarzut szczegółowy trzeci, to jest on bezskuteczny, ponieważ Komisja nie zakwestionowała oceny Sądu, zgodnie z którą błędy w definicji rynku peryndoprylu miały wpływ na definicję rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego tego produktu leczniczego. Servier dodaje, że Komisja ogranicza się do wskazania, iż Sąd nie ustosunkował się do zarzutu, przy czym nie precyzuje, o jaki zarzut chodzi.

b)      Ocena Trybunału

404    W pkt 1615 zaskarżonego wyroku Sąd orzekł, że jeśli chodzi o definicję rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego peryndoprylu, ze spornej decyzji wynika, że „popyt na [tę] technologię […] wynika z popytu na końcowy produkt leczniczy peryndopryl (motywy 2648–2651 [tej] decyzji)” oraz że „Komisja wykorzystała zatem błędne określenie rynku właściwego, które przyjęła dla rynku produktów końcowych w ramach swojej analizy rynku technologii, w szczególności jeżeli chodzi o ocenę popytu na rynku technologii”.

405    Jednakże z lektury motywów 2648–2651 spornej decyzji wynika, że o ile Komisja stwierdziła, iż popyt na technologię dotyczącą składnika aktywnego peryndoprylu wynika z popytu na ten produkt leczniczy, o tyle podkreśliła ona również w motywie 2649 tej decyzji, że cecha ta nie oznacza, iż warunki popytu na tę technologię dokładnie odzwierciedlają warunki popytu na peryndopryl.

406    Na podstawie tych okoliczności Komisja uznała w motywie 2651 rzeczonej decyzji, że zważywszy na względną nieelastyczność popytu na peryndopryl popyt na technologię dotyczącą składnika aktywnego tego produktu leczniczego był prawdopodobnie również nieelastyczny. Z okoliczności tych wynika, że – wbrew brzmieniu pkt 1615 zaskarżonego wyroku – figurujące w motywach 2648–2651 spornej decyzji elementy odnoszące się do cech popytu na technologię dotyczącą składnika aktywnego peryndoprylu nie opierają się na definicji rynku peryndoprylu jako takiego, lecz na powiązaniach między popytem na tę technologię a popytem na wspomniany produkt leczniczy, przy czym te dwa produkty są komplementarne, jako że pierwszy z nich jest czynnikiem wykorzystywanym przy produkcji drugiego.

407    O ile zatem prawdą jest, że w pkt 1615 zaskarżonego wyroku Sąd przedstawił w sposób częściowy i niedokładny treść spornej decyzji, gdy dał do zrozumienia, że Komisja zdefiniowała rynek technologii dotyczącej składnika aktywnego peryndoprylu, ograniczając się do powtórzenia definicji rynku tego produktu leczniczego, o tyle w pkt 1616 owego wyroku ograniczył on zakres tego błędu, wskazując, że „[j]ak podnosi […] Komisja, przy określaniu właściwego rynku technologii wykorzystała ona również w swojej analizie rynku technologii inne elementy, w tym analizę substytucyjności po stronie podaży (motywy 2657 i następne [spornej] decyzji)”.

408    W związku z tym, abstrahując od wskazanego powyżej błędu, zarzut szczegółowy pierwszy Komisji, w którym powołuje się ona w istocie na przeinaczenie spornej decyzji ze względu na to, że Sąd nie wziął pod uwagę różnic między tymi dwoma rynkami, zarówno po stronie podaży, jak i popytu, jest bezzasadny.

409    Ponadto w pkt 1617–1619 zaskarżonego wyroku Sąd uznał, że nie było potrzeby orzekania w przedmiocie ewentualnie błędnego charakteru określenia rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego peryndoprylu, aby ocenić zarzut oparty na błędach w wykazaniu przez Komisję istnienia pozycji dominującej Servier na tym rynku, ponieważ Komisja „oparła się w dużym stopniu” na określeniu rynku peryndoprylu w celu stwierdzenia pozycji dominującej Servier na rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego tego produktu leczniczego. W pkt 1621 tego wyroku Sąd wyciągnął konsekwencje z dokonanej przez siebie oceny błędnego charakteru definicji rynku peryndoprylu. Orzekł on, że Komisja nie mogła wykazać, iż Servier zajmowała pozycję dominującą na rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego tego produktu leczniczego, i uznał w konsekwencji w pkt 1622 tego wyroku, że należy uwzględnić zarzut podniesiony w pierwszej instancji, dotyczący błędów w wykazaniu przez Komisję pozycji dominującej Servier na rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego peryndoprylu.

410    Tymczasem z pkt 380–390 niniejszego wyroku wynika, że ocena Sądu dotycząca błędnej definicji rynku peryndoprylu sama w sobie narusza prawo. Należy zatem stwierdzić, że dokonana przez Sąd w pkt 1611–1622 zaskarżonego wyroku ocena pozycji dominującej Servier na rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego peryndoprylu opiera się na błędnym założeniu i z tego względu jest niezgodna z prawem. Ponieważ ocena ta miała bezpośredni wpływ na pkt 3 sentencji zaskarżonego wyroku, w którym Sąd stwierdził nieważność spornej decyzji w zakresie, w jakim stwierdzono w niej naruszenie przez Servier art. 102 TFUE, należy uwzględnić zarzut jedenasty.

D.      Wnioski w przedmiocie odwołania

411    Ponieważ zarzuty od pierwszego do ósmego oraz zarzut jedenasty zostały uwzględnione, zgodnie z żądaniem Komisji należy uchylić pkt 1–3 sentencji zaskarżonego wyroku, w których Sąd stwierdził nieważność, po pierwsze, art. 4 spornej decyzji w zakresie, w jakim stwierdzono w nim udział Servier w porozumieniach Krka, po drugie, art. 6 tej decyzji, w którym stwierdzono naruszenie przez Servier art. 102 TFUE, a po trzecie, art. 7 ust. 4 lit. b) i art. 7 ust. 6 rzeczonej decyzji, w których ustalono kwotę grzywny nałożonej na Servier za naruszenia, o których mowa, odpowiednio, w art. 4 i 6 owej decyzji.

VIII. W przedmiocie skutków uchylenia zaskarżonego wyroku

412    Zgodnie z art. 61 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w przypadku uchylenia orzeczenia Sądu Trybunał może wydać orzeczenie ostateczne w sprawie, jeśli stan postępowania na to pozwala, lub skierować sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd.

413    Jeśli chodzi w niniejszej sprawie o zarzuty skargi w pierwszej instancji zmierzające do stwierdzenia nieważności art. 4 spornej decyzji dotyczącego naruszenia art. 101 TFUE, Trybunał uważa, że stan postępowania nie pozwala na wydanie orzeczenia w odniesieniu do całej tej kwestii. W ramach części drugiej zarzutu dziewiątego Servier utrzymuje bowiem, że Komisja popełniła szereg błędów w ocenie, gdy zakwalifikowała umowę cesji i licencji Krka jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel. Tymczasem, jak wynika z pkt 307 niniejszego wyroku, Sąd stwierdził nieważność tej kwalifikacji z tego tylko powodu, że odrzucił tę samą kwalifikację w odniesieniu do ugody i umowy licencyjnej Krka, nie orzekając jednak co do istoty w przedmiocie owej części drugiej. Należy zatem skierować sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd, aby orzekł on w przedmiocie części drugiej zarzutu dziewiątego skargi w pierwszej instancji.

414    Co się tyczy zarzutów skargi w pierwszej instancji mających na celu stwierdzenie nieważności art. 6 spornej decyzji dotyczącego naruszenia art. 102 TFUE, z odpowiedzi udzielonej na zarzut ósmy odwołania wynika, że Sąd naruszył prawo, gdy orzekł, iż Komisja niesłusznie ograniczyła definicję rynku właściwego do rynku peryndoprylu. Sąd uznał, że ocena ta wystarczy, aby uwzględnić zarzut czternasty podniesiony w pierwszej instancji, bez konieczności orzekania w przedmiocie części pierwszej tego zarzutu, w ramach której Servier wskazała na szereg nieprawidłowości mających wpływ na analizę ekonometryczną Komisji. Ponieważ Sąd nie orzekł w przedmiocie tej części pierwszej, stan postępowania nie pozwala na wydanie orzeczenia w tej kwestii.

415    Ponadto z udzielonej w pkt 404–410 niniejszego wyroku odpowiedzi na zarzut jedenasty odwołania wynika, że Sąd nie zbadał w sposób autonomiczny zarzutów szesnastego i siedemnastego podniesionych przez Servier w pierwszej instancji, skierowanych przeciwko definicji rynku technologii dotyczącej składnika aktywnego peryndoprylu oraz istnieniu pozycji dominującej Servier na tym rynku, lecz ograniczył się do powtórzenia powodów, które skłoniły go do uwzględnienia zarzutu czternastego podniesionego przez Servier w pierwszej instancji, opartego na błędzie w definicji rynku peryndoprylu. Stan postępowania nie pozwala zatem na wydanie orzeczenia, w związku z czym należy skierować sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd w celu wydania orzeczenia w przedmiocie podniesionych w pierwszej instancji zarzutów dotyczących naruszenia art. 102 TFUE.

416    W tym kontekście Komisja zwróciła się do Trybunału o skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd w celu wydania orzeczenia w składzie innym niż ten, który wydał zaskarżony wyrok.

417    Jednakże zgodnie z art. 216 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem, jeżeli Trybunał uchyla wyrok izby, sprawa może zostać przydzielona innej izbie rozpoznającej sprawy w składzie liczącym taką samą liczbę sędziów, przy czym decyzja ta należy do prezesa Sądu. W tym względzie Trybunał miał już okazję podkreślić, że przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania izbie, której skład jest różny od składu izby, która jako pierwsza rozpoznawała tę sprawę, nie może być uznane w ramach prawa Unii za obowiązek o charakterze ogólnym (zob. podobnie wyrok z dnia 1 lipca 2008 r., Chronopost i La Poste/UFEX i in., C‑341/06 P i C‑342/06 P, EU:C:2008:375, pkt 57). Nie należy zatem uwzględniać wniosku Komisji.

418    W świetle powyższych rozważań należy skierować sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd, aby orzekł w przedmiocie części drugiej zarzutu dziewiątego podniesionego przez Servier w pierwszej instancji, dotyczącej kwalifikacji umowy cesji i licencji Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel, w przedmiocie podniesionych w pierwszej instancji zarzutów od czternastego do siedemnastego, dotyczących naruszenia art. 102 TFUE, oraz w przedmiocie zarzutów pomocniczych podniesionych w pierwszej instancji, mających na celu zakwestionowanie kwoty grzywny.

IX.    W przedmiocie skargi do Sądu

419    W ramach skargi w pierwszej instancji Servier kwestionuje w części pierwszej zarzutu dziewiątego kwalifikację ugody i umowy licencyjnej Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel. W ramach zarzutu dziesiątego kwestionuje ona kwalifikację ugody Krka oraz umowy cesji i licencji Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na skutek.

420    Mając w szczególności na uwadze okoliczność, że zarzuty te były przedmiotem kontradyktoryjnej debaty przed Sądem i że ich badanie nie wymaga przyjęcia żadnego dodatkowego środka organizacji postępowania lub środka dowodowego, Trybunał uważa, że stan postępowania pozwala na wydanie orzeczenia w przedmiocie części pierwszej zarzutu dziewiątego oraz w przedmiocie zarzutu dziesiątego.

A.      W przedmiocie części pierwszej zarzutu dziewiątego skargi w pierwszej instancji

1.      Argumentacja stron

421    W ramach części pierwszej zarzutu dziewiątego Servier kwestionuje kwalifikację ugody i umowy licencyjnej Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel i podnosi w tym względzie pięć zarzutów szczegółowych. Utrzymuje ona, po pierwsze, że „w decyzji przeinaczono okoliczności faktyczne, gdy stwierdzono w niej, że Krka miała zdolność wejścia na rynki w krótkim terminie”, po drugie, że „w decyzji przeinaczono zamiary stron i zamierzone cele, które były jednak uzasadnione”, po trzecie, że „w decyzji dokonano błędnej kwalifikacji porozumień w sprawie podziału rynku”, po czwarte, że „treść porozumień nie uzasadnia ich kwalifikacji jako ograniczenia ze względu na cel, lecz – przeciwnie – świadczy o ich uzasadnionym charakterze”, i po piąte, że „w decyzji dokonano błędnej kwalifikacji porozumień jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel, podczas gdy ich ograniczające konkurencję skutki były hipotetyczne”. Do Trybunału należy ustalenie, czy stwierdzenie przez Komisję naruszenia polegającego na podziale rynków peryndoprylu w drodze ugody i umowy licencyjnej Krka opiera się na naruszeniach prawa i błędach w ustaleniach faktycznych, podnoszonych przez Servier w ramach tych pięciu zarzutów szczegółowych.

422    Komisja kwestionuje tę argumentację.

2.      Ocena Trybunału

423    Na wstępie należy przypomnieć, że istnienie naruszenia reguł konkurencji może być prawidłowo ocenione wyłącznie wówczas, gdy poszlaki wskazane w kwestionowanej decyzji nie są rozpatrywanie odrębnie, lecz jako całość, z uwzględnieniem charakterystyki rozpatrywanego rynku produktowego (wyrok z dnia 14 lipca 1972 r., Imperial Chemical Industries/Komisja, 48/69, EU:C:1972:70, pkt 68). Zakres przewidzianej w art. 263 TFUE kontroli zgodności z prawem obejmuje wszystkie elementy decyzji Komisji dotyczących postępowań prowadzonych na podstawie art. 101 i 102 TFUE, które muszą podlegać pogłębionej pod względem prawnym i faktycznym kontroli w świetle przedstawionych przez strony zarzutów (wyroki: z dnia 11 września 2014 r., CB/Komisja, C‑67/13 P, EU:C:2014:2204, pkt 44; a także z dnia 21 stycznia 2016 r., Galp Energía España i in./Komisja, C‑603/13 P, EU:C:2016:38, pkt 72).

424    W tym względzie o ile część pierwsza zarzutu dziewiątego podniesionego w pierwszej instancji składa się z pięciu zastrzeżeń, o tyle wszystkie argumenty przedstawione przez Servier w tym kontekście odnoszą się albo do kwestii, czy Krka była potencjalnym konkurentem Servier w chwili zawarcia ugody i umowy licencyjnej Krka, niezależnie od kolejnych porażek sądowych, jakie Krka poniosła, dążąc do unieważnienia patentu 947, albo do kwestii, czy porozumienia te, rozpatrywane łącznie, stanowiły porozumienie w sprawie podziału rynku objęte kwalifikacją jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE. Należy podkreślić, że ta argumentacja Servier, która jest specyficzna dla ugody i umowy licencyjnej Krka, pokrywa się z argumentacją przedstawioną w ramach zarzutu czwartego podniesionego przez nią w pierwszej instancji, dotyczącego z natury zgodnego z prawem charakteru ugód patentowych i porozumień licencyjnych dotyczących patentów.

425    Zgodnie z tym, co orzeczono w pkt 131 niniejszego wyroku, w pierwszej kolejności i w zakresie, w jakim Servier podniosła tę kwestię przed Sądem, należy sprawdzić, czy Komisja mogła zgodnie z prawem zakwalifikować porozumienia Krka jako ograniczenie potencjalnej konkurencji wywieranej przez Krka na Servier. W tym celu należy zbadać, czy w chwili zawarcia ugody i umowy licencyjnej Krka istniały rzeczywiste i konkretne możliwości, że Krka wejdzie na rynek peryndoprylu i będzie konkurować z Servier. Badanie to wymaga ustalenia, czy Krka podjęła wystarczające działania w celu wykazania, że miała silną determinację, jak również zdolność własną do wejścia na rynek w terminie umożliwiającym wywieranie presji konkurencyjnej na Servier, a także sprawdzenia braku ewentualnych niemożliwych do pokonania barier dla tego wejścia, ponieważ stwierdzenie potencjalnej konkurencji może w stosownym przypadku zostać potwierdzone dodatkowymi elementami.

426    Jeśli tak jest, to w drugiej kolejności trzeba będzie ustalić, zgodnie z tym, co orzeczono w pkt 107 niniejszego wyroku, czy ugoda i umowa licencyjna Krka stanowiły porozumienie w sprawie podziału rynku, które ograniczało konkurencję ze względu na cel w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE, jak Komisja uznała w spornej decyzji. W tym celu konieczne będzie zbadanie celów tych porozumień, jak również związku gospodarczego, jaki zgodnie ze sporną decyzją istniał między nimi. W szczególności trzeba będzie ocenić, czy transfer wartości majątkowych dokonany przez Servier na rzecz Krka na podstawie umowy licencyjnej Krka był wystarczająco duży, aby zachęcić Krka do zaakceptowania podziału krajowych rynków peryndoprylu z Servier i do zrezygnowania, choćby tymczasowo, z wejścia na główne rynki Servier w zamian za zapewnienie możliwości sprzedaży jej generycznej wersji peryndoprylu na jej własnych rynkach głównych, bez narażania się na ryzyko wytoczenia przez Servier przeciwko niej powództw o stwierdzenie naruszenia. Wreszcie w zakresie, w jakim Servier podnosi tę kwestię we właściwy sposób, trzeba będzie wziąć pod uwagę zamiary stron porozumień Krka w zakresie, w jakim mogą one przyczynić się do wykazania obiektywnych celów, które owe porozumienia miały osiągnąć.

a)      W przedmiocie potencjalnej konkurencji wywieranej na Servier przez Krka

427    Zgodnie z motywami 1672–1700 spornej decyzji Krka była pierwszym wytwórcą generycznych produktów leczniczych, który zagroził pozycji Servier na rynku peryndoprylu. Te dwa przedsiębiorstwa były już rzeczywistymi konkurentami na rynkach w Republice Czeskiej, na Litwie, na Węgrzech, w Polsce i w Słowenii, gdzie Krka rozpoczęła sprzedaż generycznej wersji peryndoprylu. Na innych rynkach krajowych wewnątrz Unii Krka była potencjalnym konkurentem Servier. Krka przygotowywała się do wejścia na te inne rynki, podejmując konkretne i wystarczające kroki, w szczególności uzyskując pozwolenia na dopuszczenie do obrotu we Francji, w Niderlandach oraz w Zjednoczonym Królestwie, oraz posiadała już produkt gotowy do wprowadzenia na rynek. Na niektórych z tych innych rynków korzystała ona ze współpracy partnerów handlowych. Komisja stwierdziła w motywie 1685 tej decyzji, że z licznych dowodów z dokumentów pochodzących z okresu sprzed wydania decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. wynika, iż Krka była wówczas przekonana o wygraniu sporów między nią lub jej partnerami handlowymi a Servier w przedmiocie ważności patentów 340 i 947.

428    Otóż zgodnie ze sporną decyzją Krka, przed zawarciem ugody i umowy licencyjnej Krka, konkurowała już z Servier na niektórych rynkach krajowych, a w odniesieniu do rynków, na których nie była jeszcze obecna, nie tylko miała zdolność do wejścia na nie w krótkim terminie, ale była również silnie zdeterminowana, aby to uczynić. W świetle tych okoliczności Krka mogła zostać uznana za potencjalnego konkurenta Servier.

429    Servier nie kwestionuje tych elementów jako takich, nawet jeśli twierdzi, że strategia Krka „koncentrowała się na rynkach Europy Środkowej i Wschodniej, a nie na rynkach Europy Zachodniej”. Utrzymuje ona, że Komisja nie mogła uznać, iż Krka, w dniu zawarcia ugody i umowy licencyjnej Krka, mogła być nadal uważana za jej potencjalnego konkurenta. Servier zarzuca Komisji w istocie, że przeinaczyła zamiary stron, a w szczególności zamiary Krka, gdy odmówiła zaakceptowania tego, iż seria porażek sądowych, jakich doświadczyło to przedsiębiorstwo, przekonała je, że patent 947 był ważny i że w związku z tym korzystniejsze było dla niego prowadzenie negocjacji z Servier w celu uzyskania licencji na ten patent na jej głównych rynkach. Owe porażki sądowe poniesione przez Krka, wynikające z decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. i z orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r., stanowiły niemożliwą do pokonania barierę wejścia tego przedsiębiorstwa w krótkim terminie na główne rynki Servier. Z wewnętrznego dokumentu Krka z dnia 13 września 2006 r. wynika, że ze względu na decyzję EUP z dnia 27 lipca 2006 r. przedsiębiorstwo to zmieniło strategię i postanowiło zrezygnować ze sprzedaży swego peryndoprylu składającego się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947, aby zaangażować się w rozwój formy nienaruszającej tego produktu leczniczego.

430    Ponadto Servier przypomina, że natychmiast po wydaniu decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r., po pierwsze, skontaktowała się z nią Krka, która chciała omówić możliwość uzyskania licencji na patent w odniesieniu do niektórych rynków krajowych, a po drugie, Servier wszczęła w Zjednoczonym Królestwie przeciwko Krka postępowanie w sprawie naruszenia patentów 340 i 947, żądając wydania zakazu przeciwko tej spółce. Chociaż Krka wniosła powództwo wzajemne o unieważnienie tych patentów, zdaniem Servier Krka nie była zainteresowana tymi postępowaniami sądowymi, które były zresztą kosztowne i ryzykowne.

431    W niniejszej sprawie w celu ustalenia, czy Servier ma podstawy, by twierdzić, że ze względu na decyzję EUP z dnia 27 lipca 2006 r. i orzeczenie High Court z dnia 3 października 2006 r. Krka nie miała już zdolności ani silnej determinacji do wejścia na główne rynki Servier, a zatem nie stanowiła już źródła potencjalnej konkurencji, należy przypomnieć, że istnienie patentu chroniącego proces wytwarzania składnika aktywnego, który przeszedł do domeny publicznej, nie powinno samo w sobie być postrzegane jako niemożliwa do pokonania bariera i nie uniemożliwia ono zakwalifikowania jako potencjalnego konkurenta wobec wytwórcy danego oryginalnego produktu leczniczego wytwórcy generycznych produktów leczniczych, który rzeczywiście posiada silną determinację oraz własną zdolność do wejścia na rynek oraz który, poprzez podjęte kroki, wykazuje gotowość do kwestionowania ważności rzeczonego patentu i poniesienia związanego z wchodzeniem na rynek ryzyka wytoczenia przeciwko niemu powództwa o naruszenie przez uprawnionego z tego patentu [wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 46]. Ponadto, jak orzeczono w pkt 132 niniejszego wyroku, w przypadku gdy spory między nimi w kwestii ważności przedmiotowego patentu są nadal w toku, konieczne jest zbadanie wszystkich istotnych elementów, zanim dojdzie się do wniosku, że uprawniony z patentu i taki wytwórca generycznych produktów leczniczych nie są potencjalnymi konkurentami.

432    Co się tyczy bowiem silnej determinacji Krka do kontynuowania wysiłków na rzecz sprzedaży jej peryndoprylu, a także kwestii, czy porażki sądowe, których doznała Krka, stanowiły niemożliwą do pokonania barierę wejścia Krka na rynek w terminie umożliwiającym jej wywieranie presji konkurencyjnej na Servier na jej głównych rynkach w rozumieniu orzecznictwa przypomnianego w pkt 101 niniejszego wyroku, z dowodów przytoczonych przez Komisję w motywach 1686–1691 spornej decyzji wynika, że ani decyzja EUP z dnia 27 lipca 2006 r., ani orzeczenie High Court z dnia 3 października 2006 r. nie skłoniły Krka do zaprzestania wysiłków na rzecz wejścia na te rynki. Ponadto, jak wynika z motywów 1687 i 1700 spornej decyzji, których Servier nie kwestionuje, w tym okresie Krka zdołała uzyskać we wrześniu 2006 r. na Węgrzech oddalenie wniosku Servier o zastosowanie środków tymczasowych dotyczącego patentu 947, podczas gdy Krka sprzedawała już na rynku węgierskim swój peryndopryl składający się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947.

433    W szczególności w motywach 1687 i 1688 spornej decyzji Komisja przedstawiła dokumenty, z których – przeciwnie – wynika, że Krka krytycznie odniosła się do decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. i była zdecydowana się z nią nie godzić. W szczególności z zeznania pracownika Krka, przytoczonego in extenso w motywach 895 i 1688 tej decyzji, wynika, że „[n]iepokoi nas zwłaszcza to, że w tym procesie dyskryminowano sektor produktów generycznych, i nie pozwolimy, aby uszło im to na sucho”. Takie stwierdzenie, poczynione w imieniu Krka, podważa twierdzenie Servier, zgodnie z którym Krka zrezygnowała z kwestionowania ważności patentu 947, aby móc wejść na główne rynki Servier. Ponadto konkretne działania podjęte przez Krka po wydaniu decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. potwierdzają, że przedsiębiorstwo to nie zaakceptowało ważności tego patentu, ponieważ nadal kwestionowało jego ważność przed EUP, a w dniach 1 i 8 września 2006 r. wniosło przeciwko Servier powództwa wzajemne o unieważnienie patentów 947 i 340 w ramach postępowań w sprawie naruszenia wszczętych przez Servier w Zjednoczonym Królestwie.

434    Ponadto żaden dokument pochodzący z okresu, w którym zawarto ugodę i umowę licencyjną Krka, nie wskazuje, że decyzja EUP z dnia 27 lipca 2006 r. i orzeczenie High Court z dnia 3 października 2006 r. zmieniły sposób postrzegania przez Krka ważności patentu 947 na tyle, by skłonić ją do rezygnacji z planów sprzedaży jej własnego peryndoprylu. W szczególności dokumentu wewnętrznego Krka z dnia 13 września 2006 r., do którego odnosi się Servier i zgodnie z którym działania dotyczące peryndoprylu Krka miały zostać zaprzestane na rzecz prac nad przygotowaniem wersji tego produktu leczniczego nienaruszającej patentu, nie można interpretować w ten sposób, że stanowi on odzwierciedlenie decyzji strategicznej kierownictwa Krka. Jak Komisja podkreśliła bowiem w motywie 1687 spornej decyzji, ten dokument wewnętrzny ogranicza się do przedstawienia stanowisk wyrażonych podczas spotkań operacyjnych w dziale ds. badań i rozwoju tego przedsiębiorstwa, których interpretacji dokonanej przez Servier przeczy w każdym razie fakt, że Krka kontynuowała produkcję swojego peryndoprylu składającego się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947, co potwierdzają te same dokumenty wewnętrzne Krka, jak wskazała Komisja w przypisie 2260 tej decyzji. W każdym razie, w świetle dowodów przeciwnych powołanych przez Komisję w motywach 1686–1691 rzeczonej decyzji, ów dokument wewnętrzny nie dowodzi w przekonujący sposób, że – jak twierdzi Servier – Krka ostatecznie zrezygnowała z wejścia z tym peryndoprylem na główne rynki Servier w następstwie decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. Dowody te potwierdzają bowiem w sposób obiektywny, że Krka nadal posiadała własną zdolność do wejścia na główne rynki Servier oraz zamiar wejścia na te rynki.

435    W zakresie, w jakim Servier zarzuca Komisji, że „przeinaczyła” zamiary stron, należy przypomnieć, że Komisja przyznała w motywach 1688 i 1690 spornej decyzji, iż w następstwie decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r. Krka nie była już tak mocno przekonana o sile swojej pozycji w sporze i że w reakcji na tę decyzję Krka podjęła inicjatywę skontaktowania się z Servier w celu rozważenia możliwości udzielenia jej przez Servier licencji na patent 947 w odniesieniu do niektórych rynków geograficznych.

436    Ta inicjatywa Krka nie dowodzi jednak, że owo przedsiębiorstwo zrezygnowało z konkurowania z Servier na głównych rynkach Servier za pomocą peryndoprylu składającego się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947. Jak wynika bowiem z dowodów przedstawionych przez Komisję w motywach 912 i 1688 spornej decyzji, Krka była świadoma faktu, że Servier zgodziła się na negocjacje z nią w następstwie decyzji EUP z dnia 27 lipca 2006 r., ponieważ stanowiła ona „poważne zagrożenie” dla Servier, która „była przekonana, że Krka posiadała najlepsze i najpełniejsze dowody w postępowaniu w sprawie sprzeciwu przed EUP i w sprawie unieważnienia patentu w Zjednoczonym Królestwie”. Wynika z tego, że istnienie między Krka a Servier sporu w przedmiocie ważności patentu 947, który był objęty postępowaniami przed EUP i w Zjednoczonym Królestwem i który te dwa przedsiębiorstwa uważały za poważny, stanowi dodatkową przesłankę wskazującą na istnienie stosunku potencjalnej konkurencji między nimi [zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 52], przy czym konkurencja ta mogłaby stać się rzeczywistą w terminie umożliwiającym wywieranie presji konkurencyjnej na Servier w rozumieniu orzecznictwa przytoczonego w pkt 101 niniejszego wyroku. Jest to nieuniknione, ponieważ istnienie tej konkurencji rzeczywiście wpłynęło na zachowanie handlowe Servier, skłaniając ją do przyznania Krka licencji na swych głównych rynkach.

437    Ponadto podnosząc argument oparty na okoliczności, że Krka podjęła inicjatywę negocjacji w sprawie udzielenia licencji, Servier myli intencje Krka na wypadek niepowodzenia negocjacji z jednej strony z celami handlowymi realizowanymi przez Krka w ramach tych negocjacji z drugiej strony. Tymczasem tylko te pierwsze są istotne dla oceny istnienia potencjalnej konkurencji między Servier i Krka w chwili podpisania ugody i umowy licencyjnej Krka. Domniemane uzasadnione cele handlowe realizowane przez Krka w ramach tych negocjacji były istotne wyłącznie dla oceny celu tych porozumień.

438    Należy bowiem przypomnieć w tym względzie, że zawarcie porozumienia pomiędzy kilkoma przedsiębiorstwami działającymi na tym samym poziomie łańcucha produkcji, gdy niektóre z nich nie są obecne na danym rynku, stanowi poważną poszlakę wskazującą na istnienie stosunku konkurencji pomiędzy tymi przedsiębiorstwami [wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 55 i przytoczone tam orzecznictwo].

439    Gdyby jednak okoliczność, że Krka prowadziła negocjacje z Servier w celu zawarcia porozumień takich jak ugoda i umowa licencyjna Krka, wystarczyła do wykazania, że Krka nie miała już silnej determinacji do konkurowaniu z Servier za pomocą swojego peryndoprylu składającego się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947, a nawet że istniała niemożliwa do pokonania przeszkoda dla takiego wejścia na główne rynki Servier, mimo istnienia obiektywnych dowodów, takich jak te przytoczone przez Komisję w motywach 1686–1691 spornej decyzji, oznaczałoby to, wbrew orzecznictwu przywołanemu w poprzednim punkcie, że decyzja przedsiębiorstwa w sprawie podjęcia negocjacji, a następnie zawarcia porozumienia z innym przedsiębiorstwem działającym na tym samym poziomie łańcucha produkcji, w celu zastąpienia współpracą konkurencji opartej na jakości, mogłaby oznaczać, że nie było ono już potencjalnym konkurentem swojego kontrahenta. Gdyby tak było, świadomy wybór przedsiębiorstwa polegający na prowadzeniu polityki handlowej zmierzającej do zawarcia porozumienia mającego cel antykonkurencyjny mógłby sprawić, że porozumienie to nie podlegałoby zakazowi ustanowionemu w art. 101 ust. 1 TFUE i w ten sposób pozbawić w znacznym stopniu owo postanowienie jego skuteczności.

440    W świetle powyższego argumentacja Servier nie pozwala na podważenie dokonanego przez Komisję w motywie 1700 spornej decyzji stwierdzenia, zgodnie z którym Krka w dniu zawarcia ugody i umowy licencyjnej Krka była potencjalnym konkurentem Servier.

441    Należy zatem oddalić argumentację Servier dotyczącą potencjalnej konkurencji ze strony Krka.

b)      W przedmiocie istnienia porozumienia w sprawie podziału rynku

442    W ramach zarzutu szczegółowego drugiego Servier utrzymuje, że Komisja błędnie uznała, iż ugoda i umowa licencyjna Krka miały na celu podział rynków z Krka.

443    W pierwszej kolejności Servier twierdzi, że owe porozumienia zostały zawarte ze względu na uznanie ważności patentu 947 i miały na celu znalezienie rozwiązania w kwestii sporów między nią a Krka. Krka nie mogła bowiem wprowadzić do obrotu swojego peryndoprylu ze względu na patent 947 i decyzję EUP z dnia 27 lipca 2006 r.

444    Jednakże w ramach tej argumentacji Servier ogranicza się w istocie do powtórzenia swoich twierdzeń opartych na domniemanym uznaniu ważności tego patentu, dotyczących braku potencjalnej konkurencji ze strony Krka oraz istnienia porozumienia w sprawie podziału rynku. Tymczasem argumenty te zostały już oddalone z powodów przedstawionych, odpowiednio, w pkt 427–440 i 178–184 niniejszego wyroku.

445    W drugiej kolejności Servier kwestionuje istnienie porozumienia w sprawie podziału rynku, zgodnie z którym Krka miała zrezygnować z wejścia na główne rynki Servier w zamian za wprowadzenie faktycznego duopolu na głównych rynkach Krka. Zdaniem Servier z klauzul ugody i umowy licencyjnej Krka wynika, że każde z tych porozumień miało uzasadniony cel. W szczególności nic nie pozwala uznać, że umowa licencyjna Krka miała wprowadzić taki duopol. Przeciwnie, liczne dokumenty pochodzące z okresu zawarcia ugody i umowy licencyjnej Krka wskazują, że konkurencja między tymi dwoma przedsiębiorstwami była intensywna. Komisja błędnie stwierdziła w motywach 1724 i 1728 spornej decyzji, że Servier zobowiązała się w umowie licencyjnej Krka do niedopuszczenia trzeciego konkurenta na główne rynki Krka. Ponadto Servier utrzymuje, że w spornej decyzji przeinaczono wspomniany w szczególności w motywie 849 tej decyzji dokument z dnia 29 września 2005 r., w którym pracownik Krka odniósł się do „wspólnego działania w celu kontrolowania rynku”.

446    Servier twierdzi, że umowa licencyjna Krka mogła zachęcić Krka do zaakceptowania ograniczeń konkurencji przewidzianych w ugodzie Krka. Nawet gdyby ta umowa licencyjna stanowiła zachętę do zawarcia ugody, taka okoliczność jest sama w sobie niewystarczająca do stwierdzenia naruszenia art. 101 TFUE, ponieważ z zamiarów stron wynika, że owe porozumienia realizowały uzasadnione cele. Ponadto w motywie 1738 tej decyzji Komisja oszacowała na 10 mln EUR korzyści, jakie Krka mogła osiągnąć na podstawie owej umowy licencyjnej, przy jednoczesnym zminimalizowaniu jej skutków prokonkurencyjnych, ze względu na to, że – jak wskazano w motywie 1833 tej decyzji – „nie jest jasne, w jakim stopniu ugoda Krka faktycznie wzmocniła sytuację konkurencyjną w państwach członkowskich objętych licencją, ponieważ Krka wprowadziła już swój peryndopryl w pięciu z tych państw członkowskich przed zawarciem [ugody Krka]”. Servier podkreśla również fakt, że nawet po zawarciu tych porozumień Krka miała swobodę wejścia na główne rynki Servier z produktem nienaruszającym patentu.

447    W zakresie, w jakim Servier powołuje się na domniemany „uzasadniony” charakter klauzul ugody i umowy licencyjnej Krka, należy przypomnieć na wstępie, że wprawdzie obiektywne cele, do których osiągnięcia zmierzają porozumienia w odniesieniu do konkurencji, są z pewnością istotne dla oceny ich ewentualnego antykonkurencyjnego celu, jednak okoliczność, że zaangażowane przedsiębiorstwa działały bez zamiaru zapobieżenia, ograniczenia lub zakłócenia konkurencji, a także okoliczność, że realizowały one pewne uzasadnione cele, nie są decydujące dla zastosowania art. 101 ust. 1 TFUE (wyrok z dnia 21 grudnia 2023 r., European Superleague Company, C‑333/21, EU:C:2023:1011, pkt 167 i przytoczone tam orzecznictwo). Tak więc okoliczność, że strategia handlowa polegająca w przypadku przedsiębiorstw działających na tym samym poziomie łańcucha produkcji na negocjowaniu takich porozumień między nimi w celu zakończenia sporu dotyczącego ważności patentu jest logiczna i racjonalna z punktu widzenia tych przedsiębiorstw, nie dowodzi w żaden sposób, iż realizacja tej strategii da się uzasadnić z punktu widzenia prawa konkurencji.

448    Ponadto jak stwierdzono w pkt 226 niniejszego wyroku, prawdą jest, że ugody w sporach patentowych, podobnie jak umowy licencyjne powiązane z takimi ugodami, mogą być zawierane w uzasadnionym celu i zgodnie z prawem na podstawie uznania przez strony ważności danego patentu. Ponadto władze publiczne zachęcają do zawierania ugód, jako że ugody umożliwiają oszczędności w zakresie zasobów, w związku z czym są korzystne dla ogółu społeczeństwa [wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 79]. Podobnie, jak Servier słusznie podnosi w skardze w pierwszej instancji, niezaprzeczalne jest, że umowa licencyjna umożliwiająca wytwórcy generycznych produktów leczniczych wejście na niektóre rynki, które są zamknięte dla konkurencji ze względu na istnienie patentu, może hipotetycznie wywołać skutki prokonkurencyjne na tych rynkach.

449    Jak jednak wynika z orzecznictwa przywołanego w pkt 226 niniejszego wyroku, okoliczność, że porozumienia realizują cel, który abstrakcyjnie może być uzasadniony, nie może prowadzić do wyłączenia tych porozumień z zakresu stosowania art. 101 TFUE, jeżeli okaże się, że owe porozumienia mają również na celu podział rynków lub osiągnięcie innych ograniczeń konkurencji. Ponadto, jak przypomniano w pkt 178–184 niniejszego wyroku, okoliczność, że porozumienie przybiera formę prawną co do zasady zgodną z prawem, a postanowienia tego porozumienia nie ujawniają ewidentnego antykonkurencyjnego celu, nie jest sama w sobie decydująca dla kwestii, czy porozumienie to prowadzi do naruszenia art. 101 ust. 1 TFUE. Każde porozumienie należy bowiem oceniać w świetle jego szczególnej treści i kontekstu gospodarczego, a w szczególności w świetle sytuacji na danym rynku.

450    Tymczasem w niniejszej sprawie argumenty wysunięte przez Servier w ramach zarzutu dziewiątego w pierwszej instancji, dotyczące treści ugody i umowy licencyjnej Krka, po pierwsze, nie uwzględniają okoliczności, że powiązania między tymi porozumieniami są tego rodzaju, iż konieczne było zbadanie ich klauzul nie w oderwaniu, lecz jako tworzących całość. Po drugie, argumenty te nie uwzględniają okoliczności, że umowa licencyjna Krka upoważniała Krka do sprzedaży jej peryndoprylu składającego się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947 na jej głównych rynkach, których naruszenie art. 101 ust. 1 TFUE stwierdzone w spornej decyzji nie dotyczy, podczas gdy ugoda zakazywała Krka sprzedaży tego produktu leczniczego na głównych rynkach Servier, których to naruszenie dotyczy.

451    Co się tyczy powiązań między ugodą i umową licencyjną Krka, z treści tych porozumień i z okoliczności towarzyszących ich zawarciu, przytoczonych przez Komisję w motywie 1703 spornej decyzji, jasno wynika, że na płaszczyźnie gospodarczej owe porozumienia są ze sobą powiązane w ten sposób, że – jak Komisja wskazała w motywie 1702 tej decyzji – jedno z nich nie mogłoby zostać zawarte bez drugiego. Ponadto związek ten znajduje potwierdzenie w dowodach z dokumentów powołanych przez Komisję w motywach 1746 i 2103 spornej decyzji, z których wynika, że Krka uważała, iż umowa licencyjna Krka była warunkiem wstępnym wyrażenia zgody na powstrzymanie się od wejścia na główne rynki Servier, ponieważ ograniczenia przewidziane w ugodzie Krka były niezbędne do uzyskania tej licencji. Tak więc w zakresie, w jakim Servier, nie kwestionując istnienia tych powiązań jako takich, zmierza do podważenia analizy owych porozumień przeprowadzonej przez Komisję na podstawie argumentacji, w której bada się te porozumienia odrębnie w celu wykazania domniemanego uzasadnionego charakteru ich treści, argumentacja ta opiera się na fałszywym założeniu. Wynika stąd również, jak orzeczono w pkt 195 niniejszego wyroku i wbrew argumentacji Servier, że niezależnie od odpowiedniego poziomu opłaty przewidzianej w umowie licencyjnej Krka w świetle warunków rynkowych to właśnie dostęp do głównych rynków, bez ryzyka naruszenia, skłonił Krka do rezygnacji ze sprzedaży swego peryndoprylu składającego się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947 na głównych rynkach Servier.

452    Ponadto argument Servier dotyczący domniemanego prokonkurencyjnego charakteru umowy licencyjnej Krka na głównych rynkach Krka zostaje podważony przez okoliczność, że owa umowa nie obejmuje głównych rynków Servier, które są jedynymi rynkami, których dotyczy naruszenie art. 101 ust. 1 TFUE stwierdzone w spornej decyzji. Ów prokonkurencyjny charakter, przy założeniu, że zostanie wykazany, miałby bowiem pozytywny wpływ na konkurencję jedynie na głównych rynkach Krka, wobec czego nie mógłby relatywizować ani równoważyć szkodliwości antykonkurencyjnego celu ugody i umowy licencyjnej Krka na głównych rynkach Servier. W każdym razie o ile udzielenie licencji na niektórych rynkach w zamian za zobowiązanie się licencjobiorcy do zrezygnowania z kwestionowania ważności patentu jego kontrahenta w odniesieniu do tych samych rynków może, z zastrzeżeniem oceny jego szczególnej treści i kontekstu gospodarczego, zostać uznane za uzasadnione z punktu widzenia konkurencji, o tyle inaczej jest w przypadku, gdy zbiór porozumień pozwala temu beneficjentowi na wejście bez ryzyka naruszenia na niektóre rynki geograficzne, a jednocześnie zakazuje mu wejścia na inne rynki.

453    Taki zbiór porozumień oznacza zasadniczo podział tych rynków, a w konsekwencji ograniczenie konkurencji ze względu na cel, którego nie można zrelatywizować ani zrównoważyć ewentualnymi pozytywnymi lub prokonkurencyjnymi skutkami na jakimkolwiek rynku. Do Komisji nie należy badanie skutków porozumienia lub zachowania w ramach oceny dotyczącej istnienia ewentualnego ograniczenia konkurencji ze względu na cel (zob. podobnie wyrok z dnia 21 grudnia 2023 r., European Superleague Company, C‑333/21, EU:C:2023:1011, pkt 159, 166 i przytoczone tam orzecznictwo).

454    Ponadto, jak Komisja wyjaśniła w motywie 1745 spornej decyzji, to właśnie ze względu na fakt, że umowa licencyjna Krka i obowiązek nienaruszania patentu, który wynika z ugody Krka, nie obejmują tych samych rynków krajowych, jej zdaniem owa umowa licencyjna nie była zgodna z prawem, lecz raczej stanowiła istotną zachętę ekonomiczną dla Krka do zaakceptowania ograniczeń przewidzianych w ugodzie Krka, a tym samym do podziału tych rynków pod względem geograficznym wspólnie z Servier. Owo quid pro quo można zatem utożsamiać, z ekonomicznego punktu widzenia, z transferem wartości majątkowych w rozumieniu orzecznictwa przypomnianego w pkt 104 niniejszego wyroku. Aby sprawdzić zasadność tej analizy, zgodnie z tym orzecznictwem należy ocenić, czy ów transfer wartości majątkowych dokonany przez Servier na rzecz Krka można wytłumaczyć wyłącznie interesem handlowym Servier i Krka w tym, by nie konkurować ze sobą w oparciu o jakość.

455    W tym względzie, jak przypomniano w pkt 427 i 428 niniejszego wyroku, Krka nie tylko sprzedawała już swój peryndopryl na niektórych ze swoich głównych rynków, ale ponadto wyprzedziła potencjalnych konkurentów Servier w swoich planach sprzedaży generycznej wersji peryndoprylu, w szczególności we Francji i w Zjednoczonym Królestwie, czyli na dwóch z głównych rynków Servier. Ponadto z danych dotyczących sprzedaży peryndoprylu zawartych w szczególności w motywach 2273–2401 spornej decyzji wynika, że cena, po której Servier sprzedawała ten produkt leczniczy na rynkach we Francji, w Niderlandach i w Zjednoczonym Królestwie, była znacznie wyższa od ceny, po której Krka sprzedawała swój peryndopryl na rynku w Polsce. W tych okolicznościach zachęta Servier do opóźnienia wejścia tego produktu leczniczego na jej główne rynki była oczywista i nie została zresztą zakwestionowana.

456    Co się tyczy kwestii, czy Komisja miała prawo uznać, że umowa licencyjna Krka stanowiła świadczenie wzajemne za ugodę Krka, przede wszystkim należy przypomnieć, że umowa licencyjna Krka przyznawała na rzecz Krka wyłączne i nieodwołalne prawa do patentu 947 na jej głównych rynkach, mimo że Servier zastrzegła sobie również możliwość korzystania z tych praw, bezpośrednio lub za pośrednictwem swoich spółek zależnych lub za pośrednictwem tylko jednej osoby trzeciej na państwo. Z tego uzgodnienia wynika, że na każdym z tych rynków Krka, z wyjątkiem Servier, jej spółek zależnych lub wskazanej przez nią osoby trzeciej, była jedynym przedsiębiorstwem zdolnym do sprzedaży peryndoprylu składającego się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947 bez ryzyka naruszenia owego patentu.

457    Następnie, jak Komisja podkreśliła w motywach 1721, 1724, 1728–1730 i 1819 spornej decyzji, decyzja Servier, że nie będzie sprzeciwiać się sprzedaży przez Krka na głównych rynkach Krka generycznej wersji peryndoprylu, jest z gospodarczego punktu widzenia równoznaczna z dokonaniem transferu wartości majątkowych na rzecz Krka. Dzięki takiemu układowi Servier i Krka mogły utrzymać korzystniejszą pozycję na swoich głównych rynkach, ponieważ Servier zdołała wykluczyć na swoich głównych rynkach potencjalną konkurencję wynikającą z wejścia na nie peryndoprylu Krka składającego się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947, a Krka uzyskała pewność, że będzie mogła sprzedawać ten produkt na swoich głównych rynkach bez ryzyka naruszenia.

458    W tym kontekście Servier powołuje się na okoliczność, że Komisja zminimalizowała prokonkurencyjny skutek umowy licencyjnej Krka na głównych rynkach Krka, a także korzyść, jaką ów skutek miał dla tego przedsiębiorstwa, ponieważ Krka była już obecna na pięciu z tych rynków. Servier wywodzi z tego, że uzyskana przez Krka pewność, iż będzie mogła sprzedawać swój peryndopryl składający się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947 bez ryzyka naruszenia, była jedyną korzyścią, jaką Krka czerpała z tej umowy, zgodnie z rozumowaniem przyjętym przez samą Komisję, i podnosi, że korzyść ta nie była wystarczająca, aby zachęcić Krka do rezygnacji z wejścia na główne rynki Servier. Z dowodów przytoczonych przez Komisję w motywach 913 i 1748 spornej decyzji wynika jednak, że w dniu 4 sierpnia 2009 r. Krka sama wskazała Komisji, w odpowiedzi na wystosowane przez tę instytucję żądanie udzielenia informacji, że „poświęciła” główne rynki Servier, które „miały mniejsze znaczenie dla Krka”, „aby móc wejść natychmiast na rynki Europy Środkowej i Wschodniej”. Z akt sprawy przedstawionych Trybunałowi wynika zatem, że z subiektywnego punktu widzenia Krka oferowana jej w ten sposób perspektywa bycia jedynym wytwórcą generycznej wersji peryndoprylu na jej głównych rynkach była korzystniejsza, nawet gdyby nie zrezygnowała ona z wejścia na główne rynki Servier w przypadku nieudzielenia licencji obejmującej jej własne rynki główne, niż postępowania sądowe na głównych rynkach Servier, które prawdopodobnie byłyby kosztowne, których wynik był niepewny i które w razie powodzenia przyniosłyby korzyści wszystkim wytwórcom generycznych produktów leczniczych, jak Komisja stwierdziła w motywach 844, 874, 914, 914, 1759 i 1763 spornej decyzji.

459    Co się tyczy argumentu Servier, zgodnie z którym istnienie faktycznego duopolu na głównych rynkach Krka jest podważone przez możliwość wejścia na główne rynki Krka przez spółkę zależną Servier lub osobę trzecią upoważnioną przez Servier, należy zauważyć, że – jak orzeczono w pkt 232 niniejszego wyroku – Komisja stwierdziła istnienie duopolu „faktycznego”, a nie „prawnego”, oraz że w każdym razie Servier zrezygnowała ze swojego monopolu prawnego, zobowiązując się do dzielenia go z Krka na zasadzie wyłączności. W zakresie, w jakim Servier wskazuje na intensywną konkurencję między Krka i Servier na tych rynkach, należy podkreślić, że chociaż w motywach 1728 i 1744 spornej decyzji Komisja nie zaprzeczyła istnieniu pewnego poziomu konkurencji, to dokładny poziom konkurencji na tych rynkach nie ma znaczenia, ponieważ nie zmienia on faktu, że Servier z konieczności zrezygnowała z udziałów w rynku, a zatem z części swoich zysków na rzecz Krka.

460    Wreszcie, co się tyczy kwestii, czy transfer wartości majątkowych, o którym mowa w pkt 457 niniejszego wyroku, był wystarczająco duży, aby zachęcić Krka do zawarcia ugody Krka, z motywu 1738 spornej decyzji wynika, że Krka sama oszacowała – na około 10 mln EUR w okresie trzech lat – wartość ekonomiczną przeniesioną w ten sposób przez Servier w zamian za swoje zobowiązanie do rezygnacji z wejścia na główne rynki tego przedsiębiorstwa. Szacunki te okazały się wiarygodne, ponieważ – jak wynika z akt sprawy przytoczonych w przypisie 4112 do tej decyzji – w okresie obowiązywania ugody i umowy licencyjnej Krka zysk osiągnięty przez Krka ze sprzedaży peryndoprylu wyłącznie na rynkach na Węgrzech, w Polsce i w Republice Czeskiej osiągnął kwotę 10 mln EUR. Tymczasem nawet jeżeli od tej kwoty 10 mln EUR odejmie się kwoty opłaty rocznej należnej Servier od Krka z tytułu umowy licencyjnej Krka, pozostaje faktem, że tak dużego transferu wartości majątkowych dokonanego przez Servier na rzecz Krka nie można wytłumaczyć żadnym innym świadczeniem wzajemnym ze strony Krka niż jej zobowiązanie do niekonkurowania z Servier na jej głównych rynkach.

461    Należy dodać, że żaden z pozostałych bardziej szczegółowych argumentów przedstawionych przez Servier nie podważa stwierdzenia Komisji, zgodnie z którym ugoda i umowa licencyjna Krka wprowadziły podział rynku stanowiący ograniczenie konkurencji ze względu na cel.

462    Zdaniem Servier Komisja niesłusznie stwierdziła w motywie 1747 spornej decyzji, że „zakresu geograficznego licencji udzielonej Krka nie można wytłumaczyć różnicami między patentami na tych terytoriach”, ponieważ w rzeczywistości takie różnice istniały, zważywszy, że w dniu udzielenia tej licencji Krka weszła już na kilka rynków objętych rzeczoną licencją, co narażało ją na konkretne i bezpośrednie ryzyko wniesienia przeciwko niej powództw o naruszenie. Przedstawiając tę argumentację, Servier myli się co do znaczenia ewentualnych różnic, które mogą występować pod względem sytuacji patentowej między rynkami geograficznymi.

463    Jak słusznie bowiem wskazała Komisja w motywie 1754 spornej decyzji, takie różnice są istotne dla oceny zgodności zasięgu geograficznego licencji z prawem, z punktu widzenia konkurencji, tylko wtedy, gdy odnoszą się one do poziomu obiektywnego ryzyka unieważnienia na każdym z tych rynków patentu lub patentów będących przedmiotem udzielonej licencji. Wynika to z faktu, że nie jest zgodne z prawem „poświęcenie” niektórych rynków ze szkodą dla konkurencji na tych rynkach w celu uzyskania licencji na innych rynkach z subiektywnych względów handlowych. Z tego samego powodu należy również oddalić argument Servier dotyczący domniemanego „paradoksu” wynikającego z faktu, że udzielenie licencji obejmującej większą liczbę rynków mogłoby tym bardziej stanowić zachętę do rezygnacji z rynków nieobjętych tą licencją. Niezależnie bowiem od liczby rynków nieobjętych tą licencją faktem pozostaje, że na tych rynkach konkurencja jest ograniczona.

464    Servier podnosi, że klauzule o niekwestionowaniu ważności patentów i o nienaruszaniu ich na głównych rynkach Servier nie doprowadziły do podziału rynku. Gdyby Krka miała zakaz wprowadzania do obrotu swojego peryndoprylu składającego się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947 ze względu na jego potencjalnie naruszający charakter, Krka mogłaby swobodnie sprzedawać wersję tego produktu leczniczego nienaruszającą patentu, którą zresztą właśnie opracowywała. Wystarczy jednak zaznaczyć w tym względzie, że fakt, iż porozumienie w sprawie podziału rynku ogranicza możliwości potencjalnego konkurenta w zakresie konkurowania z uprawnionym z patentu, nie wykluczając jednak wszelkiej możliwości długoterminowej konkurencji ze strony tego konkurenta poprzez opracowanie produktu nienaruszającego patentu, nie może podważyć wniosku, zgodnie z którym takie porozumienie stanowi ograniczenie konkurencji ze względu na cel.

465    Servier powołuje się na domniemane skutki prokonkurencyjne na głównych rynkach Servier ze względu na fakt, że ugoda Krka nie uniemożliwiała Krka wejścia na główne rynki Servier z jej peryndoprylem składającym się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947 przed wygaśnięciem patentu 340. Niemniej jednak ugoda ta zakazywała Krka wprowadzania tego peryndoprylu do obrotu na tych rynkach do czasu wygaśnięcia patentu 947. Tak więc „ustępstwo” poczynione przez Servier w odniesieniu do patentu 340 nie podważa oceny Komisji co do antykonkurencyjnego celu tej ugody, ponieważ owa ugoda uniemożliwiała Krka wejście na główne rynki Servier w perspektywie krótko-, a nawet średnioterminowej.

466    Co się tyczy argumentacji Servier, zgodnie z którą ugoda Krka nie uniemożliwiała innym potencjalnym konkurentom Servier kontynuowania postępowań mających na celu unieważnienie patentu 947, należy stwierdzić, że taka okoliczność nie może uzasadniać w świetle prawa konkurencji okoliczności, że ugoda ta zobowiązywała Krka do odstąpienia od toczących się w tym zakresie sporów z Servier. Jest tak tym bardziej, że – jak wynika z dowodów wymienionych w pkt 436 niniejszego wyroku – Servier „była przekonana, że Krka posiadała najlepsze i najpełniejsze dowody w postępowaniu w sprawie sprzeciwu przed EUP i w sprawie unieważnienia patentu w Zjednoczonym Królestwie”, co oznacza, że zaniechanie działań prawnych mogło znacząco zmniejszyć szanse na unieważnienie tego patentu, a tym samym wzmocnić kontrolę, jaką Servier mogła sprawować na rynkach właściwych.

467    Co się tyczy argumentu Servier opartego na domniemanym przeinaczeniu dokumentu z dnia 29 września 2005 r., w którym pracownik Krka odniósł się do „wspólnych działań [z Servier] w celu kontrolowania rynku”, należy stwierdzić, że dokument ten wskazuje przynajmniej, iż Krka, na rok przed zawarciem ugody i umowy licencyjnej Krka, była otwarta na pomysł współpracy z Servier na niektórych rynkach w celu ich wspólnego kontrolowania, przy czym dokument ten nie pozwala na dokładne określenie odnośnych rynków. W każdym razie element ten składa się na łańcuch zgodnych poszlak wykazujących antykonkurencyjny charakter tych porozumień, lecz nie stanowi on sam w sobie niezbędnego wsparcia dla dokonanego przez Komisję stwierdzenia. Tak więc nawet przy założeniu, że twierdzenia Servier dotyczące tego dowodu są częściowo prawdziwe, ów argument nie może wystarczyć do uwzględnienia niniejszego zarzutu.

468    Dla uzupełnienia należy dodać, że w zakresie, w jakim Servier zmierza poprzez niektóre ze swoich argumentów do umniejszenia stopnia szkodliwości porozumień Krka, nie ma żadnych wątpliwości, iż stwierdzone przez Komisję ograniczenie konkurencji było wystarczająco szkodliwe, aby można było je zakwalifikować jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel w rozumieniu orzecznictwa Trybunału [zob. analogicznie wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 67 i przytoczone tam orzecznictwo]. Jak wynika bowiem z orzecznictwa przypomnianego w pkt 97 i 238 niniejszego wyroku, porozumienia zmierzające do podziału rynków mają same w sobie cel polegający na ograniczeniu konkurencji i należą do kategorii porozumień wyraźnie zakazanej przez art. 101 ust. 1 TFUE.

469    Ocena wszystkich argumentów stron i dowodów zawartych w aktach sprawy prowadzi zatem do wniosku, że Komisja mogła uznać w motywie 1745 spornej decyzji, nie popełniając przy tym oczywistego błędu w ocenie, że o ile licencja na patent może stanowić dla uprawnionego z tego patentu uzasadniony sposób przyznania osobie trzeciej prawa do korzystania z wynalazku chronionego rzeczonym patentem, o tyle umowa licencyjna Krka posłużyła jako zachęta do uzyskania zobowiązania Krka do rezygnacji z jej wejścia na główne rynki Servier, umożliwiając w ten sposób tym dwóm przedsiębiorstwom zorganizowanie między nimi podziału rynku.

470    W konsekwencji należy oddalić argumentację Servier dotyczącą istnienia porozumienia w sprawie podziału rynku.

471    Z powyższego wynika, że przedstawione w spornej decyzji dowody wykazują istnienie praktyki zmierzającej do podziału rynku peryndoprylu przez Servier i Krka i wystarczą do uzasadnienia kwalifikacji tej praktyki jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel zgodnie z orzecznictwem Trybunału przypomnianym w pkt 96 i 97 niniejszego wyroku.

472    W zakresie, w jakim Servier wnosi tytułem żądania ewentualnego o stwierdzenie nieważności spornej decyzji w części, w jakiej stwierdzono w niej ograniczenie konkurencji ze względu na cel konkretnie na rynku Zjednoczonego Królestwa, pomimo istnienia zakazu tymczasowego wynikającego z orzeczenia High Court z dnia 3 października 2006 r. zakazującego Krka wejścia na ten rynek z jej peryndoprylem składającym się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947, należy przypomnieć, że taki zakaz stanowi środek tymczasowy, który w żaden sposób nie przesądza o zasadności powództwa o stwierdzenie naruszenia wniesionego przez uprawnionego z patentu [zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 53]. Tak więc presja konkurencyjna wywierana przez możliwość wejścia Krka na ten rynek nie zniknęła w następstwie wydania tego nakazu, a zatem okoliczność ta nie może podważyć wniosku przyjętego w poprzednim punkcie niniejszego wyroku w odniesieniu do rynku Zjednoczonego Królestwa.

473    W świetle powyższych rozważań należy oddalić część pierwszą zarzutu dziewiątego skargi w pierwszej instancji i stwierdzić, że Servier nie zdołała podważyć dokonanej w spornej decyzji kwalifikacji jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel w odniesieniu do praktyki polegającej na podziale rynku peryndoprylu przez Servier i Krka w drodze ugody i umowy licencyjnej Krka.

474    Ponadto należy stwierdzić, że – jak wspomniano w pkt 424 niniejszego wyroku – w zakresie, w jakim część pierwsza zarzutu czwartego podniesionego w pierwszej instancji, oparta w istocie na z natury zgodnym z prawem charakterze ugód i porozumień licencyjnych w ogólności, odnosi się konkretnie do ugody i umowy licencyjnej Krka, pokrywa się ona z argumentacją prawną przedstawioną przez Servier w ramach jej zarzutu dziewiątego podniesionego w pierwszej instancji. W konsekwencji z uzasadnienia przedstawionego w pkt 423–473 niniejszego wyroku wynika, że w zakresie, w jakim część pierwsza zarzutu czwartego podniesionego w pierwszej instancji dotyczy ugody i umowy licencyjnej Krka, należy ją również oddalić.

B.      W przedmiocie zarzutu dziesiątego skargi w pierwszej instancji

1.      Argumentacja stron

475    W ramach zarzutu dziesiątego skargi w pierwszej instancji Servier zarzuca Komisji przede wszystkim, że w motywie 1817 spornej decyzji stwierdziła ona, iż Servier zajmowała pozycję dominującą na rynku zdefiniowanym w tej decyzji, którą to definicję Servier kwestionuje w ramach innych zarzutów. Powołuje się ona również na brak uzasadnienia, ponieważ jej zdaniem nie jest możliwe ustalenie, czy Komisja przeprowadziła w spornej decyzji analizę scenariusza alternatywnego. Servier zarzuca następnie Komisji naruszenie prawa przy analizie scenariusza alternatywnego. Komisja powinna była przede wszystkim zbadać konkurencję, jaka istniałaby prawdopodobnie w przypadku braku porozumień Krka, biorąc pod uwagę rzeczywiste ramy, w jakich wywołały one skutki. Servier utrzymuje w tym względzie, że wycofanie się przez Krka z postępowań dotyczących ważności patentu 947 nie miało żadnego znaczącego wpływu na wynik tych postępowań.

476    Krka, w braku porozumień Krka, nie weszłaby prawdopodobnie na rynki we Francji, w Niderlandach i w Zjednoczonym Królestwie. Zdaniem Servier takie wejście zostało zablokowane w Zjednoczonym Królestwie na mocy zakazu sądowego. We Francji i w Niderlandach Krka zrezygnowała z planów wprowadzenia swojego peryndoprylu na rynek. Porozumienia Krka nie wykluczyły jednak Krka jako potencjalnego konkurenta Servier w przypadku ewentualnego unieważnienia patentu 947 lub opracowania wersji peryndoprylu niestanowiącej naruszenia. Jeśli chodzi o umowę cesji i licencji Krka, Servier uważa, że nie miała ona żadnego wpływu na konkurencję, ponieważ technologia Krka nie pozwalała na obejście patentu 947. Servier podkreśla, że po unieważnieniu patentu 947 decyzją EUP z dnia 6 maja 2009 r. na rynek peryndoprylu weszło wielu wytwórców generycznych produktów leczniczych, co dowodzi braku antykonkurencyjnego skutku tej umowy w oderwaniu od tego patentu.

477    Servier krytykuje również motyw 1831 spornej decyzji, dotyczący środków, jakie Servier i Krka mogły podjąć w momencie negocjowania i zawierania porozumień Krka, aby uniknąć sytuacji, w której porozumienia te prowadziłyby do podziału rynku. Podnosi ona, że Komisja nie wykazała, iż strony mogły zawrzeć ugodę na mniej restrykcyjnych warunkach.

478    Wreszcie Servier utrzymuje, że Komisja nie uwzględniła prokonkurencyjnych skutków umowy licencyjnej Krka w ramach analizy skutków porozumień Krka.

479    Komisja kwestionuje tę argumentację.

2.      Ocena Trybunału

480    Na wstępie należy zaznaczyć, że argumentacja Servier przedstawiona w ramach zarzutu dziesiątego skargi w pierwszej instancji pokrywa się z argumentacją zaprezentowaną w ramach części drugiej zarzutu czwartego, zgodnie z którą ocena Komisji dotycząca skutków porozumień Krka jest błędna. Jeśli chodzi o argument, w którym Servier kwestionuje istnienie swojej pozycji dominującej na domniemanym niezależnym rynku peryndoprylu, do której to pozycji Komisja odniosła się w motywie 1817 spornej decyzji, należy stwierdzić, że odniesienie to, którego dokonano w ramach opisu pozycji konkurencyjnej Servier, nie ma decydującego znaczenia dla przeprowadzonej następnie w motywach 1820 i nast. tej decyzji analizy wpływu porozumień Krka na potencjalną konkurencję wywieraną przez Krka na Servier.

481    Co się tyczy domniemanego braku uzasadnienia wynikającego z faktu, że nie jest możliwe ustalenie, czy Komisja przeprowadziła w spornej decyzji analizę scenariusza alternatywnego, wystarczy zauważyć, że w motywie 1814 tej decyzji Komisja wskazała, iż konieczne jest uwzględnienie „konkurencji, która istniałaby w braku porozumienia”, a mianowicie w szczególności „zachowania konkurencyjnego, jakie Krka mogłaby prezentować w braku porozumienia”. Tak więc sporna decyzja nie jest dotknięta brakiem uzasadnienia w tym względzie.

482    Z okoliczności prawnych przedstawionych w pkt 339–358 niniejszego wyroku wynika, że pozostałe argumenty dotyczące scenariusza alternatywnego przedstawione przez Servier w ramach niniejszego zarzutu opierają się na błędnej interpretacji spoczywającego na Komisji ciężaru wykazania ograniczających konkurencję skutków porozumień, które – podobnie jak porozumienia Krka – mają na celu wprowadzenie podziału rynków poprzez opóźnienie wejścia na rynek generycznego produktu leczniczego.

483    Jak orzeczono już bowiem w pkt 354 niniejszego wyroku, na Komisji spoczywał ciężar udowodnienia, że przyjęty scenariusz alternatywny był realistyczny i wiarygodny. Tymczasem jak wynika w istocie z pkt 355 niniejszego wyroku, w zakresie, w jakim w niniejszej sprawie rozpatrywane ograniczenie konkurencji polegało na wyeliminowaniu źródła potencjalnej konkurencji wywieranej przez Krka na Servier, analiza scenariusza alternatywnego odpowiadała w istocie analizie istnienia tej potencjalnej konkurencji, którą wyeliminowały porozumienia Krka. Tak więc w celu ustalenia, czy porozumienia Krka, które zakazywały Krka wejścia na rynki we Francji, w Niderlandach i w Zjednoczonym Królestwie, wywarły udowodniony wpływ na potencjalną konkurencję, Komisja powinna była sprawdzić, czy w braku tych porozumień Krka miałaby realną i konkretną możliwość wejścia na te rynki w terminie umożliwiającym wywieranie presji konkurencyjnej na Servier, w związku z czym groźbę takiego wejścia można było uznać za realistyczną i wiarygodną [zob. podobnie wyrok z dnia 30 stycznia 2020 r., Generics (UK) i in., C‑307/18, EU:C:2020:52, pkt 117–120].

484    Wbrew temu, co twierdzi Servier, Komisja nie była zatem zobowiązana do wykazania, że Krka w braku ugody Krka wygrałaby postępowania sądowe dotyczące patentu 947 szybciej lub w pełniejszym zakresie.

485    Uwzględniając w motywach 1826, 1829 i 1835–1846 spornej decyzji kontekst gospodarczy i prawny porozumień Krka, Komisja mogła zasadnie uznać, że Krka stanowiła jedno z najbardziej bezpośrednich zagrożeń dla Servier ze względu na okoliczność, iż posiadała rzeczywiste i konkretne możliwości wejścia na rynki we Francji, w Niderlandach i w Zjednoczonym Królestwie. Fakt, że nie jest możliwe ustalenie z całą pewnością, czy Krka rzeczywiście weszłaby na te rynki, nie ma wpływu na okoliczność, iż chociaż Krka chciała wejść na wspomniane rynki i miała ku temu środki, uzgodniła z Servier, że zrezygnuje z takiej możliwości na warunkach korzystnych dla obu tych przedsiębiorstw.

486    W braku porozumień Krka owa możliwość wejścia przez Krka z jej peryndoprylem składającym się z krystalicznej postaci erbuminy alfa chronionej patentem 947 nie zostałaby wyeliminowana. W konsekwencji Komisja ustaliła, że wyeliminowanie, dzięki wprowadzeniu w życie rzeczonych porozumień, tego źródła potencjalnej konkurencji skutkowało znacznym ograniczeniem konkurencji. Takie wyeliminowanie potencjalnej konkurencji stanowiło zatem skutek, który nie był ani hipotetyczny, ani potencjalny, lecz rzeczywisty, mogący uzasadniać kwalifikację jako ograniczenia konkurencji ze względu na skutek przyjętą w motywie 1850 spornej decyzji.

487    Jeśli chodzi o argument Servier kwestionujący motyw 1831 spornej decyzji, dotyczący środków, jakie Servier i Krka mogły podjąć w momencie negocjowania i zawierania porozumień Krka, aby uniknąć sytuacji, w której porozumienia te prowadziłyby do podziału rynku, wystarczy stwierdzić, że w motywie tym Komisja ograniczyła się do słusznego wskazania, iż nic nie stało na przeszkodzie temu, aby Servier i Krka zawarły inne porozumienia, które nie prowadziłyby do podziału rynku stwierdzonego w pkt 442–473 niniejszego wyroku. Ten argument Servier opiera się zatem na błędnym założeniu, że porozumienia Krka nie stanowiły podziału rynku, w związku z czym należy go oddalić.

488    Wynika stąd, że analiza zarzutu dziesiątego skargi Servier w pierwszej instancji nie wykazała istnienia żadnego błędu mogącego podważyć stwierdzenie Komisji zawarte w motywie 1850 spornej decyzji, zgodnie z którym porozumienia Krka skutkowały znacznym ograniczeniem potencjalnej konkurencji wywieranej przez Krka na Servier.

489    Co się tyczy powołania się przez Servier na domniemane prokonkurencyjne skutki umowy licencyjnej Krka, wystarczy przypomnieć, jak wynika w szczególności z pkt 175, 289, 452 i 454 niniejszego wyroku, że umowa ta dotyczy rynków, które nie są objęte zakresem geograficznym naruszenia art. 101 TFUE z uwagi na stwierdzone przez Komisję ograniczenie konkurencji ze względu na skutek. Wobec tego ewentualne prokonkurencyjne skutki wynikające z tej umowy na rynkach innych niż te, których dotyczy owo naruszenie, nie mogą uzasadniać istnienia antykonkurencyjnych skutków na rynkach, na których naruszenie to zostało stwierdzone.

490    Należy zatem oddalić zarzut dziesiąty skargi Servier w pierwszej instancji.

491    Ponadto, jak wspomniano w pkt 480 niniejszego wyroku, argumentacja przedstawiona przez Servier w ramach części drugiej zarzutu czwartego skargi w pierwszej instancji, zgodnie z którą Komisja naruszyła prawo, gdy określiła scenariusz alternatywny i zbadała ex ante skutki porozumień Krka, pokrywa się z argumentacją przedstawioną przez Servier w ramach zarzutu dziesiątego podniesionego w pierwszej instancji. W konsekwencji z uzasadnienia przedstawionego w pkt 480–490 niniejszego wyroku wynika, że w zakresie, w jakim ta część druga zarzutu czwartego skargi w pierwszej instancji dotyczy kwalifikacji ugody i umowy licencyjnej Krka jako ograniczenia konkurencji ze względu na skutek, należy ją również oddalić.

492    Z całości powyższych rozważań wynika, że o ile w niniejszym wyroku Trybunał orzekł na podstawie art. 61 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w przedmiocie niektórych zarzutów podniesionych w pierwszej instancji, o tyle stan postępowania nie pozwala na wydanie orzeczenia w odniesieniu do wszystkich kwestii, w związku z czym sprawę T‑691/14 należy skierować do ponownego rozpoznania przez Sąd w celu zbadania zarzutów Servier, w przedmiocie których Trybunał nie orzekł jeszcze ostatecznie.

493    Co się tyczy naruszenia art. 101 TFUE, o którym mowa w art. 4 spornej decyzji, Trybunał orzekł, zgodnie z żądaniami Komisji, w przedmiocie szeregu zarzutów podniesionych w pierwszej instancji, a mianowicie: w przedmiocie zarzutu czwartego, tylko w zakresie, w jakim odnosi się on konkretnie do ugody i umowy licencyjnej Krka, w przedmiocie części pierwszej zarzutu dziewiątego oraz zarzutu dziesiątego. Ponieważ Trybunał ostatecznie oddalił te zarzuty, Sąd nie będzie już musiał ich badać.

494    Jednakże w ramach części drugiej zarzutu dziewiątego podniesionego w pierwszej instancji Servier utrzymuje, że Komisja popełniła szereg błędów w ocenie, gdy zakwalifikowała umowę cesji i licencji Krka jako ograniczenie konkurencji ze względu na cel. Do Sądu będzie należało zbadanie tego zarzutu po przekazaniu mu sprawy do ponownego rozpoznania.

495    Co się tyczy naruszenia art. 102 TFUE stwierdzonego przez Komisję w art. 6 spornej decyzji w odniesieniu do Servier, Sąd będzie musiał orzec, biorąc pod uwagę uzasadnienie przedstawione w pkt 380–390 niniejszego wyroku, w których Trybunał uwzględnił zarzut ósmy odwołania dotyczący definicji rynku peryndoprylu, a w konsekwencji zarzut jedenasty, w przedmiocie zarzutów od czternastego do siedemnastego podniesionych w pierwszej instancji, dotyczących tego naruszenia, oraz w przedmiocie zarzutów podniesionych posiłkowo w zakresie, w jakim odnoszą się one do obliczenia grzywny nałożonej z tytułu tego naruszenia.

496    W świetle powyższych rozważań należy skierować sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd, aby orzekł on w przedmiocie części drugiej zarzutu dziewiątego skargi w pierwszej instancji, dotyczącej kwalifikacji umowy cesji i licencji jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel w rozumieniu art. 101 TFUE, w przedmiocie zarzutów od czternastego do siedemnastego, dotyczących naruszenia art. 102 TFUE, oraz w przedmiocie zarzutów podniesionych posiłkowo w zakresie, w jakim odnoszą się one do obliczenia grzywny nałożonej z tytułu tego naruszenia.

 W przedmiocie kosztów

497    Zważywszy, że sprawa zostaje skierowana do ponownego rozpoznania przez Sąd, rozstrzygnięcie o kosztach niniejszego postępowania odwoławczego nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

1)      Uchyla się pkt 1–3 sentencji wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 12 grudnia 2018 r., Servier i in./Komisja (T‑691/14, EU:T:2018:922).

2)      Sprawa zostaje skierowana do ponownego rozpoznania przez Sąd Unii Europejskiej, aby orzekł on w przedmiocie części drugiej zarzutu dziewiątego skargi w pierwszej instancji, dotyczącej kwalifikacji umowy cesji i licencji zawartej w dniu 5 stycznia 2007 r. między Les Laboratoires Servier i KRKA, tovarna zdravil, d.d., jako ograniczenia konkurencji ze względu na cel w rozumieniu art. 101 ust. 1 TFUE, w przedmiocie zarzutów od czternastego do siedemnastego podniesionych w pierwszej instancji, dotyczących naruszenia art. 102 TFUE, o którym mowa w art. 6 decyzji Komisji C(2014) 4955 final z dnia 9 lipca 2014 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 101 i art. 102 [TFUE] [sprawa AT.39612 – Peryndopryl (Servier)], oraz w przedmiocie zarzutów podniesionych posiłkowo w pierwszej instancji w zakresie, w jakim odnoszą się one do obliczenia grzywny nałożonej z tytułu tego naruszenia.

3)      Rozstrzygnięcie o kosztach nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Podpisy

*      Język postępowania: francuski.